Wikipedia

Damaskus

(Omdirigert frå Damascus)

Damaskus (arabisk دمشق‎, romanisert Dimashq) er hovudstaden og den nest største byen i Syria etter Aleppo. I Syria vart byen òg kalla ash-Sham (arabisk الشام‎) og kallenamnet er Sjasminbyen (arabisk مدينة الياسمين‎, romanisert Madīnat al-Yāsmīn). I tillegg til å vere ein av dei eldste kontinuerleg busette byane i verda, er Damaskus eit stort senter for kultur og religion i Levanten. I 2023 hadde byen ein folkesetnad på 2 584 771.

Damaskus
دمشق
hovudstad
Damaskus frå Qasioun.
Kallenamn: Sjasminbyen
Land  Syria
Guvernement Damaskus guvernement,
hovudstad
Del av Hauran
Høgd 680 moh.
Areal 105 km²
Folketal 2 584 771 (2023)[1]
Tidssone EET
Retningsnummer landkode: 963, bykode: 11
Kart
Damaskus
33°30′47″N 36°17′31″E / 33.513055555556°N 36.291944444444°E / 33.513055555556; 36.291944444444
Wikimedia Commons: Damascus

Byen ligg sørvest i Syria og er senteret i eit storbyområde med 2,6 millionar menneske (2004).[2] Geografisk ligg byen i dei austlege forberga til Anti-Libanonfjella, 80 km aust for kysten av Middelhavet på eit platå 680 meter over havet. Damaskus har eit halvtørt klima på grunn av regnskuggen frå desse fjella. Elva Barada flyt gjennom Damaskus.

Han vart først busett i det andre tusenåret fvt. og vart vald til hovudstad i Omajade-kalifatet frå 661 til 750. Etter sigeren til abbasidane vart hovudsetet for den islamske makta flytta til Bagdad. Damaskus vart politisk mindre viktig medan abbasidane styrte, og byrja først å bløme att under Ajjubide-dynastiet og mamelukkane. Under det osmanske styret var byen igjen i nedgang, men heldt ein viss kulturell prestisje. I dag er han sete for dei sentrale styresmaktene og heile regjeringa.

Byen har gjeve opphav til namna på damask og damaskusstål.

Etymologi

endre

Namnet «Damaskus» vart først nedskrive i ei geografisk liste av Thutmose III som «T-m-ś-q» på 1400-talet fvt.[3] Opphavet til namnet «T-m-ś-q» er uvisst, men ein trur det er før-semittisk. Han vert kalla Dimašqa på akkadisk, T-ms-ḳw på egyptisk, Dammaśq (hebraisk דמשק) på arameisk og Dammeśeq (hebraisk דמשק) på bibelhebraisk. Den akkadiske stavinga finst i Amarnabreva frå 1300-talet fvt. Seinare arameiske stavingar av namnet innheld ofte ein innskoten resh (bokstaven r), kanskje påverka av rota dr, som tyder «bustad». Dermed vart det på qumransk Darmeśeq (hebraisk דרמשק) og Darmsûq (ܕܪܡܣܘܩ) på syrisk.[4][5] Det latinske namnet på byen er «Damascus» og vart henta frå gresk Δαμασκός, som kom frå arameisk (hebraisk דרמשק, «ein godt fukta stad».[6][7] På arabisk vert byen kalla Dimashqu sh-Shām (arabisk دمشق الشام), sjølv om dette som regel vert korta ned til anten Dimashq eller ash-Shām av innbyggjarane i Damaskus, Syria og arabiske naboar. Ash-Shām er eit arabisk namn på «Levanten» og for «Syria», sistnemnde då særleg den historiske regionen Syria, som vert kalla Bilādu sh-Shām (arabisk بلاد الشام / «Landet i Levanten»).

Historie

endre
Damaskus
verdsarv
Fasaden til Omajademoskeen
Land   Syria
Del av Hauran
Areal 105 km²
Folketal 2 584 771 (2023)[1]
Verdsarvstad
Namn Den antikke byen Damaskus
År 1979 (#3)
Nummer 20
Region Arabia
Kriterium i, ii, iii, iv, vi
 
Damaskus
33°30′47″N 36°17′31″E / 33.513055555556°N 36.291944444444°E / 33.513055555556; 36.291944444444
Wikimedia Commons: Damascus

Tidleg busetnad

endre

Karbon-14-datering ved Tell Ramad, i utkanten av Damaskus, indikerer at staden kan ha vore busett sidan andre halvdel av 6000-talet fvt., moglegvis kring 6300 fvt.[8] Spor etter busetnader kring Barada er daterte attende til 9000 fvt., sjølv om det ikkje fanst nokre større busetnader innanfor murane til Damaskus før 1000-talet fvt.[9]

Damaskus var ein del av den antikke provinsen Amurru i kongedømet Hyksos, frå 1720 til 1570 fvt.[10] Somme av dei tidlegaste egyptiske kjeldene er frå 1350 fvt. Amarnabreva, då Damaskus (kalla Dimasqu) vart styrt av kong Biryawaza. Damaskus-regionen, i tillegg til resten av Syria, vart ei slagmark kring 1260 fvt., mellom hettittane frå nord og egyptarane frå sør,[11] og enda med ein signert avtale mellom Hattusili og Rameses II der førstnemnte gav Damaskusområdet til Rameses II i 1259 fvt.[11] Då havfolka kom til området, kring 1200 fvt., markerte det slutten på bronsealderen i regionen og nye utviklingar innan krigføring.[12] Damaskus var berre ein mindre del av dette biletet som i hovudsak råka dei største byane i det antikke Syria. Men desse hendingane hadde medverka til å utvikle Damaskus som eit nytt viktig senter som steig fram i overgangen mellom bronsealderen og jarnalderen.[12]

Damaskus er nemnt i Fyrste mosebok 14:15 som ein by som fanst på tida under kongekrigane.[13] I følgje den jødiske historikaren Flavius Josefus frå det første hundreåret vart Damaskus (i lag med Trakonitis), grunnlagd av Uz, sonen til Aram.

Aram-Damaskus

endre

Damaskus er ikkje dokumentert som ein viktig by før aramearane, eit semittisk folk frå Mesopotamia, kom hit på 1000-talet fvt. Ved starten av det første tusenåret fvt. vart det danna fleire arameiske kongedøme då aramearane enda det nomadiske levesettet sitt og danna samanslutta stammestatar. Eit av desse kongedøma var Aram-Damaskus, med Damaskus som hovudstad.[14] Aramearane som gjekk inn i byen utan kamp, gav han namnet «Dimashqu». Dei merka seg jordbrukspotensialet til dette området som framleis var underutvikla og tynt folkesett,[15] og dei oppretta vassfordelingssystemet til Damaskus ved å bygge kanalar og tunnelar som fordelte vatnet frå elva Barada. Det same nettverket vart sidan utbetra av romarane og omajadane, og dannar framleis grunnlaget for vassystemet i den eldste delen av byen i dag.[16] Aramearane omgjorde opphavleg Damaskus til ein utpost av eit laust forbund av arameiske stammer, kalla Aram-Zobah, basert i Beqaadalen.[15]

Byen fekk eit fortrinn i det sørlege Syria etter at Ezron, tronpretendenten til Aram-Zobah, vart nekta trona av forbundet, flykta frå Beqaa og erobra Damaskus med tvang i 965 fvt. Ezron styrta guvernøren i byen og grunnla den sjølvstendige staten Aram-Damaskus. Etter kvart som denne nye staten ekspanderte sørover, hindra han Kongedømet Israel frå å utvide nordover. Dei to kongedøma hamna snart i strid sidan dei begge ønskte å dominere handelen i aust.[15] Under barnebarnet til Ezron, Ben-Hadad I (880–841 fvt.), og etterfølgjaren hans Hazael, annekterte Damaskus Bashan (i dag regionen Hauran), og gjekk til krig mot Israel. Denne konflikten heldt fram til tidleg på 700-talet fvt. då Ben-Hadad II vart erobra av Israel etter ei mislukka kringsetjing av Samaria. Som følgje av dette gav han Israel handelsrettar i Damaskus.[17]

