Gedera eller Gdera (hebraisk skrift גְּדֵרָה) er ein by i Sentral-Israel i Israel som vart grunnlagd i 1884. Han ligg 13 km sør for Rehovot.[3] I 2009 hadde Gedera eit folketal på 21 500.[2]

Gedera
גְּדֵרָה, Gdera, Gadera
lokal kommune
Gedera frå Tel Qatra
Namneopphav: Sauekve [1]
Land  Israel
Distrikt Sentral
Del av Det sentrale distriktet i Israel
Koordinatar 31°48′58.66″N 34°46′37.23″E / 31.8162944°N 34.7770083°E / 31.8162944; 34.7770083
Areal 14,5 km²
Folketal 21 500  (2009)[2]
Folketettleik 1 483 / km²
Grunnlagd 1884
Borgarmeister Yoel Gamliel
Kart
Gedera
31°48′50″N 34°46′42″E / 31.813888888889°N 34.778333333333°E / 31.813888888889; 34.778333333333
Kart som viser Gedera.
Kart som viser Gedera.
Kart som viser Gedera.
Wikimedia Commons: Gedera

Historie

endre
 
Gedera, circa 1899

Gedera er nemnt i Første Krønikebok 4:23 og Josvas bok 15:36 som ein by i området til Juda.[1] Denne samanhengen vart føreslått av Victor Guérin på 1800-talet,[4] men avvist som umogeleg av William F. Albright som identifiserte byen med al-Judeira.[5][6] Gedera i Bielen er no identifisert med Khirbet Judraya, 1 km sør for Bayt Nattif.[7][8]

Tel Qatra, som ligg ved nordenden av Gedera, er vanlegvis identifisert som Kedron, ein festningsstad som selevkidane bygde mot hasmonaerane (1 Mak. 15:39-41, 16:9).[9] Han er òg identifisert som Gedrus, ein stor landsby i tida til Eusebius (300-talet).[9] Eusebius identifiserte Gedrus med den bibelske Gedor, som er eit namn som òg finst på Madabakartet, men fleire andre stader for Gedor er òg føreslått.[9]

Tell Qatra vart okkupert frå mellombronsealderen til minst tidleg islamsk tid.[9] Ein gong mellom då og mellomalderen vart busetnaden flytta til sørsida av foten av haugen, der den arabiske landsbyen Qatra eksisterte fram til 1948.[9] På toppen i den bysantinske tida hadde haugen minst ein stor offentleg bygning.[9]

Gedera vart grunnlagd vinteren 1884 av medlemmar frå Bilu-gruppa, sør for Qatra.[10] Gedera vart grunnlagd på eit landområde som vart kjøpt av Yehiel Michel Pines for Hovevei Zion frå den franske konsulen i Jaffa, Poliovierre.[11][12] Dei første pionerane kom til staden under Hanukah. I 1988 bygde Benjamin og Mina Fuchs det første steinhuset i Gedera, som seinare vart nytta som eit forsamlingshus for Bnai Brith.[13]

I 1912 slo ei gruppe jemenittiske immigrantar seg ned i Gedera. Under Det britiske mandatet vart Gedera ein populær stad på grunn av det milde klimaet og den friske lufta. I 1949-1953 kom tusenvis av immigrantar frå Jemen, Romania, Irak, Polen, Egypt, Marokko, Tunisia, India, Iran, Libya og andre land hit og budde i teltleirar.[14]

 
Gedera vasstårn

Landområdet som Gederah vart grunnlagd på hadde ein gong høyrt til arabarane i Qatra, som hadde mista området på grunn av gjeld.[10] Dei dyrka jorda som leigebønder då dei jødiske eigarane kom og ytte motstand mot det dei meinte var ei inntrenging på landområdet sitt.[10] I følgje ei anna soge var landområdet faktisk eigd av Qatra, men hadde av styresmaktene blitt gjeve til den nærliggande landsbyen Mughar då Qatra sa frå seg eigarskap for å unngå ei viss mordanklage.[12] Mughar selde det så til Polivierre, som selde det til Pines.[12] Dette, og den korte avstanden mellom dei to stadane, førte til dårleg forhold mellom dei to samfunna, og stundom valdelege samanstøytar.[10] Israel Belkind, eit medlem avBilu, skildra forholdet mellom Gedera og dei arabiske naboane som det verste av alle busetnader.[10] Haim Hissin, som òg var Bilu-medlem, kritiserte arabarane for den provoserande oppførselen sin, men skulda jødane for å vere urettvise og arrogante.[10]

