Iñupiaq
Iñupiaq eller inupiak er ei gruppe av dialektar av inuitt-språka som blir snakka i dei nordlege og nordvestre delane av Alaska. Til saman blir desse dialektane snakka av omtrent 2000 menneske, av rundt 20 700 iñupiaqfolk.[1]
iñupiaq iñupiaq | ||
Klassifisering | eskimoisk-aleutisk inuittisk iñupiaq | |
Talarar | Iñupiaqfolk | |
Bruk | ||
Tala i | USA (Alaska) | |
Område | Nordre Nord-Amerika | |
iñupiaqtalande i alt | 2000 | |
Rangering | Ikkje blant dei 100 største | |
Skriftsystem | det latinske alfabetet | |
Språkkodar | ||
ISO 639-1 | ik | |
ISO 639-2 | ipk | |
ISO 639-3 | ipk |
Dialektar endre
Iñupiaq kan delast inn i fem dialektar, som til saman utgjer tre hovudgrupper.
- Den nordlege gruppa:
- 1. North slope iñupiaq
- 2. Malimiut-dialekten
- Området rundt Anatuvuk-passet:
- 3. Nunamiu-dialekten
- Dialektane rundt Seward-halvøya
- 4. Beringsund-dialekten på King Island og Diomedes
- 5. Qawiaraq-dkalekten, som blir snakka i Teller og landsbyane sør for Nome så langt som til Unalakleet.
Grammatikk endre
Iñupiaq skil seg lite frå dei andre inuit-språka. Det har tre vokalar, i, u, a, og det er eit agglutinerande språk.
Morfologi endre
Substantiv endre
Iñupiaq er eit ergativt språk, det vil seie at objektet til eit transitivt verb står i same kasus som subjektet til eit intransitivt verb (kasus absolutiv). Til saman har iñupiaq fem kaus: Absolutiv, relativ, terminativ, lokativ og ablativ.
Substantiv står i eitt av tre numerus, singularis, dualis og pluralis. Dei kan også uttrykke person eller tal for possessor, tre personar og tre tal. I tillegg til grunnforma får kvar kasus-numeruskombinasjon dermed ni former, dvs. eit grunnleggjande substantivparadigme består av 150 ordformer.
Skriftspråk endre
Iñupiaq blir skrive med det latinske alfabetet. Rettskrivinga vart utarbeidd av Roy Ahmaogak, ein inupiaq frå Barrow, i lag med den amerikanske lingvisten Eugene Nida. I tillegg til det engelske alfabetet bruker iñupiaq bokstavane ġ ḷ ł ł̣ ñ ŋ.
Litteratur endre
- MacLean, Edna Ahgeak 1986: North Slope Iñupiaq grammar : first year. Fairbanks, Alaska : Alaska Native Language Center, College of Liberal Arts, University of Alaska
- Kaplan, Lawrence D. 1981: Phonological issues in North Alaskan Inupiaq. Fairbanks, Alaska : Alaska Native Language Center, University of Alaska Fairbanks
Kjelder endre
- ↑ «Populations and Speakers | Alaska Native Language Center». Arkivert frå originalen 28. april 2017. Henta 11. august 2016.
- Denne artikkelen bygger på «Iñupiaq language» frå Wikipedia på engelsk, den 19. desember 2005.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
- MacLean, Edna Ahgeak (1986). North Slope Iñupiaq Grammar: First Year. Alaska Native Language Center, College of Liberal Arts; University of Alaska, Fairbanks. ISBN 1-55500-026-6.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
Bakgrunnsstoff endre
- Nettstader
- Ethnologue om North Alaskan Inupiatun
- Ethnologue om Northwest Alaska Inupiatun
- Alaskool Inupiaq Language Resources
- Interaktiv ordbok over iñupiaq
- Iñupiaq morfologisk analysator (utkast) Arkivert 2007-10-14 ved Wayback Machine.
- Bøker
- Barnum, Francis. Grammatical Fundamentals of the Innuit Language As Spoken by the Eskimo of the Western Coast of Alaska. Hildesheim: G. Olms, 1970.
- Blatchford, DJ. Just Like That!: Legends and Such, English to Iñupiaq Alphabet. Kasilof, AK: Just Like That!, 2003. ISBN 0-9723303-1-3
- Bodfish, Emma, and David Baumgartner. Iñupiat Grammar. Utqiaġvigmi: Utqiaġvium minuaqtuġviata Iñupiatun savagvianni, 1979.
- Kaplan, Lawrence D. Phonological Issues in North Alaskan Iñupiaq. Alaska Native Language Center research papers, no. 6. Fairbanks, Alaska (Alaska Native Language Center, University of Alaska, Fairbanks 99701): Alaska Native Language Center, 1981.
- Kaplan, Lawrence. Iñupiaq Phrases and Conversations. Fairbanks, AK: Alaska Native Language Center, University of Alaska, 2000. ISBN 1-55500-073-8
- MacLean, Edna Ahgeak. Iñupiallu Tanņiḷḷu Uqaluņisa Iḷaņich = Abridged Iñupiaq and English Dictionary. Fairbanks, Alaska: Alaska Native Language Center, University of Alaska, 1980.
- Lanz, Linda A. A Grammar of Iñupiaq Morphosyntax. Houston, Texas: Rice University, 2010.
- MacLean, Edna Ahgeak. Beginning North Slope Iñupiaq Grammar. Fairbanks, Alaska: Alaska Native Language Center, University of Alaska, 1979.
- Seiler, Wolf A. Iñupiatun Eskimo Dictionary. Kotzebue, Alaska: NANA Regional Corporation, 2005.
- Seiler, Wolf. The Modalis Case in Iñupiat: (Eskimo of North West Alaska). Giessener Beiträge zur Sprachwissenschaft, Bd. 14. Grossen-Linden: Hoffmann, 1978. ISBN 3-88098-019-5
- Webster, Donald Humphry, and Wilfried Zibell. Iñupiat Eskimo Dictionary. 1970.