Ei anna mogeleg årsak til avtalen mellom Aram-Damaskus og Israel var trugselen mot dei begge frå Det nyassyriske riket som prøvde å ekspandere til kysten av Middelhavet. I 853 fvt. leia kong Hadadezer av Damaskus ein levantinsk koalisjon, med styrkar frå det nordlege kongedømet Aram-Hamath og soldatar frå kong Ahab av Israel, i slaget ved Qarqar mot den nyassyriske hæren. Aram-Damaskus kom sigrande ut, og hindra ei stund assyrarane frå å trenge inn i Syria. Etter at Hadadzezer vart drepen av etterkomaren sin, Hazael II, braut den levantinske alliansen saman. Aram-Damaskus prøvde å invadere Israel, men vart hindra av ein ny assyrisk invasjon. Hazael gav ordre om attendetrekking til bymurane i Damaskus medan assyrarane plyndra resten av kongedømet. Dei klarte ikkje å gå inn i byen, men erklærte at dei hadde teke over dalane Hauran og Beqa.[17]

På 700-talet fvt. var Damaskus i praksis omringa av assyrarane og gjekk inn i ei dyster tid. Likevel vart han verande eit økonomisk og kulturelt senter i Det nære austen og eit senter for den arameiske motstandsrørsla. I 727 fann det stad eit opprør i byen, men dette vart slått ned av assyriske styrkar. Etter at Assyria drog rundt i heile Syria for å roe ned opprør, vart Damaskus fullstendig underlagt deira styre. Ein positiv effekt av dette var stabilitet for byen og nytte av krydder- og røykjelsehandel med Arabia. Det assyrisk styret vakla kring 609–605 fvt., og Syria-Palestina var på veg inn i området til farao Necho II frå Egypt. I 572 var heile Syria blitt erobra av Det nybabylonske riket, men kva status Damaskus hadde under Babylon er relativt ukjend.[18]

Antikken

endre
 
Ruinane av Jupitertempelet ved inngangen til Al-Hamidiyah Souq.
 
Den beine gata i Damaskus, som i Bibelen vert omtalt som «Den beine».

Damaskus vart erobra av Aleksander den store. Etter at Aleksander døydde i 323 fvt., kjempa Selevkidriket og Det ptolemaiske dynastiet om byen. Begge sider hadde i kortare periodar kontroll over Damaskus. Selevkos I Nikator, ein av generalane til Aleksander, gjorde Antiokia til hovudstad i det enorme riket sitt, noko som førte til at Damaskus vart mindre viktig samanlikna med nye selevkidiske byar som Latakia i nord. Seinare bygde Demetrius III Filopator om byen etter det greske Hippodamos-systemet og gav han namnet «Demetrias».

I 64 fvt. annekterte den romerske generalen Pompeius den vestlege delen av Syria. Romarane okkuperte Damaskus og tok han med i ein liga på ti byar kalla Dekapolis fordi han vart rekna som eit viktig senter for gresk-romersk kultur. I følgje Det nye testamentet var apostelen Paulus på veg til Damaskus då han fekk eit syn av Jesus som gjorde at han aksepterte Jesus som Messias. I år 37 overførte den romerske keisaren Caligula Damaskus til nabataisk kontroll. Den nabataiske kongen Aretas IV Filopatris styrte Damaskus frå hovudstaden sin Petra. Men kring år 106 vart Nabataea erobra av romarane, og Damaskus kom igjen under romersk kontroll.

Damaskus vart ein metropol ved starten på 100-talet og i 222 vart han oppgradert til ein koloni av keisar Septimius Severus. Under Pax Romana byrja Damaskus og den romerske provinsen Syria å bløme. Damaskus var viktig som karavaneby med handelsruter til det sørlege Arabia, Palmyra, Petra, og silkevegen frå Kina.

Lite er att etter den romerske arkitekturen, men byplanlegginga av gamlebyen hadde varig effekt. Dei romerske arkitektane førte saman det greske og arameiske fundamentet til byen og danna ei ny planløysing som målte kring 1500 meter gonger 750 meter, omgjeve av ein bymur. Bymuren hadde sju portar, men berre den austlege porten (Bab Sharqi) er att frå romartida. Det romerske Damaskus ligg stort sett opp til fem meter under den moderne byen.

Den gamle bydelen Bab Tuma vart utvikla mot slutten den bysantinske tida av den lokale austleg-ortodokse folkesetanden. I følgje Apostelgjerningane budde både apostelen Paulus og apostelen Thomas i dette nabolaget. Katolske historikarar reknar òg Bab Tuma som fødestaden til fleire pavar, som Johannes V og Gregorius III.

Den islamske arabiske tida

endre
 
Borggarden føre Omajademoskeen.

Etter at det meste av den syriske landsbygda vart erobra av Rashidun-kalifatet under regjeringstida til kalif Omar, vart sjølve Damaskus erobra av den muslimske generalen Khalid ibn al-Walid i august-september 635 fvt. Armeen hans hadde tidlegare prøvd å ta byen i april 634, men utan suksess.[19] No når Damaskus var kome under dei muslimske arabarane, ønskte bysantinarane å ta attende den prestisjefylte byen i Det nære austen. Under keisar Heraklios sette bysantinarane saman ein hærstyrke som var større enn den til rashidunane. Dei rykka inn i sørlege Syria våren 636 og styrkane til Khalid ibn al-Walid trekte seg attende frå Damaskus for å førebu ei ny framrykking.[20] I august møttes dei to styrkane langs Yarmouk der dei kjempa eit stort slag som enda med ein avgjerande muslimsk siger der dei fekk kontroll over Syria og Palestina.[21]

Medan muslimane styrte byen var folkesetnaden i Damaskus hovudsakleg kristne—austleg-ortodokse og monofysittar—med eit veksande samfunn av muslimar frå Mekka, Medina og Den syriske ørkenen.[22] Guvernøren i byen, som vart utvald som hovudstad i islamsk Syria, var Mu'awiya I. Etter at kalifen Ali døydde i 661 vart Mu'awiya vald som kalif for det veksande islamske riket. På grunn av den enorme rikdommen klanen hans, omajadane, hadde i byen og dei tradisjonelle økonomiske og sosiale banda han hadde med Hijaz og kristne arabarar i regionen, valde Mu'awiya Damaskus som hovudstad for heile kalifatet.[23] Då kalifen Abd al-Malik kom til makta i 685, vart det innført ei islamsk mynteining og alt overskotet frå provinsane i kalifatet vart sende til skattkammeret i Damaskus. Arabisk vart òg innført som offisielt språk, og gav den muslimske minoriteten i byen ein fordel over dei arameisk-talande kristne i administrative saker.[24] Det er viktig å merke seg at då Damaskus vart erobra av muslimane var dei fleste arabarane anten heidningar eller kristne. Damaskus var sjølv i hovudsak arameisk med arabisktalande folk.

Etterfølgjaren til Abd al-Malik, al-Walid, starta bygginga av Den store moskeen i Damaskus (òg kalla Omajademoskeen) i 706. Staden hadde opphavleg vore den kristne katedralen St. Johannes, og muslimane valde å framleis tileigne bygningen til Johannes døyparen.[25] I 715 var moskeen ferdig. Al-Walid døydde same året og vart etterfølgd av Suleiman ibn Abd al-Malik og så Omar II, som kvar regjerte ei kort stund før regjeringstida til Hisham i 724. Med desse kalifane vart Damaskus gradvis mindre viktig sidan Suleiman valde å bu i Ramla og Hisham seinare valde seg Rusafa. Etter at sistnemnde vart drepen i 743, byrja kalifatet til omajadane — som då strekte seg frå Spania til India — å smuldre etter omfattande opprør. Under regjeringstida til Marwan II i 744, vart hovudstaden i riket flytta til Harran nord i Jazira-regionen.[26]

 
Domen på skattkammeret i Damaskus i Omajademoskeen.

