Den kinesiske muren

Den kinesiske muren er ein 8 851,8 kilometer lang mur og er eit forsvarverk bygd av jord og stein.

Den kinesiske muren
byggverk
The Great Wall of China at Jinshanling.jpg

Den kinesiske muren
40°25′0″ N 116°4′0″ E
Dei blå stripene og dei svarte ikona representerer høvesvis Ming-dynastiet sine murar og sine ni garnisonar. Fargen indigo representerer murane til dynastia Liao og Jin (1066–1234). Dei mørkelilla stripene - dynastia Nordlege Qi og Sui. Stripene som er rosa/ lys lilla representerer murane til Nordlege Wei-dynastiet. Raudt, Han-dynastiet. Gult, dynastia Wei, Zhao, Quin og Yan.
Dei blå stripene og dei svarte ikona representerer høvesvis Ming-dynastiet sine murar og sine ni garnisonar. Fargen indigo representerer murane til dynastia Liao og Jin (1066–1234). Dei mørkelilla stripene - dynastia Nordlege Qi og Sui. Stripene som er rosa/ lys lilla representerer murane til Nordlege Wei-dynastiet. Raudt, Han-dynastiet. Gult, dynastia Wei, Zhao, Quin og Yan.
Wikimedia Commons: Great Wall of China
Den kinesiske muren
LandKina
Flag of UNESCO.svgInnskriven ved UNESCOs 11. sesjon i 1987.
Referansenr. 438.
Kriterium:I, II, III, IV, VI
Sjå ògVerdsarvstader i Asia
BakgrunnsstoffDen kinesiske muren ved unesco.org

Muren ligg i det nordlege Kina. Han vert rekna som jordas største byggverk. Muren har hatt fleire føremål, mellom anna grensekontroll, og å forenkla innsamling av tollavgifter.

Den eldste delen av muren som eksisterer, er frå 500 fvt. Den biten er del av Den store Qi-muren. Den første keisaren av Kina, Qín Shǐ Huángdì fekk i regjeringstida si (221–206 fvt.) knytta sammen festningsverk som tidlegare vart bygt av forskjellige statar i 771–476 fvt.[1] og i 475–221 fvt.

Fleire delar av den kinesiske muren er øydelagde eller har forsvunne med tida. Lokale folk har nytta steinen til byggemateriale. I dag er muren freda og vart oppført på verdsarvlista til UNESCO i 1987.

Det kinesiske namnet Wànlĭ Chángchéng (tradisjonell kinesisk skrift 萬里長城, forenkla kinesisk 万里长城) tyder 'den uendeleg lange borga' eller 'den lange borga på 10 000 li'.[a]

HistorieEndra

Den store Qi-muren vart byrja på i 685 fvt.[2][3] Staten Qi bygde mur for å skydde mot åtak frå dei sørlege statane Ju og Lu og seinare frå kongedømet Chu.

Staten Yan bygde murar under regjeringstida til kong Zhao av Yan (311–279 fvt.)[4]

Staten Zhao bygde murar i tida 325–299 fvt., regjeringstida til kong Wuling av Zhao.

Frå Qin-dynastietEndra

 
Murar i utkanten av Qin-riket, med endepunkt i Lintao og Liaodong. Den gule stripa viser kor grensa til Kina går i dag.
 
Under Han-dynastiet vart muren lengre enn nokon gang, frå Mamitu ved Yumenguan til Liaodong
 
Ming-dynastiet og sine murar

Murar i periferien til dei nordlege statane Yan, Zhao, og Qin vart knytt saman av Kina sin første keisar Qín Shǐ Huángdì, då han samla dei kinesiske statane i 221 fvt.[5]

Keisaren fekk i si regjeringstid (221–206 fvt.) knytta saman eldre festningsverk.[6]

I 212 fvt. gjekk muren frå Gansu til kysten av Sør-Mandsjuria.

