Montpellier

Montpellier (oksitansk Montpelhièr) er ein by sør i Frankrike. Han er hovudstad i regionen Languedoc-Roussillon, i tillegg til préfecture (hovudstad) i departementet Hérault. Etter ei folketeljing i 1999 var folketalet i byen 244 300, medan heile storbyområdet hadde 459 916.

Montpellier
Styresmakter
Land Region Departement	Frankrike Languedoc-Roussillon Hérault
Geografi
Flatevidd	56,88 km²
Flatevidd  - By	56,88 km²
Innbyggjarar  - By (2004)    - folketettleik  - Storbyområde	244 700   3 963/km² 459 916 (1999)
Koordinatar	43°36′43″N 3°52′38″E
Høgd over havet	27 m
Tidssone - Ved sommartid	CET (UTC+1) CEST (UTC+2)
Diverse anna
Postnummer	34172/34000, 34070, 34080, 34090
Heimeside: https://montpellier.fr
Nettstad: us.montpellier.fr
Plassering
Plassering av Montpellier

Byen vart grunnlagd i år 985 før Kristus og er ein kontrastfylt universitetsby med gamal og ny arkitektur om kvarandre. Han er den åttande største byen i Frankrike og den tredje største middelhavsbyen, etter Marseilles og Nice.

Geografi

Byen ligg på ein ås om lag ti km innanfor kysten av Middelhavet. Byen ligg mellom to elvar, Lez, som gjev vatn til byen, og Mosson. Landskapet består av mange høgder, som òg kan ha gjeve namn til byen. Dei største nabobyene er Toulouse (ca. 244 km) i vest, mot aust Nîmes (ca. 55 km) og Marseille (ca. 170 km), og mot nord Lyon (ca. 302 km) og Paris (ca. 760 km). Det næraste fjellet er Mont Aigoual som ligg 75 km frå Montpellier.

Klima

• Gjennomsnittstemperatur: 14,2 °C (Frankrike: 12,2 °C)
• Soltimar per dag: 7 timar og 22 minutt (Frankrike: 4 timar og 46 minutt)
• Soldagar i året: 300

Historie

I år 985 dukka namnet Montpellier opp i eit dokument. Frå 1204 til 1349 låg byen under krona til Aragon. Etter dette vart han ein del av kongeriket Frankrike.

Produksjon og sal av vin på 1800-talet førte til auka vekst i byen, der det vart konstruert bygningar i haussmansk stil. Men vinen var ikkje nok til å halde byen i vekst, og frå byrjinga av 1900-talet og 50 år vidare stagnerte han som ein liten provinsby utan særleg omfang. I 1960-åra kom store bedrifter til Montepellier og omforma han til eit europeisk industrisenter.

Kyrkjer og katedralar

Saint Anne-kyrkja

Katedral Saint Pierre vart opphavleg bygd som ei kyrkje i gotisk stil, ved sida av klosteret Saint-Benoît. Det var først i 1536 at kyrkja vart ein katedral. (Klosteret vart omgjort til det kjende medisinfakultetet etter den franske revolusjonen.)

Église Sainte Anne ligg midt i écusson og har husa eit galleri for samtidskunst, le carré Sainte Anne, sidan 1991.

Église Saint Roch vart bygd til ære for Saint Roch, pilegrimane sin vernehelgen og er ein etappe på pilegrimsruta mot katedralen Santiago de Compostela, nordvest i Spania.

Toponymi/etymologi

Ingen vet heilt sikkert kva namnet Montpellier tyder. Ein i og for seg truverdig teori går ut på at namnet Montpellier kjem av det romerske Montepestelarius som vart omforma i talespråket til Montepestelario, som tyder fjellet der det veks vaid (Isatis tinctoria), ei toårig plante av krossblomfamilien som på fransk heiter pastel, og i mellomalderen vart nytta til å farge garn og tøy av ull blått med. På det lokale målet vart namnet Montepestelario til Montpelhièr, og på fransk til Mont Peslier, og av dette skal namnet Montpellier ha vorte danna. Bykjernen Écusson, som har eksistert sidan mellomalderen, ligg på ei høgd der vaid voks før byen vart til.