Den 25. august 750 hadde abbasidane alt slått omajadane i slaget ved Zab i Irak, og erobra Damaskus med lite motstand. Då Abbaside-kalifatet kom til makta, hamna Damaskus i skuggen av Bagdad, den nye islamske hovudstaden. I løpet av dei seks månadane av abbasidestyret oppstod det opprør i byen, men dei var for isolerte og ufokuserte til å vere ein verkeleg trugsel. Dei siste prominente omajadane vart avretta, dei tradisjonelle tenestemennene i Damaskus vart forviste og generalane frå byen avsette. Sidan vart familiegravplassen til omajadane skjenda og bymurane rivne ned. Dette reduserte Damaskus til ein lite viktig provinsby. Han forsvann raskt frå skriftlege kjelder det neste hundreåret, og den einaste viktige utbetringa i byen var skattkammeret abbasidane bygde ved Omajademoskeen i 789. I 811 prøvde restane av Omajade-kalifatet å starta eit sterkt opprør i Damaskus som til slutt vart slått ned.[27]

Ahmad ibn Tulun, ein tyrkisk guvernør utpeikt av abbaisdane, erobra Syria, inkludert Damaskus, frå overherrane sine i 878-79. For å vise dei tidlegare Omajade-herskarane respekt, reiste han ein heilagdom over grava til Mu'awiya i byen. Tulunidestyret i Damaskus varte berre ei kort tid, fram til 906, før det vart erstatta av Qarmatia som var tilslutta sjiaislam. Sidan dei ikkje klarte å kontrollere dei enorme områda dei okkuperte, trekte qarmatiarane seg ut frå Damaskus og eit nytt dynasti, ikhshidane, tok kontroll over byen. Dei heldt Damaskus sjølvstendig frå dei arabiske hamdānidane i Aleppo og dei Bagdad-baserte abbasidane fram til 967. Ein periode med ustabilitet følgde i byen, og qarmatarane plyndra byen i 968, eit bysantinsk raid følgde i 970, og fatimidane pressa på frå sør og hamdanidane i nord.[28]

Sjia-fatimidane fekk kontroll i 970 og starta fiendskapen mellom dei og sunni-arabarane i byen, som ofte gjorde opprør. Ein tyrkar, Alp Takin, dreiv ut fatimidane fem år seinare, og gjennom diplomati hindra han bysantinarane frå å prøve å annektere byen. I 977 tok fatimidane under kalifen al-Aziz tilbake kontrollen over byen og slo ned dei sunniislamske dissidentane. Den arabiske geografen al-Muqaddasi vitja Damaskus i 985, og omtalte arkitekturen og infrastrukturen i byen som «storarta», men levetilhøva var særs dårlege. Under al-Aziz opplevde byen ein kort periode med stabilitet som enda med regjeringstida til al-Hakim (996–1021). I 998 vart hundrevis av leiarar i Damaskus arresterte for å ha skapt uro og avretta. Tre år etter al-Hakim på mystisk vis forsvann, danna dei arabiske stammene i det sørlege Syria ein allianse og gjekk til eit massivt opprør mot fatimidane, men dei vart slått attende av den tyrkiske fatimideguvernøren i Syria og Palestina, Anushtakin al-Duzbari, i 1029. Denne sigeren gav Anushtakin herredøme over heile Syria. Overherrane hans vart misnøgde, men han fekk kontroll over innbyggjarane i Damaskus. Han vart send i eksil av fatimidestyresmaktene til Aleppo, der han døydde i 1041.[29] Fram til 1063 er det ingen skriftlege kjelder om byhistoria. På den tida mangla Damaskus eit styre og hadde ein svak økonomi, og ein sterkt redusert folkesetnad.[30]

Seldsjukkane og Ajjubide-dynastiet

endre
 
Domen til mausoleet Nur ad-Din.

Då dei tyrkiske seldsjukkane seint på 1000-talet tok over makta vart Damaskus igjen hovudstad i sjølvstendige statar. Han vart styrt av Abu Sa'id Taj ad-Dawla Tutush I frå 1079 og han var etterfølgd av sonen Abu Nasr Duqaq i 1095. Seldsjukkane oppretta eit hoff i Damaskus og reduserte systematisk sjiapåverknaden i byen. Det religiøse livet i byen vart òg viktigare gjennom privatfinansierte institusjonar (madrasa) og sjukehus (maristan). Damaskus vart raskt ein av dei viktigaste byane som spreidde islamsk tenking gjennom den muslimske verda. Etter Duqaq døydde i 1104, tok mentoren hans (atabeg), Toghtekin, kontroll over Damaskus og Burid-linja av seldsjukkane. Under Duqaq og Toghtekin var det stabilitet i Damaskus; byen steig fram or skuggen og vart igjen eit viktig handelssentrum. I tillegg naut sunni-majoriteten i byen godt av å vere ein del av den større sunni-strukturen styrt av forskjellige tyrkiske dynasti som igjen var under dei Bagdad-basert abbasidane.[31]

Medan herskarane av Damaskus var opptekne i kamp i lag med seldsjukkane i Aleppo og Diyarbakir, erobra krossfararane, som kom til Levanten i 1097, Jerusalem, Libanonfjella og Palestina. Duqaq verkar å ha vore nøgd med krossfararstyret som ein buffer mellom området sitt og Fatimide-kalifatet i Egypt. Toghtekin såg derimot på dei vestlege inntrengarane som ein farleg trugsel mot Damaskus som på den tida òg omfatta Homs, Beqaadalen, Hauran og Golanhøgdene. Med militær støtte frå Sharaf al-Din Mawdud frå Mosul, klarte Toghtekin å stoppe krossfararane i Golan og Hauran. Mawdud vart myrda i Omajademoskeen i 1109 og Damaskus mista høvet til å få støtte frå muslimane i nord og tvinga Toghtekin med på ein fredsavtale med krossfararane i 1110.[32]

Etter ar Tughtakin døydde i 1128 vart sonen hans, Taj al-Din Buri, herskar av Damaskus. Samtidig tok seldsjukk-prinsen frå Mosul, Imad al-Din Imad ad-Din Zengi, makta i Aleppo og fekk løyve frå abbasidane til å ta kontroll over Damaskus. I 1129 vart kring 6 000 ismailittar drepne i byen i lag med leiarane sine. Sunniane vart opphissa av rykta om at det var eit komplott av ismailittane, som kontrollerte den strategiske festninga ved Banias, for å hjelpe krossfararane med å erobre Damaskus mot at dei fekk kontroll over Tyr. Kort tid etter massakren prøvde krossfararane å utnytte den ustabile situasjonen og gjekk til åtak mot Damaskus med nesten 60 000 soldatar. Buri allierte seg med Imad ad-Din Zengi og klarte å hindre hæren deira frå å nå byen.[33] Buri vart myrda av ismailittagentar i 1132 og vart etterfølgd av sonen sin, Shams al-Mulk Isma'il, som styrte som tyrann før han sjølv vart myrda i 1135 etter løynde ordrar frå mor si, Safwat al-Mulk Zumurrud. Broren til Isma'il, Shihab al-Din Mahmud, erstatta han. Samstundes ønskte Imad ad-Din Zengi å få kontroll over Damaskus og gifta seg med Safwat al-Mulk i 1138. Regjeringstida til Mahmud enda i 1139 då han vart drepen av relativt ukjende årsaker av familiemedlemmar. Mu'in al-Din Unur, mamelukken eller slavesoldaten hans, tok i røynda makta over byen. Dame året kringsette Imad ad-Din Zengi byen med støtte frå Safwat al-Mulk. Som svar allierte Damaskus seg med krossfararstaten Jerusalem for å stå imot styrkane til Imad ad-Din Zengi. Imad ad-Din Zengi trekte derfor hæren sin tilbake og fokuserte seg om nordlege Syria i staden.[34]

I 1144 erobra Imad ad-Din Zengi byen Edessa, ein krossfararby, som førte til eit nytt krosstog frå Europa i 1148. Samstundes vart Imad ad-Din Zengi myrda og området hans delt mellom sønene, mellom anna Nur ad-Din, emir i Aleppo, som allierte seg med Damaskus. Då dei europeiske krossfararane nådde fram, vart dei og adelen i Jerusalem samde om å gå til åtak mot Damaskus. Omleiringa deira var derimot fullstendig mislukka. Då byen verka å vere på kanten av å kollapse, flytta krossfararane seg brått mot ein annan del av muren, og vart drivne attende. I 1154 var Damaskus kome under Nur ad-Din si harde kontroll.[35]

