Fokída

Periferieininga Fokída Περιφερειακή ενότητα Φωκίδας

Periferi	Sentral-Hellas
Hovudstad	Ámfissa
Folketal	490 343 (2011^[1]) Rangering 47.
Areal	2 120 km² Rangering 32
Folketettleik	231/km²
Kommunar	2
Postnummer	33x xx
Retningsnummer	226x0, 26340
Bilnummer	AM
Heimeside	www.fokida.gr

Fokída (gresk Περιφερειακή ενότητα Φωκίδας, Periferiakí enótita Fokídas), i antikken og på katharevousa kalla Fokis (Φωκίς), er ei periferieining i Hellas i periferien Sentral-Hellas.^[2] Hovudstaden er Ámfissa. Ho grensar til Etoloakarnanía i vest, Fthiótida i nord og Viotía i aust. I sør ligg Korintbukta.

Geografi endre

I antikken dekte Fokída eit areal på om lag 1 619 km² og grensa i vest til Ozolisk Lokris og Doris, i nord til Opuntisk Lokris, i aust til Viotía og i sør til Korintbukta. Det massive fjellet Parnassós (2 459 m) går gjennom sentrale område av landet og deler det inn i to område.

Det moderne Fokída har eit areal på 2 120 km², der 560 km² er skogkledd, 36 km² er sletter og resten fjellandskap.^[3]

Fokída var ikkje rik på mineral eller hadde ei god plassering for handel. Ingen store byar voks opp i området og dei største stadane var hovudsakleg strategisk viktige.

Administrativ inndeling endre

Tidlegare var Fokída eit prefektur. Frå 2011 er periferieininga delt inn i to kommunar.^[2]

Periferieining	Kommune	Tidlegare kommune	Postnummer
Fokída	Dorída	Evpálio	330 56
		Lidoríki	330 53
		Tolofóna	330 58
		Vardoúsia	330 61
	Delfí	Ámfissa	331 00
		Delfí	330 54
		Desfína	330 50
		Galaxídi	330 52
		Graviá	330 57
		Itéa	332 00
		Kalliís	330 63
		Parnassós	330 51

Historie endre

Under den persiske invasjonen< i 480 fvt. gjekk fokiarane først inn i nasjonen sitt forsvar, men med den vinglete åtferda deira under slaget ved Thermopylae mista dei denne posisjonen for grekarane. Under slaget ved Plataea gjekk dei derfor inn på persarane si side. Sparta gjorde forsøk på å utvide området sitt til kjelda av Kefissos (Kifisós) i området Doris. Spartanarane prøvde òg å erobre Délfi i 448 fvt., men fokiarane gjenerobra heilagdomen med hjelp frå Aten, som dei hadde vorte allierte med i 454 fvt.. Då atenarane fekk svekka makta si, svekka det òg denne alliansen, og under peloponnesarkrigen vart Fokída formelt ein alliert av Sparta og mista kontrollen sin over Délfi.

På 300-talet fvt. var Viotía ein konstant trugsel for Fokída. Etter at Fokída hjelpte Sparta med å invadere Boiotia under Korintkrigen (395–394 fvt.) måtte dei få hjelp av Sparta til å forsvare seg i 380 fvt., men vart etter kvart kasta ut då makta til Theben (Thíva) auka. Den fokiske hæren tok del i åtaket på Peloponnes i lag med Epaminondas, bortsett frå det siste felttoget Mantinea (370–362 fvt.). Som svar på at dei ikkje deltok starta thebarane ein religiøs krangel mot sine naboar, som enda med strafferesolusjonar mot dei ved den amfiktyoniske synoden (356 fvt.). Fokiarane, leia av generalane Filomelos og Onomarkhos, svarte med å erobre Delfi og nytta rikdomane her til å leige ein hær med leigesoldatar. Med hjelp av desse troppane tok Det fokiske forbundet krigen inn i Viotía og Thessalía, men vart driven bort frå sistnemnde av Filip II av Makedonia. Likevel klarte dei seg i ti år til før tempelskattane tok slutt og dei kom inn under Filip sitt styre. Han krevde at tempelrikdomen skulle betalast tilbake og at folkesetnaden skulle spreiast i opne landsbyar, men desse krava vart ignorert. I 339 fvt. byrja Fokiarane å gjenoppbygge byane sine og året etter kjempa dei mot Filip ved Khaeronea. I 323 fvt. tok dei del i den lamiske krigen mot Antipater, og 279 fvt. hjelpte dei å forsvare Thermopylae mot gallarane.

Etter dette høyrer ein lite om Fokída. På 200-talet fvt. vart dei ein del av Makedonia og Det aitoliske forbundet. Under styret til Den romerske republikken vart det nasjonale forbundet oppløyst, men vart innsett igjen av Augustus, som òg gav Fokída stemmerett i det delfiske amfiktyoniet, som dei hadde mista i 346 fvt.. Siste gong ein høyrer om Det fokiske forbundet var under Trajan.

Fokída i dag endre

Fokída er i dag ei periferieining med Ámfissa, tidlegare kalla Sálona, som hovudstad. I 2001 hadde periferieininga opp under 50 000 innbyggjarar, og er ei av dei minst folkesette periferieiningane i Hellas.^[4] Om sommaren doblar nesten folketalet seg på grunn av turismen i området.^[3]

Dei fleste landsbyane ligg i sør, sørvest og i vest, særleg i områda mellom Ámfissa og Itéa. Mykje av områda i sør og aust er avskoga, steinete og fjellkledd, medan dalane går frå Itéa og opp til Ámfissa. Dei vestlege områda er frodigare.

Byar og tettstader endre

Dei største byane og tettstadene i periferieininga er:

Tettstad	Kommune	Folketal 2011^[1]
Ámfissa	Delfí	6 919
Itéa	Delfí	4 362
Galaxídi	Delfí	2 011
Desfína	Delfí	1 824
Kírra	Delfí	1 385
Polýdrosos	Delfí	1 125
Lidoríki	Dorída	875
Eratiní	Dorída	856
Delfí	Delfí	854
Khrissó	Delfí	735