Bantuspråket yao
Yao er eit bantuspråk tala i søraustlege Afrika. Det har rundt 1 million talarar i Malawi, ein halv million i Tanzania, rundt 450 000 i Mosambik og eit mindre tal i Zambia. Språket er nært i slekt med mwera.[2]
| Yao | ||
| Klassifisering | Niger-kongospråk Atlantisk Volta-kongo-språk Benue-kongo-språk Bantoide språk Sørlege Eigentleg bantuspråk Yao | |
| Bruk | ||
| Tala i |  Malawi Mosambik Tanzania Zambia
| |
| Yaotalande i alt | 1 942 000[1] | |
| Språkkodar | ||
| ISO 639-3 | yao | |
Skriftsystem endre
Yao blir skrive med latinske bokstavar, med litt ulike system i dei tre hvoudlanda det blir tala i. I Tanzania er rettskrivinga basert på korleis ein skriv swahili og i Malawi på chinyanja. I Malawi bruker ein desse teikna:
| Bokstav: | A | B | Ch | D | E | G | I | J/Dy | K | L | Ly | M | N | Ng' | Ny | O | P | S | T | U | W | Ŵ | Y |
| Språklyd: | a | b | tʃ | d | e~ɛ | ɡ | i | dʒ | k | l | ʎ | m | n | ŋ | ɲ | ɔ~o | p | ʂ | tʰ | u | w | ʋ | j |
Få yaotalarar kan lesa og skriva språket sitt. Landa dei bur i har stor analfabetisme, og i tillegg har arabisk, engelsk, tysk og portugisisk vore litterære språk. Likevel har språket fått noko offisiell status og det er skrive fleire ordbøker og grammatikkar.
Grammatikk endre
Yao er eit agglutinerande SVO-språk. Det har mange nominalklassar som blir viste gjennom prefiks.
| Klasse | Prefiks | Klassekjenneteikn | Brukt til |
|---|---|---|---|
| 1 | m-, mu-, mw- | ju | personar, singularis |
| 2 | ŵa-, a-, acha-, achi- | ŵa | personar, pluralis |
| 3 | m-, mu-, mw- | u | levande vesen, singularis |
| 4 | mi- | ji | levande vesen, pluralis |
| 5 | li-, ly- | li | diverse, singularis |
| 6 | ma- | ga | fleirtal av klasse 5 |
| 7 | chi-, ch'- | chi | diverse, singularis |
| 8 | i-, y- | i | fleirtal av klasse 7 |
| 9 | n-, ny-, mb-, (nw-) | ji | diverse, singularis |
| 10 | n-, ny-, mb-, (nw-) | si | fleirtal av klasse 9 |
| 11 | lu- | lu | som 9, også singularis av klasse 10 |
| 12 | tu- | tu | fleirtal av klasse 13 |
| 13 | ka- | ka | diminutiv, singularis |
| 14 | u- | u | grupper og abstrakte omgrep, ingen fleirtalsform. Også for singularis av klasse 6 |
| 15a | ku, kw- | ku | infinitiv |
| 15b | (ku-, kwa-) | ku | stad (til) |
| 16 | (pa-) | pa | stad (ved) |
| 17 | (mu-, mwa-) | mu | stad (i) |
Mundu jumo tyder til dømes 'éin person'. Wandu wa wajinji tyder 'mange folk'.[3]
Bakgrunnsstoff endre
- Edward Steere, Collections for a handbook of the Yao language (1871)
Kjelder endre
- Denne artikkelen bygger på «Yao (språk)» frå Wikipedia på bokmål, den 28. mars 2012.
- Fotnotar
- ↑ Ethnologue-tal frå 2001
- ↑ David Odden, Rufiji Ruvuma (N10, P10-20 i The Bantu languages, red. Derek Nurse, Gérard Philippson (Routledge, 2003)
- ↑ Edward Steere, Collections for a handbook of the Yao language (1871)