I 1164 invaderte kong Amalric av Jerusalem Fatimide-Egypt, som bad om hjelp frå Nur ad-Din. Nur ad-Din sende generalen sin Shirkuh, og i 1166 vart Amalric slått i slaget ved al-Babein. Då Shirkuh døydde i 1169 vart han etterfølgd av nevøen Yusuf, betre kjend som Saladin, som slo ein alliert styrke av krossfararar og austromarane i ei omleiring av Damietta.[36] Saladin styrta etter kvart Fatimide-kalifane og sette seg sjølv inn som sultan av Egypt. Han byrja òg å gjere seg sjølvstendig frå Nur ad-Din, og då både Amalric og Nur ad-Din døydde i 1174, hadde han eit godt utgangspunkt for å ta kontroll over Damaskus og dei andre områda til Nur ad-Din i Syria.[37] I 1177 vart Saladin slått av krossfararane i slaget ved Montgisard, trass i at han hadde fleire menn.[38] Saladin kringsette òg Kerak i 1183, men vart tvinga til å trekkje seg attende. Han starta til slutt ein full invasjon av Jerusalem i 1187, og utsletta krossfararhæren i slaget ved Hattin i juli. Akko fall til Saladin kort tid etter, og sjølve Jerusalem vart erobra i oktober. Desse hendingane sjokkerte Europa og førte til Det tredje krosstoget i 1189, leia av Rikard I av England, Filipp II av Frankrike og Fredrik I av Det tysk-romerske riket, men sistnemnte drukna på vegen.[39]

Dei overlevande krossfararane fekk forsterkingar frå Europa og kringsette Akko i lengre tid fram til 1191. Etter å ha teke attende Akko, vann Rikard over Saladin i slaget ved Arsuf i 1191 og slaget ved Jaffa i 1192. Han tok attende det meste av kysten for dei kristne, men klarte ikkje å ta Jerusalem eller nokre av dei indre områda av kongedømet. Krosstoget enda med fred med avtalen i Ramla i 1192. Saladin let pilegrimar få vitje Jerusalem, og krossfararane fekk innfri lovnadane sine, før dei vende heim att. Dei innfødde krossfararbaronane byrja å bygge opp att kongedømet frå Akko og andre kystbyar.[40]

Saladin døydde i 1193 og det var ofte konfliktar mellom forskjellige sultanar frå Ajjubide-dynastiet som herska over Damaskus og Kairo. Damaskus var hovudstaden for sjølvstendige herskarar frå Ajjubide-dynastiet mellom 1193 og 1201, frå 1218 til 1238, frå 1239 til 1245, og frå 1250 til 1260. Ved andre tider vart han styrt av Ajjubide-herskarar frå Egypt. Det var mogeleg å få tak i silkemønster frå Austromarriket og Kina i Damaskus, eit av dei vestlege endepunkta for Silkevegen, som gav opphavet til ordet «damask».

Mamelukkane

endre

Ajjubide-dynastiet sitt styre (og sjølvstende) enda med den mongolske invasjonen av Syria i 1260 etter mongolane vann slaget ved Ain Jalut same året. Damaskus vart ein provinshovudstad i Mamelukkriket, styrt frå Egypt, etter at mongolane trekte seg attende. Svartedauden i 1348–1349 tok livet av halvparten av innbyggjarane i byen.[41]

I 1400 kringsette den tyrkisk-mongolske erobraren Timur Lenk Damaskus. Mamelukk-sultanen sende eit sendelag frå Kairo, mellom anna Ibn Khaldun, som forhandla med han, men etter at dei trekte seg attende plyndra han byen. Omajademoskeen vart sett i brann og menn og kvinner vart tekne som slavar. Mange av kunstnarane i byen vart tekne til hovudstaden til Timur i Samarkand. Desse var blant dei heldigare innbyggjarane. Mange vart myrda og hovuda deira samla opp på ei slette utanfor nordausthjørnet av bymurane, der torget framleis har namnet burj al-ru'us, som tyder «tårnet av hovud».

Damaskus vart bygd opp att og heldt fram å vere provinshovudstad for mamelukkane fram til 1516.

Osmansk styre

endre
 
Tekkiyemoskeen
 
Al-Hamidiyah Souq

Tidleg i 1516 starta osmanske tyrkarar, som var uroa over faren for ein allianse mellom mamelukkane og dei persiske safavidane, eit erobringstokt mot sultanatet til mamelukkane. Den 21. september flykta mamelukk-guvernøren i Damaskus frå byen, og den 2. oktober vart khutbaen i Omajademoskeen preika i namnet til Selim I. Dagen etter kom den sigrande sultanen inn i byen og var der i tre månader. Den 15. desember forlét han Damaskus via Bab al-Jabiya, for å erobre Egypt. Det verka å vere lite endringar i byen. Ein hær hadde berre erstatta ein annan. Men då han kom attende i oktober 1517, gav sultanen ordre om å bygge ein moske, tekkiye og mausoleum ved Shaikh-heilagdomen Muhi al-Din ibn Arabi i al-Salihiyah. Dette vart det første av dei mange store osmanske monumenta i Damaskus.

Osmanarane vart verande dei neste 400 åra, utanom ein kort okkupasjonsperiode med Ibrahim Pasha av Egypt frå 1832 til 1840. Fordi han var utgangspunkt for ein av to store hadj-karavanar til Mekka, fekk Damaskus meir merksemd av porten enn storleiken av byen skulle tilseie i denne perioden. Aleppo hadde fleire innbyggjarar og var ein viktigare handelsby. I 1560 var Tekkiye al-Sulaimaniyah, ein moske og karavanserai for pilegrimar på veg til Mekka, ferdig. Dei var teikna av den kjende osmanske arkitekten Mimar Sinan, og kort tid etter vart ein madrasa bygd ved sidan av.

Under det osmanske styret vart kristne og jødar rekna som dhimmi og fekk løyve til å utøve religionane sine. Damaskusaffæren fann stad i 1840 der det jødiske samfunnet i Damaskus vart skulda for ritualmord. Massakren av kristne i 1860 var òg ein av dei viktigaste hendingane desse hundreåra, då kampar mellom drusarar og maronittar i Libanonfjella vart dradd inn i byen. Fleire tusen kristne vart drepne, men mange vart òg redda då den algeriske Abd al-Qadir, som var her i eksil, og soldatane hans gjekk i mellom (tre dagar etter massakren starta), og førte dei til tryggleik i bustaden og citadellen til Abd al-Qadir. Det kristne kvarteret i gamlebyen (hovudsakleg busett av katolikkar) hadde mange kyrkjer, som vart brend ned. Dei kristne innbyggjarane i det særs fattige og vanskelege Midan-distriktet utanfor bymurane (hovudsakleg ortodokse) vart derimot verna av sine muslimske naboar.

Den amerikanske misjonæren E.C. Miller skreiv i 1867 at innbyggjartalet i byen var kring 140 000, der 30 000 var kristne, 10 000 jødar og 100 000 'mohammedanarar' og færre enn 100 protestantiske kristne.[42]

Moderne tid

endre
 
Det tyrkiske sjukehuset i Damaskus den 1. oktober 1918, kort tid etter at det australske kavaleriet gjekk inn i byen.
 
Damaskus i flammar etter eit fransk flyåtak den 18. oktober 1925
 
Det historiske al-Merjeh-torget

Tidleg på 1900-talet byrja nasjonalkjensla i Damaskus, som først kom til syne i ei kulturell interesse, å få politiske fargar, hovudsakleg som ein reaksjon på tyrkifiseringa til Komiteen for samhald og framsteg-regjeringa i Istanbul i 1908. Mange patriotiske intellektuelle vart hengde av Jamal Pasha, guvernøren i Damaskus, i Beirut og Damaskus i 1915 og 1916. Dette helte bensin på bålet for nasjonalkjensla, og i 1918, då styrkane til Arabaroppstanden og dei britiske styrkane nærma seg, skaut innbyggjarane mot dei tyrkiske soldatane som trekte seg attende.

