Henri Poincaré

Jules Henri Poincaré (29. april 1854–17. juli 1912) var ein av dei største matematikarane, fysikarane og vitskapsteoretikarane i Frankrike. Poincaré skildrast ofte som den siste universalisten (etter Gauss), i stand til å forstå og bidra på praktisk talt alle område av matematikken.

Henri Poincaré
Fødd	Jules Henri Poincaré 29. april 1854 Nancy
Død	17. juli 1912 Paris
Nasjonalitet	Frankrike
Område	algebraisk geometri, matematisk analyse, geometri, topologi, matematikk, mekanikk, filosofi, matematisk fysikk, Relativitetsprinsipp
Yrke	matematikar, filosof, astronom, fysikar, ingeniør, vitenskapsteoretiker, topolog, universitetslærar, skribent, polyhistor
Institusjonar	Universitetet i Paris École polytechnique
Alma mater	École nationale supérieure des mines de Paris Faculté des sciences de Paris lycée Henri-Poincaré École polytechnique Universitetet i Paris
Doktorgradsrettleiar	Charles Hermite
Ektefelle	Jeanne-Louise Poulain d'Annecy
Barn	Jeanne Poincaré, Léon Poincaré
Medlem	Académie française Det franske vitskapsakademiet Det bayerske vitskapsakademiet Göttingens vitenskapsakademi Vitskapsakademiet i St. Petersburg Kungliga Vetenskapsakademien Det ungarske vitskapsakademiet Royal Society Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen Académie de Stanislas Académie lorraine des sciences American Academy of Arts and Sciences Det russiske vitskapsakademiet Det prøyssiske vitskapsakademiet American Philosophical Society Accademia Nazionale delle Scienze detta dei XL Royal Society of Edinburgh National Academy of Sciences Accademia delle Scienze di Torino

Som matematikar og fysikar gav han mange fundamentale bidrag til teoretisk matematikk og bruksmatematikk, matematisk fysikk og astronomi. Han formulerte Poincarés formodning, éit av dei mest kjende problema innanfor matematikken. Innanfor forskinga si på trelekamproblemet vart han den første som oppdaga eit kaotisk, deterministisk system, som seinare la grunnen for moderne kaosteori.

Poincaré introduserte prinsippet om den moderne relativiteten og var den første som presenterte Lorentztransformasjonen i den moderne symmetriske forma. Poincaré-gruppa fekk namnet sitt etter han. Poincaré oppdaga den relativistiske rørsletransformasjonen, og skreiv han ned i eit brev til Lorentz i 1905. Dermed fekk han perfekt invarians mellom Maxwell-likningane, det siste trinnet som ein trong for å kunne formulere den spesielle relativitetsteorien.

Han vart utnemnd til æresdoktor ved Det Kongelege Fredriks Universitet i samband med feiringa av 100-årsdagen for fødselsdagen til Niels Henrik Abel i 1902.

Prisar (utval)

Årstal	Pris
1911	Bruce-medaljen
1901	Sylvestermedaljen
1900	Royal Astronomical Societys gullmedalje

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Henri Poincaré» frå Wikipedia på bokmål, den 15. november 2011.