Wikipedia

Fylkeskommune

administrativ eining i Noreg

Fylkeskommune er eit politisk styringsorgan på regionalt nivå i Noreg. Fylkeskommunane er ei folkevald styresmakt innanfor eit geografisk område som vert kalla fylke. Dei har kvart sitt fylkesting, som er eit styringsorgan som innbyggjarane i fylket røyster inn representantar for ein fireårsperiode under særskilde fylkestingsval som vert avvikla samstundes med kommunevala. Ein må såleis skilje mellom fylkeskommunen som folkestyrt eining og fylket som ei geografisk avgrensa administrativ eining, ettersom fylkesmannen og hans administrasjon, som har styrings- og kontrolloppgåver i fylket på vegner av regjeringa, ikkje er ein del av fylkeskommunen, men er beinveges underlagd regjeringa.

Fylkeskommunane og fylka i Noreg. Det er til saman 11 fylke.

Fylkeskommunen sin administrasjon vert utgjord av fylkesting, fylkesutval, fylkesordførar og ein fylkeskommunal administrasjon. Fylkestinget vert altså vald av innbyggjarane i fylket. Før 1975 vart fylkestinget samansett av ordførarane i dei ulike kommunane, eller ein annan av kommunestyrerepresentantane etter val som gjekk føre seg i kommunestyra. I 1977 innførte ein direkte fylkesskatt som skulle dekka utgiftene til eit fylke; tidlegare hadde fylkeskommunen fått pengane sine frå kommunane.

Historie endre

Amta skifta i 1919 namn til fylke. Representantane til Amtsformannskapet (seinare fylkestinget) vart heilt fram til 1964 valde av og blant representantane i kommunestyra i alle landkommunane i fylket. Ein representant frå kvar kommune vart vald.

Frå 1964 kom også bykommunane med i skipnaden. Kommunane måtte dekkje dei utgiftene fylkestinget vedtok gjennom repartisjonsskatten. I 1976 gjekk fylkeskommunen over frå å vere sekundærkommune til å bli primærkommune på line med kommunane. Det vart direkte val til fylkestinget, direkte skatt og eigen administrasjon. Fylkesrådmannsfunksjonen vart skild ut frå fylkesmannsembetet.

Stortinget vedtok Lov om kommuner og fylkeskommuner i 1961, og frå 1964 velde kommunestyra inn representantar til fylkestinga etter innbyggjartal. Direkte val til fylkesting vart vedteke av Stortinget i 1974. Det vart i 1975 for fyrste gong skipa til direkte val til fylkesting.

Fram til 2002 var dei offentlege sjukehusa styrte og finansierte av fylkeskommunane, men sjukehusreforma av 2002 skilde sjukehusa ut av fylkeskommunane, og det vart danna fem helseføretak.[1][2] I dag er det fire helseføretak.[3]

Det var semje i Stortinget og forpliktande formuleringar i Soria Moria-erklæringa til den raud-grøne fleirtalsregjeringa om at fylkeskommunane skulle erstattast med folkevalde regionar innan 2010. Dette har likevel ikkje skjedd.

I 2020 hadde ein regionreforma som ende med at tal fylkeskommuner vart reduserte frå 19 til 11.[4]

I 2022 søkte Vestfold og Telemark, Viken, og Troms og Finnmark å splitta opp dei samansette fylka opp, etter stor misnøye blant innbyggjarane og nokre politiske parti, med Senterpartiet i spissen.[5][6]

Dagens fylkeskommunar og fylke endre

Nummer (ISO 3166-2:NO)[7] Namn Adm. senter Folketal Areal[8] Tal komm. Målform[9] Fylkesordførar Fylkesmann
03    Oslo Oslo 673 469 454,12 1 nøytral Marianne Borgen (SV) Valgerd Svarstad Haugland
11    Rogaland Stavanger 473 526 9 377,10 23 nøytral Marianne Chesak (Ap) Lone Merethe Solheim (konst.)
15    Møre og Romsdal Molde 266 856 14 355,62 26 nynorsk Jon Aasen (Ap) Lodve Solholm
18    Nordland Bodø 243 335 38 154,62 41 nøytral Kari Anne Bøkestad Andreassen (Sp) Tom Cato Karlsen
30   Viken Oslo, Drammen, Sarpsborg 1 234 374 24 592,59 51 Roger Ryberg (Ap) Valgerd Svarstad Haugland
34    Innlandet Hamar 370 994 52 072,44 46 Even Aleksander Hagen (Ap) Knut Storberget
38    Vestfold og Telemark Skien 415 777 17 465,92 23 nøytral Terje Riis-Johansen (Sp) Per Åre Olsen
42    Agder Kristiansand 303 754 16 434,12 25 Arne Thomassen (H) Stein A. Ytterdahl
46    Vestland Bergen 631 594 33 870,99 43 nynorsk Jon Askeland (Sp) Lars Sponheim
50    Trøndelag

Trööndelage

Steinkjer 458 744 42 201,59 38 nøytral Tore O. Sandvik (Ap) Frank Jenssen
54   Troms og Finnmark