Den 1. oktober 1918 gjekk T.E. Lawrence inn i Damaskus, etter det australske lette kavaleriet leia av major A.C.N. «Harry» Olden.[43] To dagar seinare, den 3. oktober 1918, gjekk styrkane til Arabaroppstanden under leiing av prins Faysal inn i Damaskus.[44] Det vart oppretta eit militært styre under Shukri Pasha, og Faisal ibn Hussein vart utropt til konge av Syria. Den politiske spaninga auka i november 1917, då bolsjevikane i Russland avslørte Sykes-Picot-avtalen der Storbritannia og Frankrike delte det austlege Arabia seg i mellom. Ei ny fransk-britisk kunngjering den 17. november lovde «fullstendig frigjering av folka som lenge hadde vore undertrykt av tyrkarane.» Den syriske nasjonalkongressen godkjende i mars ei demokratisk grunnlov, men Versailleskonferansen hadde gjeve Frankrike mandat over Syria, og i 1920 kryssa ein fransk arme kommandert av general Mariano Goybet Anti-Libanonfjella, og slo ein liten syrisk styrke i slaget ved Maysalun og gjekk inn i Damaskus. Franskmennene gjorde Damaskus til hovudstad i mandatet for Syria.

Då det store syriske opprøret fann stad i Hauran i 1925, spreidde det seg til Damaskus, og franskmennene slo det ned med tungt skyts og bombing av byen den 9. mai 1926. Som følgje av dette brende området av gamlebyen mellom Al-Hamidiyah Souq og Medhat Pasha Souq ned til grunnen og mange mista livet. Sidan den gong har hendinga vorte kalla al-Hariqa («Brannen»). Gamlebyen vart omgjeven med piggtråd for å hindre opprørarar frå å infiltrere han frå Ghouta, og ein ny veg vart bygd utanfor dei nordlege festningsvollane for å kunne flytte armerte kjøretøy.

Den 21. juni 1941, tre veker inn i det allierte Syria-Libanon-felttoget, vart Damaskus teken frå Vichy-Frankrike av britiske indarar og ein styrke med frie franskmenn. Franskmennene gjekk med på å trekke seg ut i 1946 og Syria vart blitt sjølvstendig. Damaskus vart verande hovudstad.

Den syriske borgarkrigen

endre

Opprøret starta med fredelege protestar våren 2011, men voks til ein borgarkrig i løpet av dei neste åra. Den 6. januar 2012 eksploderte ei bilbombe i Damaskus og meir enn 26 menneske mista livet, dei fleste sivile. Statleg media sa det var eit sjølvmordsåtak og la skulda på terroristar.[45] I januar 2012 nådde kampane mellom den ståande hæren og opprørarane nådde utkanten av Damaskus, og folk vart hindra frå å gå ut eller dra heim til husa sine, særleg når tryggleiksoperasjonane vart intensivert frå slutten av januar og inn i februar.[46]

Den 17. mars 2012 råka to bilbomber hjartet av byen, med luftforsvaret si etterretningsteneste og hovudkvarteret til tryggingsstyrkane som mål. Minst 27 menneske mista livet, dei fleste sivile.[47] Ei islamitisk jihadist-gruppe kalla Jabhat al-Nusra tok på seg ansvaret for bombeåtaka.[48] Tidleg på morgonen den 19. mars braut det ut eldkampar og eksplosjonar vest i byen i det rike Mezzeh-strøket.[49]

I juni 2012 trefte kuler og granatkardesker heimar i Damaskus ei natt då soldatar kjempa mot den frie syriske armeen i gatene. Minst tre tanksgranatar trefte bustadområde i Qaboun i sentrum av Damaskus. Intens geværeld i gatene vart filma av innbyggjarane og posta på Internett.[50]

Sidan slaget ved Damaskus i 2012 har tryggleiksføretak i byen auka. Det er mange kontrollpunkt rundt om i byen. Trafikkproblem og arbeidsløyse har vorte store problem og flyktningar frå landsbygda søv i byparkane.

Geografi

endre
 
Damaskus om våren sett frå Spot-satellitten.

Damaskus ligg kring 80 km inn frå kysten av Middelhavet, på andre sida av Anti-Libanonfjella. Han ligg på eit platå 680 meter over havet. Byen har eit areal på 105 km², der 77 km² er urbant, medan Jabal Qasioun dekkjer resten.

 
Ein av dei sjeldne gongane elva Barada har høg vassføring, her ved Four Seasons-hotellet i sentrum av Damaskus.

Gamlebyen i Damaskus, som ligg innanfor bymurar, ligg på sørbreidda av elva Barada, som oftast er tørrlagt. Søraust, nord og nordaust for gamlebyen ligg forstader som strekkjer seg attende til mellomalderen: Midan i sørvest, Sarouja og Imara i nord og nordvest. Desse nabolaga voks fram langs vegen inn i byen, nær gravene til religiøse personar. På 1800-talet utvikla kringliggande landsbyar seg i dalsida av Jabal Qasioun, oppom byen, der nabolaget al-Salihiyah alt låg kring heilagdomen Sheikh Muhi al-Din ibn Arabi. Desse nye nabolaga var i starten busette av kurdiske soldatar og muslimske flyktningar frå dei europeiske regionane av Det osmanske riket som hadde falle under kristent styre. Dei vart derfor kalla al-Akrad (kurdarane) og al-Muhajirin (emigrantane). Dei låg to til tre kilometr nord for gamlebyen.

Frå seint på 1800-talet byrja eit moderne administrasjons- og handelssenter å vokse opp vest for gamlebyen, kring Barada, med senter i eit område kalla al-Marjeh eller Enga. Al-Marjeh vart etter kort tid namnet på det som først var det sentrale torget i det moderne Damaskus, med eit rådhus. Domstolen, postkontor og jernbanestasjonen låg noko høgare oppe litt lenger sør. Eit europeisert strøk voks kort tid etter opp langs vegen mellom al-Marjeh og al-Salihiyah. Handels- og administrasjonssenteret i den nye byen vart gradvis flytta nordover i dette området.

 
Kommunar i Damaskus

På 1900-talet utvikla det seg nye forstader nord for Barada, og til ein viss grad i sør, innover i Ghouta-oasen. Frå 1955 vart strøket Yarmouk heimstad for tusenvis av palestinske flyktningar. Byplanleggarar har prøvd å bevare Ghouta-oasen så mykje som mogeleg, og utover på 1900-talet var utviklinga hovudsakleg i nord, i det vestlege strøket Mezzeh og i nyare tid langs Baradadalen i Dummar i nordvest og i fjellsida av Berze i nordaust. Dei fattigare områda, ofte bygd utan offisiell godkjenning, har hovudsakleg utvikla seg sør for byen.

Damaskus brukte å vere omgjeve av ein oase, Ghouta (الغوطة al-ġūṭä), som får vatn frå Barada. Fijeh-kjelda, vest i Baradadalen, brukte å gje byen drikkevatn. Storleiken på Ghouta-oasen har minka etter kvart som bustadområda og industrien i byen har utvikla seg, og er i dag nesten tørrlagt. Han har òg vorte forureina av trafikken, industrien og kloakken frå byen.

Klima

endre

Klimaet i byen er klassifisert som varmt ørkenklima (BWh) i Köppen-Geiger-systemet,[51] på grunn av regnskuggen skapt av Anti-Libanonfjella[52] Somrane er tørre og varme, med mindre fukt. Vintrane er milde med noko regnfall, stundom med snø. Årsnedbøren er kring 130 mm, frå oktober til mai.