Fjellet som var så rikt på vaid at det hadde ein økonomisk verd som kunne gje opphav til bynamnet, ligg mellom elvene Lez og Mosson. Av eit dokument frå 985 i byarkivet i Montpellier går det fram at fjellet vart overdrege til Guilhem I av Montpellier frå greve og grevinne de Mauguio. Overdraginga kom til å leggje grunnlaget for dynastiet Guilhem.

Ifølgje andre teoriar kjem namnet frå den strategiske posisjonen til høgda kalla Mont du verrou («verrou» tyder lås eller bolt). Det originale namnet er Monspessulanus. Ut frå dette namnet kjem teoriane om mont pelé som tyder «den nakne høgda», på grunn av den sparsame vegetasjonen, eller le mont de la colline som tyder «høgda av haugen».

Bydelar, plassar og parkar

Gate i Écusson

Montpellier er som alle andre franske byar delt opp i kvarter eller bydelar. Det er 23 av dei, og dei ligg i tre ringar rundt bysenteret Écusson. Lengst inn mot midten ligg Les Beaux Arts, La Pompignane, Antigone, Gares, Gambetta og Les Arceaux. Utanfor desse ligg Aiguelongue, Millénaire, Port Marianne, Prés d'Arènes, Croix d'Argent, Pas du Loup, La Chamberte, Les Cevennes og Hôpitaux Facultés. Heilt i ytterkant av byen finn ein Parc Agropolis, Odysseum, La Martelle, Celleneuve, Mosson, Hauts de Massane, Malbosc og Parc Euromédicine.

Écusson

Écusson er det historiske bysenteret i Montpellier. Det har eksistert sidan mellomalderen, og namnet har det fått etter forma på området sett frå lufta, og at byen før var omringa av ei festning. Écusson kjem nemleg av det gamalfranske ordet for femkant, og tyder våpenskjold. Av festninga står svært lite igjen. Berre to av dei 25 tårna: la tour des pins og la tour de la Babotte, samt nokre portar og små restar av sjølve festninga.

Antigone

Antigone er eit kvarter i Montpellier bygd etter ønske frå den dåverande ordføraren av Montpellier, Georges Frêche. Bygginga starta i 1978, og vart avslutta i 2000. Dei fleste av bygningane er bygd i neo-gresk stil og hovudarkitekten er spanske Ricardo Bofill.

Kjøpesenteret Polygone

Kvarteret ligg søraust for Montpellier sitt mellomaldersentrum Écusson, i området «polygone» som i si tid var militærbase. I dag er Polygone eit kjøpesenter som markerer byrjinga av kvarteret som strekkjer seg 900 meter, heilt til elva Lez. På den andre sida av elva ligg rådhuset for regionen Languedoc-Roussillon, som òg er teikna av Ricardo Bofill i same stil som Antigone.

Området omfattar tre store bygningar; la Piscine Olympique (det olympiske symjebassenget), la médiathèque centrale Émile Zola (bibliotek), og vert kryssa av både trikkelinje nummer 1 og 2. Bygningane i Antigone er bustadar (mellom anna trygdebustadar), butikkar og diverse firma som lege, tannlege osv. Sett frå lufta har kvarteret form som ein nøkkel, følgd av eit stort amfiteater, ein halvsirkelforma bygning som tilsvarar Bofills båge ved Medborgarplatsen på Södermalm i Stockholm.

