Byllepest
Byllepest er den vanlegaste forma for pest[1] og har stått bak fleire epidemiar og pandemiar gjennom historia. Svartedauden på 1300-talet var sannsynlegvis ein byllepestpandemi. I dag er sjukdommen lite utbreidd, men finst framleis i nokre område.
.jpg)
Infeksjonssjukdommen er forårsaka av bakterien Yersinia pestis og er kjenneteikna av lymfeknutar som hovnar opp til store, væskefylte byllar. Desse kan det gå koldbrann i slik at dei får ein blåsvart farge. Same bakterien kan òg føra til lungepest (lungebetennelse) eller blodforgifting (sepsis) ved at dei spreier seg i kroppen med blodet. I nokre høve kan dei også føra til hjernehinnebetennelse (meningitt).[1]
Byllepest vert spreidd til menneske med lopper frå gnagarar og rotter. Byllepest hadde, slik han arta seg i seinmellomalderen, ein letalitet på 50-60 %.[2] I moderne tid har sjukdommen ein letalitet på 30-60 %. Byllepest kan behandlast med antibiotika, og tidleg behandling gjev betre prognosar.[3]
Frå 2010 til 2015 blei det rapportert om 3 248 tilfelle av pest i heile verda. 584 av dei førte til dødsfall. I dag er sjukdommen vanlegast i Afrika, og mest endemisk i Den demokratiske republikken Kongo og på Madagaskar. Han finst også i Peru.[3]
Galleri endre
-
Pasient med opphovna lymfeknutar. -
Kvinne med byllepest i Karachi i 1897, under eit utbrot som byrja på 1880-talet. -
Sjukdomsteikn avbilda i ei tysk legebok. -
Heilage Rochus av Montpellier er rekna som vernehelgen mot pest og byllar. I avbildingar viser han ofte fram byllar på låret sitt, som her til høgre.
Kjelder endre
- ↑ 1,0 1,1 Myrvang, Bjørn (19. juli 2019). «pest». Store medisinske leksikon (på norsk bokmål).
- ↑ Kåre Lunden i Det Norske Samlaget (2002): Norges landbrukshistorie ISBN 82-521-5584-7 (band II)
- ↑ 3,0 3,1 «Plague», www.who.int (på engelsk), henta 3. april 2020