Vêrdata for Damaskus
Jan Feb Mar Apr Mai Jun Jul Aug Sep Okt Nov Des År
Høgast målte °C 21 30 28 35 38 39 42 45 39 34 30 21 45
Gjennomsnittleg maks °C 12,6 14,8 18,9 24,5 29,7 34,2 36,5 36,2 33,4 28 20,3 14,2 25,3
Døgnmiddeltemperatur °C 5,9 7,8 11 15,5 20,2 24,4 26,3 26 23,2 18,1 11,8 7,2 16,5
Gjennomsnittleg min °C 0,4 1,3 3,7 7 10,5 14,2 16,9 16,5 13 8,9 4 1,3 10,5
Lågast målte °C −6 −5 −2 −1 7 9 13 13 10 6 −2 −5 −6
Gjennomsnittleg nedbør mm 27,9 22,7 16,9 7,9 3,3 0,4 0 0 0,2 7,1 21,4 25,8 133,6
Gns. dagar med regn 7 7 5 3 1 0 0 0 0 2 4 6 35
Gns. solskinstimar i månaden 164,3 182 226,3 249 322,4 357 365,8 353,4 306 266,6 207 164,3 3 164,1
Kjelde: BBC Weather[53]World Meteorological Organization,[54] Hong Kong Observatory (sun 1961–1990)[55]

Økonomi

endre
 
Medhat Pasha Souq
 
Bank Al-Sharq og Blue Tower Hotel i Damaskus.

Den historiske rolla Damaskus spelte som eit viktig handelssenter har endra seg dei nyare åra i takt med den politiske utviklinga i regionen og utviklinga av moderne handel.[56] Dei fleste varene som vert produsert i Damaskus, og heile Syria, vert eksportert til land i Arabia.[56] Det har vore ei årleg internasjonal handelsutstilling i Damaskus sidan 1955.[57]

Damaskus har potensiale for ein stor turistindustri. Den rike kulturen i byen har berre vorte moderat utvikla sidan seint i 1980-åra.[56] Sidan tidleg i 2000-åra vart mange motehotell og kafear opna i gamlebyen for å tiltrekke seg turistar frå både Europa og Syria.[58]
Eigedomssektoren blømer i Damaskus og Cushman & Wakefield førte i 2009 Damaskus som den åttande dyraste byen i verda når det gjaldt leige av kontorlokale.[58]

Industrien i Damaskus er variert, frå tekstilar, næringsmiddelforedling, sement og forskjellig kjemisk industri.[56] Dei fleste fabrikkane er statseigde. Staten tillet noko privatisering tidleg på 2000-talet med ei liberalisering av handelen.[56] Tradisjonelt handverk og kopargravering vert framleis produsert i gamlebyen.[56]

Børsen i Damaskus vart formelt opna for handel i mars 2009, og er den einaste aksjebørsen i Syria.[59] Han held til i bydelen Barzeh.[60]

Demografi

endre
 
Tre kvinner frå Damaskus: Kvinne med qabqab, ei drusarkvinne og ei bondekvinne, 1873.

I 2011 var det estimert at innbyggjartalet i Damaskus var 1 711 000. Men Damaskus er senteret i eit overfolka storbyormåde med eit estimert innbyggjartal på fem millionar. Storbyområdet i Damaskus omfattar byane Douma, Harasta, Darayya, Al-Tall og Jaramana.

Religion

endre

Størsteparten av innbyggjarane i Damaskus er muslimar. Ein trur at det er meir enn 2 000 moskear i Damaskus, og den mest kjende er Omajademoskeen.[61] Dei kristne utgjer kring 10 % av innbyggjarane. Det er somme kristne strøk i byen, som Bab Tuma, Qassaa og Ghassani, med mange kyrkjer, mellom anna det eldgamle St. Paulus-kapellet. I forstaden Soufanieh vart det rapportert ei rekke syn av Jomfru Maria mellom 1982 og 2004.[62]

Det finst eit lite jødisk samfunn i Haret al-Yahud, det jødiske strøket. Det er restar av eit eldgammalt og mykje større jødisk samfunn i Syria, som er datert til romartida, om ikkje heilt attende til tida kring kong David.[63]

Historiske stader

endre
 
Typisk gammal gate i Damaskus.
 
Bab Tuma-porten.

Damaskus har særs mange historiske stader som er datert til dei mange forskjellige periodane i byhistoria. Sidan byen er bygd opp etter kvart som det har høvd seg, har det blitt nesten umogeleg å grave ut alle ruinane som Damaskus ligg oppå. Ruinane ligg opp til 8 meter under dagens by. Citadellet i Damaskus ligg nordvest i Gamlebyen. Den beine gata i Damaskus (omtalt i vekkinga av apostelen Paulus i Apostelgjerningane 9:11), òg kalla Via Recta, var decumanus (aust-vesthovudgata) i Romersk Damaskus, og strekte seg over 1500 meter. I dag består gata av Bab Sharqi og Souk Medhat Pasha, ein tildekt marknad. Bab Sharqi-gata er fylt med små butikkar og fører til det gamle kristne strøket Bab Tuma (St. Thomas-porten). Medhat Pasha Souq er òg hovudmarknaden i Damaskus og vart kalla opp etter Midhat Pasha, den osmanske guvernøren av Syria som renoverte marknaden. I enden av Bab Sharqi-gata ligg Ananias-huset, eit underjordisk kapell som var kjellaren i huset til Ananias. Omajademoskeen, òg kalla Den store moskeen i Damaskus, er ein av dei største moskeane i verda og ein av dei eldste stadane med kontinuerleg bøn sidan islam oppstod. Eit skrin i moskeen er sagt å inneheld lekamen til Johannes døyparen. Mausoleet der Saladin vart gravlagd ligg i hagane like utanfor moskeen. Sayyidah Ruqayya-moskeen, heilagdomen til den yngste dottera til Husayn ibn Ali, ligg òg nær Omajademoskeen. Det eldgamle strøket Amara ligg òg innan gangavstand frå desse stadane. Ein annan populær stad Sayyidah Zaynab-moskeen, der grava til Zaynab bint Ali ligg.

Sjiaer, fatemidar og dawoodi-bohraer trur at etter slaget ved Karbala i år 680 tok omajadekalifen Yezid med seg hovudet til imam Husain til Damaskus. Det skal først ha vore oppbevart i gardsrommet til Yezid Mahal som no ein del av bygningskomplekset til Omajademoskeen. Alle andre attverande medlemmar av familien til Imam Husain (som var i live etter Karbala), og hovuda til alle følgjesveinane som vart drepne ved Karbala, skal òg ha vorte tekne til Damaskus. Familiemedlemmane vart haldne fanga i utkanten av byen (nær Bab al-Saghir), der dei andre hovuda også vart oppbevarte. Staden vert no kalla «Raous-us-sohda-e-karbala», og vert vitja av alle sjiaer. Det er ein qibla (ein stad for bøn) merka ved staden, der Imam Ali-Zain-ul-Abedin brukte å be medan han var i fangenskap.

Murar og portar kring Damaskus

endre
 
Paulus-kapellet

Gamlebyen i Damaskus som dekkjer kring 128 hektar[64] er omgjeven av festningsvollar på nord og austsida og delar av sørsida. Det er sju byportar att i dag, og den eldste går attende til romartida. Med klokka frå nordsida av citadellet er desse:

  • Bab al-Faradis («hageporten», eller «paradisporten»)
  • Bab al-Salam («fredsporten»), på nordsida av gamlebyen
  • Bab Tuma («Touma-» eller «Thomasporten») i nordausthjørnet, som fører til det kristne strøket med same namn,
  • Bab Sharqi («austporten») i austmuren, den einaste med den romerske planløysinga.
  • Bab Kisan i søraust, der apostelen Paulus i følgje soga rømde frå Damaskus, heist ned frå vollane i ei korg. Denne porten er lukka og omgjort til Paulus-kapellet som markerer denne hendinga,
  • Bab al-Saghir («Vesleporten»)
  • Bab al-Jabiya («Drikketrauporten») ved inngangen til Souk Midhat Pasha, i sørvest.

Andre område utanfor bymuren har òg ordet «port» i namnet: Bab al-Faraj, Bab Mousalla and Bab Sreija, both i sør-west of the walled city.