Styrkane til Ming-dynastiet tapte mot Oiratane i Slaget om Tumu (1449). Krigføring mot mongolske stammar varte lenge. Ming-dynastiet endra sin stategi mot dei nomadiske stammane, ved å byggje murar langs den nordlege grensa til Kina. Muren gjekk langs Ordos-ørkenen sin sørlege kant. I Ming-dynastiet sin tid vart murstein og stein brukt for å byggja muren, i staden for å byggje jordvollar. Opp mot 25.000 vakttårn vart bygde, i følgje eit estimat.[7]

Invasjonar frå mandsjuarane byrja rundt 1600, og muren hjalp i forsvaret mot dem. Etter at Beijing fall til opprørs-styrkane til Li Zicheng, vart styrkar til mandsjuane sluppe gjennom portene i muren ved Shanhaipasset (25. mai 1644); ein general i Ming-styrkane, Wu Sangui, hadde kommandoen i området. [8] Mandsjuane tok Beijing, og slo opprørarane sitt Shun-dynasti, og slo dei Ming-styrkane som framleis gjorde motstand, og Mandsju-dynastiet herska over Kina.[9]


Muren vart bygd under Ming-dynastiet frå slutten av 1300-talet til byrjinga av 1600-talet. Muren skulle verna Kina mot plyndringar frå mongolske og tyrkiske stammer.

GalleriEndra

  • Endepunktet til muren frå Ming-dynastiet, støtar mot den avbilda naturformasjonen i Jiayuguan-passet i Gansu

  • Muren ved Jiayuguan

  • Muren frå Ming-dynastiet, ved Yinchuan i Ningxia

  • Muren i Yulin i Shaanxi

  • Muren i Badaling i Yanqing-distriktet i byprovinsen Beijing

  • Muren i Juyongguan-området i byprovinsen Beijing

  • Porten i muren i Gubeikou i byprovinsen Beijing

  • Muren i Simatai i byprovinsen Beijing

  • Muren i Mutianyu i byprovinsen Beijing

  • Den kinesiske muren sitt endepunkt ved havet, ved Shanhaiguan. Denne biten kallast «Det gamle drakehovudet».

  • Den kinesiske muren. Badaling i 1979]]

MerknadarEndra

  1. ↑ 10 000 li er eit bilete for 'uendeleg' på kinesisk, slik at namnet på muren kan tolkast som 'den uendeleg lange borga'.

ReferansarEndra

  1. ↑ «Great Wall of China even longer than previously thought: Survey measures the wall at 21,196 km long». CBC News. 6. juni 2012. 
  2. ↑ Christopher Knowles (2001). Fodor's Exploring China. Fodor's, original from the University of Virginia. s. 56. ISBN 0-676-90161-1. 
  3. ↑ Atlas of World Heritage: China. Long River Press. 2008. s. 74. ISBN 1-59265-060-0. 
  4. ↑ Di Cosmo 2002, pp. 142–43.
  5. ↑ Di Cosmo 2002, s. 139.
  6. ↑ «Great Wall of China even longer than previously thought: Survey measures the wall at 21,196 km long». CBC News. 6. juni 2012. 
  7. ↑ Szabó|Dávid|Loczy|2010|p=220}}
  8. ↑ Lovell|2006|p=254}}
  9. ↑ Elliott|2001|pp=1–2}}

BibliografiEndra

  • Di Cosmo, Nicola (1999). "13. The Northern Frontier in pre-Imperial China". In Loewe, Michael; Shaughnessy, Edward (redaktørar). The Cambridge History of Ancient China. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-47030-8.
  • Elliott, Mark C. (2001). The Manchu Way: The Eight Banners and Ethnic Identity in Late Imperial China. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-4684-7. 
  • Lovell, Julia (2006). The Great Wall : China against the world 1000 BC – AD 2000. Sydney: Picador Pan Macmillan. ISBN 978-0-330-42241-3. 
  • Szabó, József; Dávid, Lóránt; Loczy, Denes, red. (2010). Anthropogenic Geomorphology: A Guide to Man-made Landforms. Springer. ISBN 978-90-481-3057-3. 

BakgrunnsstoffEndra

  Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Den kinesiske muren
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Den_kinesiske_muren&oldid=3261412»