Qatra vart avfolka av den paramilitære gruppa Haganah den 17. mai 1948.[15]

I 1950-åra vart det grunnlagd eit nabolag kalla Oriel («Guds lys») for nye immigrantar med synlege funksjonshemmingar. Immigrantane arbeidde i verna verkstader og nabolaget vart spesifikt planlagt for å fremje sjølvstendet deira.[16]

I 9. februar 2009 råka ein Grad-rakett frå Gazastripa Gedera, og var det nordlegaste punktet som vart råka av kring 200 rakettar som vart skotne mot det sørlege Israel.[17]

Geografi

endre
 
Yeshurun synagoge, bygd i 1912.

Gedera er bygd på sju åsar i Shfela, som stig til 80 meter over havet. Byen dekkjer eit areal på 14,5 km².[2] Gedera vert rekna å ligge heilt sør i det sentrale Israle, medan Hadera vert rekna å ligge heilt i nord. Dette har i Israel gjeve uttrykket «frå Hadera til Gedera» for å skildre dei mest folkerike områda i Israel.

Økonomi

endre

Hovudnæinga i Gedera var dei første åra dyrking av druer og korn. Sitrus og andre avlingar kom seinare. I 1930-åra vart det starta opp fleire industriar og moshavaen vart ein feriestad.[3]

Venskapsbyar

endre

Gedera er venskapsby med:

Kjelder

endre
  1. 1,0 1,1 The Guide to Israel, Zev Vilnay, Jerusalem 1972, s.254-256
  2. 2,0 2,1 2,2 «Table 3 – Population of Localities Numbering Above 2 000 Residents» (PDF). Israelsk statistisk sentralbyrå. 30. september 2014. Henta 6. juli 2015. 
  3. 3,0 3,1 Gedera, arkivert frå originalen 30. juni 2012, henta 6. juli 2015 
  4. M. V. Guérin (1869). Description géographique, historique et archéologique de la Palestina. Judée II. Paris. s. 35. 
  5. W. F. Albright (1921/1922). «Contributions to the Historical Geography of Palestine». Annual of the American School of Oriental Research in Jerusalem 2/3: 1–46. 
  6. W. F. Albright (1922/1923). «Excavations and results at Tell El-Fûl (Gibeah Of Saul)». Annual of the American Schools of Oriental Research 4: 117. doi:10.2307/3768487. 
  7. Shmuel Vargon (1992). «Gedud: A Place-Name i Shephelah of Judah». Vetus Testamentum 42: 557–564. doi:10.2307/1518965. 
  8. Yehudah Dagan (2009). «Khirbet Qeiyafa i Judean Shephelah: Some Considerations». Tel Aviv 36: 68–81. 
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Moshe Fischer, Itamar Taxel, David Amit (2008). «Rural settlement in the vicinity of Yavneh in the Byzantine period: A religio-archaeological perspective». Bulletin of the American Schools of Oriental Research: 7–35. 
  10. 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 Yuval Ben-Bassat (2009). «Proto-Zionist-Arab encounters in late nineteenth-century Palestine: Socioregional dimensions». Journal of Palestine Studies 38: 42–63. doi:10.1525/jps.2009.38.2.42. 
  11. Israel Antiquities Authority, Conservation: Gedera, Tel Qatra,
  12. 12,0 12,1 12,2 Arieh L. Avnieri (1984). The Claim of Dispossession; Jewish Land-Settlement and the Arabs, 1878-1948. New Brunswick and London: Transaction Books. s. 90. 
  13. Early settlements: Gedera
  14. Society for the Preservation of Heritage Sties, arkivert frå originalen 5. mars 2012, henta 6. juli 2015 
  15. B. Morris (2004). The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited. Cambridge University Press. s. 255. ISBN 0-521-00967-7. 
  16. Oriel: a neighborhood for people with visibile impairments in Israel: 1950-67
  17. Grad rockets slam into Ashdod, Gedera, Jerusalem Post

Bakgrunnsstoff

endre