Kyrkjer i gamlebyen

endre

Islamske stader i gamlebyen

endre
 
Saladin-mausoleet

Madrasaer

endre

Khanar

endre

Gamle hus i Damaskus

endre

Trugslar mot framtida til gamlebyen

endre
 
Smal allé i gamle Damaskus

På grunn av stor fråflytting frå gamlebyen (1995–2005 flytta meir enn 20 000 menneske frå gamlebyen til meir moderne bustader), står stadig fleire bygg tomme og har forfalle stort. I mars 2007 annonserte det lokale styret at dei ønskte å rive ned bygg i Gamlebyen langs ei 1400 meter lang strekke med festningsvollar. Dette førte til at byen vart plassert på lista til World Monuments Fund over dei 100 mest truga stadane i verda. Det er håp om at plasseringa på lista vil skape meir blest om trugslane mot framtida til den historiske gamlebyen i Damaskus.

Utdanning

endre
 
Det arabiske internasjonale universitetet.

Damaskus er hovudsenteret for utdanning i Syria. Her ligg Damaskus universitet, som er det eldste og største universitetet i Syria. Etter at det vart lov med privatiserte høgare utdanningsinstitusjonar, vart det grunnlagd fleire nye universitet i byen og området rundt, som:

Institutta spelar ei viktig rolle i utdanninga, som:

Samferdsle

endre
 
Traffik i Damaskus
 
Al-Hejaz-stasjon

Hovudflyplassen er Damaskus internasjonale lufthamn, kring 20 km frå byen, med ruter til mange byar i Asia, Europa, Afrika og Sør-Amerika.

Gatene i Damaskus er ofte smale, særleg i dei eldre delane av byen, og fartshumpar vert mykje nytta for å avgrense farten til kjøretøya.

Offentleg transport i Damaskus er mykje basert på minibussar. Det er kring hundre linjer som er i drift inne i byen og somme av dei strekkjer seg utanfor sentrum til forstadane. Desse har ikkje noko ruteplan og på grunn av få offisielle busstopp, stoppar dei vanlegvis der passasjerane treng å gå av og på. Som oftast er det mange bussar som tener dei same linjene, slik at ventetida vanlegvis ikkje er lang. Linjene er ikkje nummererte, og i staden står det skrive kvar bussen startar og endepunktet han er på veg til.

Chemins de Fer Syriens er det nasjonale togselskapet i Syria og den første hovudstasjonen i Damaskus var al-Hejaz-stasjonen, kring 1 km vest for gamlebyen. Stasjonen er no nedlagt, men det er framleis skyttel til Damaskus Kadam-stasjonen sør i byen, som i dag er hovudstasjonen i byen.

I 2008 annonserte regjeringa planar om å bygge ein Damaskus Metro der opninga var fastsett til 2015.[66]

Kultur

endre
 
Nasjonalmuseet i Damaskus

Damaskus vart vald ut som arabisk kulturhovudstad 2008.[67] Dette er eit initiativ starta av UNESCO og feirar arabisk kultur og oppfordrar til samarbeid innan den arabiske regionen.[68]

Museum

endre

Sport og fritid

endre
 
Al-Fayhaa-idrettsanlegg.

Populære idrettar er fotball, basketball, symjing, tennis, bordtennis, riding og sjakk. Fleire fotballklubbar held til i Damaskus og nokre av desse deltar i Den syriske elitedivisjonen, som Al-Jaish, Al-Shurta, Al-Wahda og Al-Majd. Mange andre idrettsklubbar ligg i fleire distrikt i byen: Barada SC, Qasioun SC, Nidal SC, Al-Muhafaza, Al-Fayhaa SC, Al-Thawra SC, Dummar SC og Al-Arin SC.

Dei femte og sjuande Panarabiske leikane vart haldne i Damaskus i 1976 og 1992.

Damaskus har eit ganske livleg natteliv. Kafear, der ein i tillegg til arabisk kaffi og te kan få servert nargileh (vasspiper), er det mange av i byen. Kortspel, brettspel (backgammon-variantar) og sjakk er aktivitetar som er mykje å sjå på kafeane.[69]

Tishreenparken er ein av dei største og populære parkane i Damaskus. Her vert det årleg halde ei blomsterutstilling. Andre parkar er al-Jahiz, al-Sibbki, al-Tijara og al-Wahda med fleire. Ghouta-oasen er òg eit populært fritidsområde. Mange fritidssenter i byen driv sportsklubbar, symjebasseng og golfbanar.

Attraksjonar i nærleiken

endre
 
Zabadani nær Damaskus.
  • Madaya: ein liten fjellandsby.
  • Bloudan: ein by som ligg 51 km nordvest for Damaskus, med meir behagelege temperaturar om sommaren.
  • Zabadani: ein by nær grensa til Libanon. Det milde vêret og flott natur har gjort byen til ein populær by for både turistar og syrarar.
  • Maaloula: ein by dominert av nyvestarameisk-talande.
  • Saidnaya: ein by i fjella som ligg 1500 meter over havet. Han var eit av bispeseta i det eldgamle patriarkatet Antiokia.

Tvillingbyar og venebyar

endre

Galleri

endre
  •  
    Den romerske triumfbogen.
  •  
    Parkar i Damaskus.
  •  
    Det jødiske strøket.
  •  
    Omajadplassen.
  •  
    Ved solnedgang.
  •  
    Om kvelden.