Place de la Comédie

Place de la Comédie er den største og mest sentrale plassen i Montpellier, faktisk ein av dei største fotgjengarplassane i heile Europa. Plassen er lokalisert søraust for mellomalderbyen sitt sentrum, Écusson. Esplanaden Charles de Gaulle er forlenginga av plassen på nordsida og strekkjer seg til Corum, ein stor bygning som er konstruert av Claude Vasconi og som vert brukt til konferansar, opera med vidare.

En tom Place de la Comédie, tidleg om morgonen.

Plassen vert først nemnd i 1755 og kalla opp etter teateret som ligg der. På midten av 1900-talet vart hovudjernbanestasjonen Gare Saint Roch bygd ca. 200 meter sør for Place de la Comédie, og det no nedlagde litle toget Le Petit Train, som gjekk til stranda (Palavas-les-Flots), hadde endehaldeplass på plassen, noko som gjorde Place de la Comédie til den mest sentrale plassen i byen.

Parc Peyrou, med Louis XIV. Château d'Eau i bakgrunnen

På plassen finst fontena Les Trois Grâces (dei tre gratier) som førestiller Aglaé, Euphrosyne og Thalie. Ho vart konstruert i 1790 av skulptøren Étienne d’Antoine. Originalen vart sett på Fabre-museet i 1989, men vart under oppussingsarbeidet flytta til operaen Comédie som òg ligg på plassen.

Utsikt over akvedukten

Rue Foch i Montpellier med utsyn mot Triumfbogen i byen

Le Parc du Peyrou

«Grunnlagd» i 1689 og ligg midt i hjartet av Montpellier sitt historiske sentrum. Før inngangen til parken står ein triumfboge, bygd på slutten av 1600-talet på byen sitt høgaste punkt til ære for Ludvig XIV. Midt i parken står ein statue av han, reist på 1700-talet.

I den andre enden, òg frå 1700-talet, ligg eit «vasslott» (Château d’eau) og ut frå dette strekkjer det seg ein lang akvedukt, akvedukt Saint Clément, gjennom kvarteret Les Arceaux («bogane», etter bogane i akvedukten).

Jardin des plantes

Ligg ikkje langt frå medisinfakultetet og katedralen, på boulevard du Peyrou. Det er den eldste botaniske hagen i Frankrike, oppretta i 1593 etter krav frå Henrik IV, i samband med medisinstudiet. Her vart det planter for bruk i medisinar og undervisning av legar og farmasøytar.

Zoo du Lunaret

Nord i Montpellier ligg dyrehagen Zoo du Lunaret. Parken har gratis inngang, og 52 forskjellige innhegningar langs til saman 11 km med sti. Der finn ein over 400 dyr av 90 forskjellige artar frå heile verda.

Utdanning i Montpellier

Montpellier er ein studentby med tre store universitet. Universitetet i Montpellier vart formelt grunnlagd av pave Nikolas IV i 1289, men historia til universitet strekkjer seg lenger tilbake i tid enn som så, utan at ein eksakt veit når det oppstod. Det vert rekna for å vere eit av dei eldste universiteta i Frankrike. Av dei som har studert ved universitetet er Nostradamus og François Rabelais. Montpellier er kjend for å ha særleg mange internasjonale studentar. Det totale studenttalet, rundt 70 000, utgjer ein fjerdedel av folketalet i byen, og av desse er 10-12 % utanlandske.

Université Montpellier 1 er fakultetet for jus, økonomi, farmasi, medisin og odontologi, som husar 21 226 studentar.

Université Montpellier 2 er det tekniske og naturvitskapelege fakultetet som har eit studenttal på 12 190.

Université Paul Valéry, Montpellier 3 er fakultetet for språk og litteratur, humanetikk og kunst og har 18 501 studentar.