Romsa ja Finnmárku

Tromssa ja Finmarkku

Tromsø 243 925 74 829,68 39 Ivar B. Prestbakmo (Sp) Elisabeth Aspaker

Fylkeskommunar og fylke fram til 2020 endre

Nummer
(ISO 3166-2:NO) 		Namn Adm. senter Folketal[10] Areal[11] Tal komm. Kart Våpen Målform[12] Fylkesordførar Parti Fylkesmann
01 Østfold Sarpsborg Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&503&4182.19&4 182,19 18     bokmål Ole Haabeth Ap Anne Enger
02 Akershus Oslo Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&503&4918.05&4 918,05 22     nøytral Nils Aage Jegstad H Valgerd Svarstad Haugland
03 Oslo Oslo 3&505&709037&709 037 3&502&454.03&454,03 1     nøytral Fabian Stang[n 1] H Felles med Akershus
04 Hedmark Hamar Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&504&27399.61&27 399,61 22     nøytral Arnfinn Nergård Sp Sylvia Brustad (kst.)
05 Oppland Lillehammer Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&504&25189.61&25 189,61 26     nøytral Audun Tron Ap Kristin Hille Valla
06 Buskerud Drammen Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&504&14910.76&14 910,76 21     nøytral Roger Ryberg Ap Kirsti Kolle Grøndahl
07 Vestfold Tønsberg Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&503&2224.36&2 224,36 14     bokmål Per-Eivind Johansen H Erling Lae
08 Telemark Skien Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&504&15299.22&15 299,22 18     nøytral Gunn Marit Helgesen H Kari Nordheim-Larsen
09 Aust-Agder Arendal Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&503&9158.16&9 158,16 15     nøytral Laila Øygarden Ap Øystein Djupedal
10 Vest-Agder Kristiansand Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&503&7276.38&7 276,38 15     nøytral Thore Westermoen KrF Ann-Kristin Olsen
11 Rogaland Stavanger 3&505&492350&492 350 3&503&9375.91&9 375,91 26     nøytral Tom Tvedt Ap Harald Thune (kst.)
12 Hordaland Bergen Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&504&15440.03&15 440,03 33     nynorsk Torill Selsvold Nyborg KrF Lars Sponheim
13 ikkje i bruk[n 2]
14 Sogn og Fjordane Leikanger Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&504&18622.73&18 622,73 26     nynorsk Nils R. Sandal Sp Oddvar Flæte
15 Møre og Romsdal Molde 3&505&268365&268 365 3&504&15113.67&15 113,67 36     nynorsk Olav Bratland H Lodve Solholm
16 Sør-Trøndelag Trondheim Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&504&18855.75&18 855,75 25     nøytral Tore O. Sandvik Ap Kåre Gjønnes
17 Nord-Trøndelag Steinkjer Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&504&22414.73&22 414,73 23     nøytral Gunnar Viken[n 3] H Inge Ryan
18 Nordland Bodø 3&505&241084&241 084 3&504&38460.31&38 460,31 44     nøytral Mariette Korsrud[n 4] Ap Hill-Marta Solberg
19 Troms Tromsø Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&504&25869.69&25 869,69 24     nøytral Terje Olsen[n 5] H Svein Ludvigsen
20 Finnmark Vadsø Feil i uttrykket: Uventa operatør, >&Feil i uttrykket: Uventa operatør, >=& 3&504&48615.91&48 615,91 19     nøytral Runar Sjåstad Ap Gunnar Kjønnøy
21 Svalbard
22 Jan Mayen
23 Kontinentalsokkelen

Kjelder endre

  1. ↑ «sykehusreformen». Store medisinske leksikon (på norsk bokmål). 24. januar 2020. 
  2. ↑ omsorgsdepartementet, Helse-og (13. september 2002), «St.prp. nr. 1 (2002-2003)», 042001-030004 (på norsk), henta 30. oktober 2022 
  3. ↑ Braut, Geir Sverre; Parr, Håvard Klyve; Allkunne (23. august 2022). «helseføretak». Store medisinske leksikon (på norsk bokmål). 
  4. ↑ «Fylkessammenslåinger i regionreformen», Regjeringen.no (på norsk), 19. desember 2019, henta 30. oktober 2022 
  5. ↑ «Prop. 113 LS (2021–2022)», Regjeringen.no (på norsk), 12. mai 2022, henta 30. oktober 2022 
  6. ↑ Heiervang, Camilla Helen (31. juli 2021), «Senterpartiet vil oppløse Viken», NRK (på norsk bokmål), henta 30. oktober 2022 
  7. ↑ Fylkesnummeret eies av Statistisk sentralbyrå, og er en del av den internasjonale standarden ISO 3166, spesifikt ISO 3166-2:NO.
  8. ↑ «Arealstatistikk for Norge». Kartverket (på norsk bokmål). 20. desember 2019. Henta 2. januar 2020. 
  9. ↑ Lovdata. «Målvedtak i kommunar og fylkeskommunar». Henta 16. januar 2008. 
  10. ↑ Statistisk Sentralbyrå (1. januar 2010). «Kvartalsvise befolkningsendringer». 
  11. ↑ Statens kartverk (1. januar 2008). «Arealstatistikk for 2006». Arkivert frå originalen 21. september 2013.  Kolonne F: Totalt areal: fastland og øyer: km²
  12. ↑ Lovdata. «Målvedtak i kommunar og fylkeskommunar». Henta 16. januar 2008. 
  1. ↑ Parlamentarisk, Stian Berger Røsland er byrådsleder
  2. ↑ Då Bergen blei slått saman med Hordaland i 1972, forsvann nummeret 13 frå fylkesnummerserien.
  3. ↑ Parlamentarisk, fylkesrådsleder er Alf Daniel Moen (Ap)
  4. ↑ Parlamentarisk, fylkesrådsleder er Odd Eriksen (Ap)
  5. ↑ Parlamentarisk, fylkesrådsleder er Pia Svensgaard (Ap)

Sysselmannsembetet er administrativt underlagt Justisdepartementet[1], høyrer ikkje til noko fylke og utgjer heller ikkje eit fylke.

Fylkesnummeret høyrer til Statistisk sentralbyrå, og er ein del av den internasjonale standarden ISO 3166, spesifikt ISO 3166-2.

Fotnotar
  1. ↑ Instruks for sysselmannen på Svalbard, §2

Sjå òg endre

Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Fylkeskommune&oldid=3442251»