Kjelder

endre
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 «Damascus Population 2023». Henta 3. desember 2023. 
  2. ↑ Syrisk statistisk sentralbyrå Folketeljing i Syria i 2004 Arkivert 2013-03-10 ved Wayback Machine.
  3. ↑ List I, 13 in J. Simons, Handbook for the Study of Egyptian Topographical Lists relating to Western Asia, Leiden 1937. Sjå òg Y. AHARONI, The Land of the Bible: A Historical Geography, London 1967, p147, nr. 13.
  4. ↑ «(in Book Reviews) Ancient Damascus: A Historical Study of the Syrian City-State from Earliest Times Until Its Fall to Assyrians in 732 fvt., Wayne T. Pitard. Review author: Paul E. Dion, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No. 270, Ancient Syria. (May, 1988), s. 98». Links.jstor.org. Henta 2. april 2014. 
  5. ↑ «The Stele Dedicated to Melcarth by Ben-Hadad of Damascus, Frank Moore Cross. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No. 205. (Feb., 1972), s. 40». Links.jstor.org. Henta 2. april 2014. 
  6. ↑ «Online Etymology Dictionary». Etymonline.com. Arkivert frå originalen 7. april 2014. Henta 2. april 2014. 
  7. ↑ «Damascus – Wiktionary». En.wiktionary.org. 9 May 2010. Henta 2. april 2014. 
  8. ↑ Moore, A.M.T. Paleolithic of the Levant. Oxford, UK: Oxford University, 1978. 192–198. Print.
  9. ↑ Burns 2005, s. 2
  10. ↑ MacMillan, s. 30–31
  11. ↑ 11,0 11,1 Burns 2005, s. 5–6
  12. ↑ 12,0 12,1 Burns 2005, s. 7
  13. ↑ «Første Mosebok 14:15». Bibel.no. Henta 2. april 2014. 
  14. ↑ Burns 2005, s. 9
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Burns 2005, s. 10
  16. ↑ Burns 2005, s. 13–14
  17. ↑ 17,0 17,1 Burns 2005, s. 11
  18. ↑ Burns 2005, s. 21–23
  19. ↑ Burns 2005, s. 98–99
  20. ↑ Burns 2005, s. 100
  21. ↑ Burns 2005, s. 103–104
  22. ↑ Burns 2005, s. 105
  23. ↑ Burns 2005, s. 106–107
  24. ↑ Burns 2005, s. 110
  25. ↑ Burns 2005, s. 113
  26. ↑ Burns 2005, s. 121–122
  27. ↑ Burns 2005, s. 130–132
  28. ↑ Burns 2005, s. 135–136
  29. ↑ Burns 2005, s. 137–138
  30. ↑ Burns 2005, s. 139
  31. ↑ Burns 2005, s. 142
  32. ↑ Burns 2005, s. 147
  33. ↑ Burns 2005, s. 148–149
  34. ↑ Burns 2005, s. 151
  35. ↑ Phillips, Jonathan (2007). The Second Crusade: Extending the Frontiers of Christendom. Yale University Press. s. 216–227. 
  36. ↑ Hans E. Mayer, The Crusades (Oxford University Press, 1965, trans. John Gillingham, 1972), s. 118–120.
  37. ↑ Tyerman, Christopher (2006). God's War: A New History of the Crusades. Penguin. s. 350. 
  38. ↑ Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and his Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. s. 132–136. 
  39. ↑ "The Third Crusade: Richard the Lionhearted and Philip Augustus", in A History of Crusades, vol. II: The Later Crusades, 1189–1311, ed. R. L. Wolff and H. W. Hazard (Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press, 1969), s. 45–49.
  40. ↑ Wolff and Hazard, s. 67–85.
  41. ↑ islamsk city. Encyclopædia Britannica.
  42. ↑ Ellen Clare Miller, 'Eastern Sketches – notes of scenery, schools and tent life in Syria and Palestine'. Edinburgh: William Oliphant and Company. 1871. s. 90.
  43. ↑ Barker, A. (1998) «The Allies Enter Damaskus", History Today, Volume 48
  44. ↑ Roberts, P.M., First World War, a Student Encyclopedia, 2006, Afvt.-CLIO, p.657
  45. ↑ «Blasts Hit Damascus as Syria Gears Up Monitors». Google.com. 17. mars 2012. Arkivert frå originalen 23. mars 2012. Henta 3. april 2014. 
  46. ↑ «Public transportation in Damascus is having an uphill go of it»
  47. ↑ Twin bombings in Damascus kill at least 27, arkivert frå originalen 7. april 2014, henta 3. april 2014 
  48. ↑ «Flashpoint international:Jabhat al-Nusra Claims Credit for Twin Bombings in Damaskus». Flashpoint-intel.com. Arkivert frå originalen 23. mars 2012. Henta 3. april 2014. 
  49. ↑ Barnard, Anne (19. mars 2012). «Clashes Rock Mezze, an Upscale Area of Damascus». New York Times. 
  50. ↑ «Heavy gunfire i Syria's capital during the weekend». Haaretz. 3. april 2014. Henta 3. april 2014. 
  51. ↑ M. Kottek; J. Grieser; C. Beck; B. Rudolf; F. Rubel (2006). «World Map of the Köppen-Geiger climate classification updated». Meteorol. Z. 15: 259–263. doi:10.1127/0941-2948/2006/0130. Henta 1. august 2013. 
  52. ↑ Tyson, Patrick J. (2010). «SUNSHINE GUIDE TO THE DAMASCUS AREA, SYRIA» (PDF). www.climates.com. Henta 3. april 2014. 
  53. ↑ «Average Conditions Damaskus i Syria». BBC Weather. July 2011. Henta 3 November 2010. 
  54. ↑ «World Weather Information Service – Damascus». World Meteorological Organization. Henta 4. april 2014. 
  55. ↑ «Climatological Information for Damaskus i Syria». Hong Kong Observatory. Arkivert frå originalen 7. april 2014. Henta 3. april 2014. 
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 56,4 56,5 «Damaskus». Encyclopædia Britannica. Henta 3. april 2014. 
  57. ↑ «Damaskus International Fair». Arkivert frå originalen 12. november 2009. Henta 3. april 2014. 
  58. ↑ 58,0 58,1 Cummins, Chip. «Damascus Revels in Its New Allure to Investors». The Wall Street Journal. Henta 3. april 2014. 
  59. ↑ «Inauguration of Damaskus Stock Exchange». Syrian Enterprise and Business Center. Henta 3. april 2014. 
  60. ↑ «AFP: Syria launches first stock exchange». Google.com. 10. mars 2009. Arkivert frå originalen 12. februar 2012. Henta 2. april 2014. 
  61. ↑ Flood, Finbarr Barry (2001). The Great Mosque of Damascus: studies on the makings of an Umayyad visual culture 33. BRILL. s. 12. ISBN 978-90-04-11638-2. Henta 3. april 2014. 
  62. ↑ Sbalchiero in: Laurentin/ Sbalchiero (2007), s. 1093-1097.
  63. ↑ Katz, Ketsi'ah (1981), Masoret ha-lashon ha-'Ibrit shel Yehude Aram-Tsoba (Ḥalab) bi-qri'at ha-Miqra ve-ha-Mishnah (The Hebrew Language Tradition of the Jews of Aleppo in the Reading of the Bible and Mishnah)
  64. ↑ InterNoetics. «Old Damascus». Damaskus.org.sy. Arkivert frå originalen 11. mai 2011. Henta 3. april 2014. 
  65. ↑ «Syrian Private University». Syrian Private University (på engelsk). 
  66. ↑ «الخط الأخضر « أهلاً بكم في موقع الخط الأخضر». Damascus-metro.com. Arkivert frå originalen 11. september 2008. Henta 4. april 2014. 
  67. ↑ «دمشق عاصمة الثقافة العربية 2008». Damascus.org.sy. Arkivert frå originalen 5. august 2011. Henta 4. april 2014. 
  68. ↑ Herbert, Ian; =Nicole Leclercq, International Theatre Institute (2003). The World of Theatre: An Account of the World's Theatre Seasons 1999–2000, 2000–2001 and 2001–2002. Routledge. s. 225. ISBN 0-415-30621-3. 
  69. ↑ Beatties and Pepper, 2001, s. 102.
  70. ↑ UAEinteract.com. «Sister Cities delegates praise Dubai 'best practices' UAE – The Official Web Site – News». Uaeinteract.com. Arkivert frå originalen 14. mai 2011. Henta 4. april 2014. 
  71. ↑ Ayuntamento de Córdoba Córdoba City Council Web, sister cities
  72. ↑ «Pesquisa de Legislação Municipal - No 14471» [Research Municipal Legislation - No 14471]. Prefeitura da Cidade de São Paulo [Municipality of the City of São Paulo] (på portugisisk). Arkivert frå originalen 4. april 2014. Henta 23. august 2013. 
  73. ↑ Lei Municipal de São Paulo 14471 de 2007 WikiSource (portugisisk)
  74. ↑ «Sister_Cities_of_Istanbul_–_Turkey». Sister Cities of Istanbul – Tyrkia. Arkivert frå originalen 27. mai 2009. Henta 4. april 2014. 
  75. ↑ «Yerevan - Twin Towns & Sister Cities». Yerevan Municipality Official Website. © 2005—2013 www.yerevan.am. Henta 4. november 2013. 
  76. ↑ «ԵՐԵՎԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱՊԵՏԱՐԱՆՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔ» [Yerevan expanding its international relations] (på armensk). yerevan.am. Arkivert frå originalen 12. mai 2013. Henta 5. august 2013. 
  77. ↑ «The Syrian-Iranian Joint Supreme Committee meetings (in arabisk)». Alwehda Publications. 8 mars 2009. Henta 30. november 2009. 
  78. ↑ «محافظة دمشق ومنطقة نينغيشيا الصينية توقعان على اتفاقية توأمة». Syria News. Arkivert frå originalen 23. mai 2013. Henta 22. april 2010. 
  79. ↑ «Damaskus, Ankara become sister cities». Worldbulletin.net. 6 July 2010. Henta 9 November 2010. 

Litteratur

endre
  • Burns, Ross (2005). Damascus: A History. Routledge. ISBN 978-0-415-27105-9. .
  • Jill, Dusjakk of Hamilton (2002). First to Damascus: The story of the Australian Light Horse and Lawrence of Arabia. ISBN 0-7318-1071-6. .
  • Aharoni, Yohanan; Avi-Yonah, Michael (1977). The MacMillan Bible Atlas. Carta Ltd. ISBN 0-7318-1071-6. .
  • Cammelli, Stefano (2006). «Il Minareto di Gesù». Il Mulino. .

Bakgrunnsstoff

endre
  Commons har multimedium som gjeld: Damaskus
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Damaskus&oldid=3578304»