Medisinfakultetet

Medisinfakultetet (Faculté de Médecine) har eksistert sidan 1220 og er det eldste medisinske fakultetet i verda som framleis eksisterer. I 1340 opna eit anatomistudium som gjorde universitetet kjend over heile Europa. Dette var viktig for byen då det førte til at mange studentar frå heile Europa busette seg i Montpellier. I tilknyting til universitetet var det ein botanisk hage med planter til medisinsk bruk og forsking. Denne hagen, Jardin de Plantes, eksisterer den dag i dag. Mange kjende legar og kirurgar har sin utdanning ved dette universitetet, som òg i dag er eit svært respektert medisinfakultet.

Kultur

Musée Fabre

Bygd i 1828 etter ønske frå den neoklassissistiske målaren François-Xavier Fabre. Museet var stengd pga oppussing, utbygging og reorganisering frå 2003 til 2007. Arbeidet kosta 62,7 millionar euro. Det er 9 200 kvadratmeter stort, over 3 etasjar, og vert rekna som eit av dei vakraste i Frankrike og resten av Europa. Museet si samling består av nærmare 1 800 måleri, 4 000 teikningar, 1 500 graveringer og fleire hundre skulpturar. Etter nyopninga er utstillingskapasiteten på rundt 800 verk; 300 meir enn før.

Operaen Comédie

Operaen

Det første teateret Opéra Comédie i Montpellier stod ferdig i 1755, men brann ned i 1785. Det same gjaldt for etterfølgjaren som stod frå 1787 til 1881, før det vart totalskadd i brann. Bygningen som i dag står på Place de la Comédie stod ferdig i 1888. I 2001 vart Operaen i Montpellier òg Opéra National.

Corum husar både eit konferansesenter med 6 000 kvadratmeter plass, og den andre operaen, Opéra Berlioz som har plass til 2 010 personar. Bygningen er teikna av Claude Vasconi, dekt av rosa marmor og opna i 1988.

Idrett

Fotballklubben Montpellier Hérault Sport Club vart danna i 1919 og spelar i Ligue 2, det nest øvste nivået i fransk fotball. Heimekampane vert spelt på Stade de la Mosson, som har plass til 32 900 tilskodarar.

Transport

Trikken

Montpellier fekk sin første trikkelinje i slutten av 1897, og allereie i byrjinga av 1898 var ytterlegare fire linjer på plass. Men bilen sin utvikling og opprettinga av rutebussar utkonkurrerte desse første trikkane som vart lagd ned 31. januar 1949.

I juli 2000 opna den første av dei nye trikkelinjene, linje 1, som går mellom Mosson i nordvest og Oddysseum i søraust. Linja er 15,2 km lang og har 27 stasjonar, med ein gjennomsnittleg avstand på 560 meter mellom kvar stasjon. Trikkane går frå klokka fem om morgonen til klokka eitt om natta, og transporterer meir enn 100 000 reisande kvar dag.

Linje 2 opna i desember 2006. Han strekkjer seg frå Jacou i nordaust til Saint Jean de Védas i sørvest. Linja er 19 km lang og har 33 stasjonar.

Linje 3 (Juvignac – Pérols/Lattes) går frå Juvignac i vest og gjennom dei vestlege og sørleg delane av Montpellier før linja delar seg i to greiner som ender i Lattes og i Pérols i sør-søraust. Byggjearbeidet tok til i mars 2009 og linja vart sett under trafikk frå april 2012. Vognene er teikna av moteskaparen Christian Lacroix.

Alle tre linjene møtast utanfor jernbanestasjonen Gare Saint Roch.

Linje 4 (Circulade) går dels over strekningar som høyrer til linjene 1, 2 og 3, særleg på strekninga langsetter elva Lez, for så å gå i ei sløyfe aust og sør for sentrum. Denne linja vart òg sett under trafikk frå april 2012.

• 
  Trikk på linje 1.
• 
  Trikk på linje 2.
• 
  Trikk på linje 3.
• 
  Trikk på linje 4.

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Montpellier

• Bilete av Montpellier og Languedoc
• Bilete av Montpellier Arkivert 2007-08-29 ved Wayback Machine.
• Snø i Montpellier