Jens Andreas Friis

(Omdirigert frå J.A. Friis)

Jens Andreas Friis (2. mai 182116. februar 1896) var ein norsk språkforskar og forfattar.

Jens Andreas Friis

Fødd2. mai 1821
Sogndalsfjøra
Død16. februar 1896
Christiania
NasjonalitetNoreg
Områdespråkvitskap
Yrkeleksikograf, lingvist, omsetjar, filolog, skribent
InstitusjonarUniversitetet i Oslo
Alma materUniversitetet i Oslo

Friis var fødd i Sogndal i Sogn. Han tok først teologisk embetseksamen. Seinare studerte han samisk språk i Christiania og vidare hos Elias Lönnrot i Finland. Han vart dosent i lappiske språk ved universitetet i Christiania i 1866 og professor i 1874. Friis gjorde studiet av samisk til si livsgjerning. Han utgav mange og grundige verk om samiske språk og mytologi. Attåt skreiv han folkelivs- og reiseskildringar, som vart svært populære. Det mest kjende skjønnlitterære verket hans kom ut under namnet Fra Finnmarken. Skildringer, i 1881. Seinare kom boka i fleire nye opplag, under namnet Lajla, også på nynorsk (1944). Romanen er filmatisert tre gonger. Hans skjønnlittære verk er og omsett til andre språk.

Den langsiktige verknaden av Friis sitt arbeid var det praktiske språkarbeidet hans. Friis-rettskrivinga for nordsamisk vart brukt i den nordsamiske bibelen, og i tidsskriftet Nuorttanaste. Ho er dermed i bruk i religiøs samanheng den dag i dag, trass i at det har komme tre ulike rettskrivingar etter Friis si rettskriving.

Ordboka til Friis var viktig då ho kom, men ho har seinare komme i skuggen av Konrad Nielsen si store ordbok.

J.A. Friis døydde i Kristiania.

Bibliografi

endre

Bøker

endre
  • 1856 – Lappisk grammatik : udarbeidet efter den finmarkiske hoveddialekt eller sproget, saaledes som det almindeligst tales i norsk Finmarken (Christiania: Cappelen) I fulltekst ved nb.no
  • 1856 – Lappiske sprogprøver : en samling af lappiske eventyr, ordsprog og gaader : med ordbog (Christiania: Cappelen) I fulltekst ved nb.no
  • 1871 – Lappisk mythologi, eventyr og folke-sagn (Christiania: Cammermeyer)
  • 1871 – En sommer i Finmarken, russisk Lapland og Nordkarelen : skildringer af Land og Folk (Christiania: Cammermeyer) I fulltekst ved nb.no
  • 1876 – Tilfjelds i ferierne, eller Jæger- og fiskerliv i Høifjeldene (Christiania: Cammermeyer)
  • 1880 – En Sommer i Finmarken, russisk Lapland og Nordkarelen : skildringer af land og folk (Christiania: Cammermeyer) I fulltekst ved nb.no  [2. udg.]
  • 1881 – Fra Finmarken : skildringer (Kristiania: Cammermeyer) I fulltekst ved nb.no  [Seinare utg. har tittelen Lajla]
  • 1882 – Hans Majestæt kong Oscar II.s reise i Nordland og Finmarken aar 1873 (Kristiania: Mallings boghandel) I fulltekst ved nb.no  [Forkortet udg.]
  • 1884 – Klosteret i Petschenga : skildringer fra russisk Lapland (Kristiania: Cammermeyer) I fulltekst ved nb.no
  • 1887 – Ordbog over det lappiske sprog : med latinsk og norsk forklaring samt en oversikt over sprogets grammatik (Kristiania: I kommission hos Jacob Dybwad) I fulltekst ved nb.no
  • 1891 – Skildringer fra Finmarken (Christiania: Cammermeyer) I fulltekst ved nb.no  [Seinare utg. har tittelen Ella]

Sjå også

endre

Kjelder

endre

Bakgrunnsstoff

endre

I tidsskrift - eit utval

endre