Jordandalen
Jordandalen (arabisk الغور, Al-Ghor eller Al-Ghawr) er ein del av den større Jordan-riftdalen. Han er 120 kilometer lang og 15 kilometer brei, der han går frå Genesaretsjøen i nord til nordlege Daudehavet i sør. Dalen strekkjer seg vidare 155 kilometer sør for Daudehavet til Akaba, eit område òg kalla Wadi Arabah eller Aravadalen. Han dannar grense mellom Israel og Jordan i nord, og mellom Vestbreidda og Jordan i sør.[1]
| Jordandalen | |||
| dal | |||
 Jordandalen med utsyn over Genesaretsjøen
| |||
| Land |  Israel,  Jordan  Palestina
| ||
|---|---|---|---|
| Del av | Jordandalen | ||
| Koordinatar | 32°19′02″N 35°34′12″E / 32.31722°N 35.57000°E | ||
| Lengd | 120 km | ||
 Jordandalen 32°19′02″N 35°34′12″E / 32.317222°N 35.57°E | |||
  | |||
| Wikimedia Commons: Jordan Valley (Middle East) | |||
Lokalt styre endre
Seint i 1930-åra danna kibbutzar i Jordandalen Gush kommune, ein regional kommune som var ansvarleg for å samarbeide med styresmaktene i Det britiske mandatet. I 1940-åra heldt dette økonomiske, kulturelle og tryggleikssamarbeidet fram mellom kibbutzar, og eit regionalt skulesystem vart oppretta. I 1949 vart Jordandalen regionale kommune skipa og vart ein modell for regionale kommunar gjennom heile Israel.[2]
Demografi endre
Det bur kring 47 000 palestinarar i Dei palestinske territoria i dalen, som bur i Vestbreidda fordelt på kring tjue permanente busetnader, som byen Jeriko. Tusenvis fleire, hovudsakleg beduinar, bur i midlertidige samfunn.[3]
Kring 11 000 israelarar bur i 17 landsbyar som utgjer Emek HaYarden regionale kommune i Israel.[4] I tillegg bur 7 500 i 26 israelske busetnader og fem Nahal-brigadeleirar som er oppretta på Vestbreidda sidan 1970-åra.[3] Den jordanske folkesetnaden i dalen er over 85 000 menneske,[5] dei fleste av dei bønder, og 80% av gardane i den jordanske delen av dalen er familiegardar som ikkje er større enn 30 dekar.[6]
Før seksdagarskrigen var dalen busett av kring 80 000 innbyggjarar, som stort sett dreiv med jordbruk.[5] I 1987 vart det estimert at den jordanske folkesetnaden i dalen var over 85 000 menneske,[5] hovudsakleg bønder. 80 % av gardane i den jordanske delen av dalen var familiegardar som ikkje var større enn 3 hektar.[6] I 1971 hadde folketallet falle til 5 000 som følgje av krigen og svart september i Jordan mellom Palestinsk frigjeringsorganisasjon (PLO) og Jordan.[5]
Geografi endre
Den nordlege delen av dalen, på arabisk kalla Ghor (غور), omfattar Jordanelva. Området er fleire grader varmare enn tilstøytande område og har jordbruksklima året rundt, med frodig jordsmonn og rikeleg med vatn, slik at Ghor har blitt eit viktig jordbruksområde.[7] Jordanelva spring ut frå forskjellige kjelder, hovudsakleg i Anti-Libanonfjella i Syria. Ho renn ned til Genesaretsjøen, 212 meter under havnivå og munnar så ut i Daudehavet.[7] Sør for Daudehavet vert Jordandalen varm og tørr og denne delen av dalen vert kalla Wadi 'Araba, «villmarka» eller «Arabahørkenen» frå Bibelen.[7]
Jordbruk endre
Det har vore drive i jordbruk i regionen frå kring 10 000 år sidan. Kring 3000 fvt. vart avlingar frå dalen eksportert til naboområda.[7] Dei frodige områda vart omtalte i Gamletestamentet, og Jordanelva er heilag i kristendomen som staden der Johannes døyparen døypte Jesus.[7] Moderne jordbruksmetodar har auka avlingane frå området.[7] Bygginga av Aust-Ghorkanalen i 1950-åra (i dag kalla Kong Abdullah-kanalen), som renn 69 km ned austsida av Jordandalen, har ført vatn til nye område av Jordandalen.[7] Innføringa av flyttbare drivhus har auka produktiviteten slik at Jordan kan eksportere store mengder frukt og grønsaker året rundt.[7]
Kjelder endre
- Denne artikkelen bygger på «Jordan Valley (Middle East)» frå Wikipedia på engelsk, den 3. oktober 2014.
- ↑ The Jordan Valley during the early Bronze Age
- ↑ The Jordandalen[daud lenkje]
- ↑ 3,0 3,1 B'tselem (13. februar 2006). «Israel has de facto annexed the Jordan Valley».
- ↑ About Emek Hayarden R.C., arkivert frå originalen 28. september 2007, henta 3. oktober 2014
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «Jordan». Country Data. Henta 3. oktober 2014.
- ↑ 6,0 6,1 Dana Charkasi (31. august 2000). «High tech may water Jordan Valley, but dry up family farming». Jordan Times. Arkivert frå originalen 27. september 2007. Henta 3. oktober 2014.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 «Touristic Sites: The Jordandalen». The Hashemite Kingdom of Jordan.