Dzerzjinsk

Dzerzjinsk (russisk Дзержи́нск) er den nest største byen i Nizjegorod oblast i Russland langs elva Oka, 400 km aust for Moskva. Byen er eit viktig senter for russisk kjemisk industri og var inntil nyleg ein lukka by.

Dzerzjinsk Дзержинск
Byvåpenet til Dzerzjinsk
Plassering
Styresmakter
Land	Russland
Føderasjonssubjekt	Nizjegorod oblast
Grunnlagd Bystatus	1920 1930
Borgarmeister	Viktor Portnov
Geografi
Flatevidd  - By	426 km²
Innbyggjarar  - Totalt (2007)    - folketettleik	249 900   586,6 /km²
Koordinatar	56°14′0″N 43°27′0″E
Høgd over havet	90 moh.
Tidssone - Ved sommartid	MSK (UTC+3) MSD (UTC+4)
Diverse annan informasjon
Postnummer	606000–606034
Retningsnummer (tlf)	(+7)8313

Historie

Byen vart grunnlagd i 1920 med namnet Rastjapino. I 1930 vart namnet endra til dagens namn, kalla opp etter Feliks Dzerjinski, den første leiaren til tsjekanane.

I 1941 vart fabrikken Kaprolactam (eller Caprolaktam) organiske glasfabrikk for produksjon av kjemiske våpen oppretta. Produksjonen var først og fremst lewisitt med giftverknad frå innhaldet av arsen trioksid og sennepsgass. I tillegg vart det produsert hydrogencyanid og fosgen.

Produksjonen av stridsgass stoppa i 1945. Det meste av lageret vart da grave ned på fabrikkområdet. Sennepsgass-fabrikken vart demontert i 1994, men produksjonen av lewisitt var framleis ikkje avslutta i 1998.

Dei viktigaste fabrikkane har vore Korund (oppretta 1915), som den første fabrikken i Russland som produserte cyanid. Denne er framleis i drift. Andre har vore Kaprolaktam, Tsjemmasj (i drift, mekanisk utstyr), Syntez (produserer no elektronikk), Oka, Java, Orgsitilen, Orgstetslo (produserte tidlegare glasartiklar til fly) og Zarja. Ein fabrikk kalla opp etter Sverdlov er plassert under bakken i den vestlege delen av byen. Dette er truleg det største anlegget i Dzerzjinsk . Produksjonen er av eksplosivar og er framleis i drift.

Konsortiet Kaprolactam er omorganisert og produserer no kjemisk utstyr, saltsyre, etylenoksid, polymerkuler og plastartiklar. Gjennom ein joint-venture-avtale med tyske Wella AG omfattar produksjonen òg såpeartikler, akrylglas og bildelar.

Forureining

Byen er vorte utpeikt av Blacksmith Institute til ein av de ti verst forureina stadane i verda, med tal som at gjennomsnittleg venta levealder er 42 år for menn og 47 år for kvinner. Instituttet estimerer at 300 000 tonn kjemisk avfall i perioden 1930 - 1998 vart disponert på miljømessig uheldige måtar. Konsekvensen er at grunnvatnet, som òg er den viktigaste drikkevasskjelda, no inneheld høge konsentrasjonar av dioksin og fenolar.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Dzerzjinsk» frå Wikipedia på bokmål, og «Dserschinsk» frå Wikipedia på tysk den 30. november 2008.
  • Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene: