Det polsk-litauiske samveldet
(Omdirigert frå Tonasjonsrepublikken)
Det polsk-litauiske samveldet var ein føderal monarki-republikk samansett av Kongeriket Polen og Storfyrstedømet Litauen i 1569 som eksisterte til 1795.
| Rzeczpospolita Obojga Narodów (pl) Abiejų tautų respublika (lt) Det polsk-litauiske samveldet | ||||
| Anna namn | «Tonasjonsrepublikken», på polsk Rzeczpospolita Obojga Narodów; på litauisk Žečpospolita; på latin Regnum Serenissima Poloniae; på kviterussisk Рэч Паспалі́тая | |||
| ||||
|---|---|---|---|---|
|
| ||||
| Motto Si Deus Nobiscum quis contra nos (latin Om Gud er med oss, kven er då mot oss) Pro Fide, Lege et Rege (latin: For tru, rett og konge, sidan 1700-talet) | ||||
 | ||||
| Hovudstad | Kraków fram til 1596, Warszawa (delt med Grodno frå 1673) | |||
| Språk | latin, polsk, ruthensk og andre | |||
| Religion | Romersk-katolsk, ortodoks, protestantisme (i vest), jødedom, islam (hovudsakleg tatarar og tyrkarar i sør) | |||
| Styreform | Monarki | |||
| Konge av Polen | Liste | |||
| Storhertug av Litauen | Liste | |||
| Lovgjevande forsamling | Sejmen | |||
| Historie | ||||
| - Unionen oppretta | 1. juli 1569 | |||
| - 1. delinga | 5. august 1772 | |||
| - 3. mai-konstitusjonen | 3. mai 1791 | |||
| - 2. delinga | 23. januar 1793 | |||
| - 3. delinga | 24. oktober 1795 | |||
| Areal | ||||
| - 1582 | 815 000 km² | |||
| - 1618 | 990 000 km² | |||
| Innbyggjarar | ||||
| - 1582 est. | 6 500 000 | |||
| Folketettleik | 8 /km² | |||
| - 1618 est. | 10 500 000 | |||
| Folketettleik | 10,6 /km² | |||
.svg){kind=small}
Samveldet var eit framhald av Den polsk-litauiske unionen som var ein personalunion mellom dei to statane. Unionen hadde eksistert sidan 1386. Samveldet var eit av dei største i Europa og stod mot åtak frå krossriddarordnane, mongolane, Russland, Det osmanske riket og Sverige i over to hundre år. Til sist vart landområdet oppdelt i tre steg mellom Tsar-Russland, Preussen og keisarriket Austerrike. I 1795 var heile landområdet delt. Polen og Litauen vart fyrst sjølvstendige statar att etter fyrste verdskrigen i 1918.
Kart over grensene til ulike tider endre
-
Størst flatevidd (kring 1630) -
Tap fram til 1686. -
Den fyrste delinga (1772) -
Den andre delinga (1793) -
Den tredje delinga (1795). Polen var ikkje lenger eigen stat.
Bakgrunnsstoff endre
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Det polsk-litauiske samveldet
- Commonwealth of Two Nations Resource Page Arkivert 2005-11-09 ved Wayback Machine.
