Nektartjuveri
Nektartjuveri er ei beiteåtferd som blir brukt av visse organismar for å trekkje ut blomsternektar ved å bite hol i blomstrane og omgå dei naturlege opningane til blomstrane. Denne åtferda er ulik frå tradisjonell pollinering ettersom nektartjuvar ikkje bidreg til plantereproduksjon. Nektartjuveri blir ofte rekna som ei utnytting av vekselverknaden mellom planten og bestøvaren, ettersom mange artar som fungerer som pollinatorar også driv med nektartjuveri.
.jpg)
Eit mangfald av organismar deltek i nektartjuveri, inkludert Xylocopa-bier, humler, kvefs, maur, kolibriar, sporvefuglar som blomsterborarar,[1] og til og med pattedyr som flygehundar[2] og ein asiatisk ekornart, som ranar nektar frå ingefærplanten.[3]
Historia om nektartjuveri som eit økologisk fenomen går minst tilbake til 1793 då den tyske naturforskaren Christian Konrad Sprengel publiserte boka si om pollineringsøkologi,[4] og skildra nektaren sin funksjon som betaling for pollineringsarbeidet utført av insekta. Charles Darwin dokumenterte også humler som stal nektar frå blomstrar, noko han tok med i boka si On the Origin of Species.[5]
Former for nektartjuveri endre
Det er to hovudtypar av nektartjuveri: primærraning og sekundærraning. Den som utfører perforeringa i sjølve blomstervevet er den primære «tjuven». Ein sekundær «tjuv», derimot, dreg fordel av allereie eksisterande perforeringar laga av andre organismar for å få tilgang til nektaren.[6] Til dømes kjem korttungebier som markhumla (Bombus pratorum) inn i lange blomstrar gjennom hol som er bite i botnen for å stele nektar utan å hjelpe til med pollinering. Fuglar driv hovudsakleg med primær ran, og bruker nebbet for å trengje gjennom kronvevet til blomsterblad. Nokre artar tyr til meir aggressive metodar som å rive krona heilt av. Pattedyrranarar tygg hol ved botnen av blomstrar for å få tilgang til nektaren.
Effektar på plantekondisjon endre
Effektene av nektartjuveri på plantekondisjon varierer avhengig av ulike faktorar. Sjølv om denne åtferda ofte blir rekna som juks, kan innverknaden på planten vere nøytral eller til og med positiv i nokre tilfelle.
Ulike artar av legitime pollinatorar reagerer ulikt på nektartjuveri. Nokre pollinatorar, til dømes visse artar av humler og nektaretande fuglar, kan skilje mellom frarøvne og ikkje-prøvde blomstrar og unngå allereie rana blomstrar, noko som minimerer energiforbruket. Bier kan identifisere rana blomstrar gjennom skade på kronbladvev eller endringar i nektarkvalitet. Skadde blomstrar er mindre attraktive for pollinatorar, noko som fører til redusert besøksfrekvens. Nektartjuveri kan også føre til at plantar allokerer ressursar til å fylle på stolen nektar, og avleie ressursar frå reproduksjon og vekst.[7]
Nektartjuveri, spesielt av fuglar, kan direkte skade dei reproduktive delane av blomstrane, og redusere kondisjonen til planten. Det er både primærranere, som direkte vinn ut nektar, og sekundære «røvarar», som utnyttar hola skapt av primærranere. Medan dei fleste fluger og bier er sekundære røvarar, fungerer nokon som primære.
Effekten av nektartjuveri er positiv viss ranaren også fungerer som ein pollinator eller aukar bestøvningssuksessen, og negativ viss han skader plantens reproduktive delar, konkurrerer med legitime pollinatorar eller reduserer attraktiviteten til blomsteren. Nektartjuveri kan potensielt auke plantereproduksjonen ved å tiltrekkje seg sekundære røvarar som samlar pollen under besøka sine eller ved å skape moglegheiter for pollenoverføring.[8] Det kan likevel vere utfordrande å skilje mellom legitime pollinatorar og nektartjuvar.[9]
Evolusjonære implikasjonar endre
Pollineringssystem som involverer nektartjuvar har viktige evolusjonære implikasjonar. Nærværet av nektartjuvar, anten dei direkte eller indirekte påverkar kvalifikasjonane til plantar eller pollinatorar, blir ein del av den koevolusjonære prosessen. Planteartar kan utvikle seg for å minimere eigenskapar som tiltrekkjer ranarar eller utvikle vernemekanismar mot dei. Nektartjuvar, derimot, er tilpassa meir effektivt å vinne ut nektar, og har ofte spesialiserte morfologiske eigenskapar som taggete nebb.[10]
Vedvara av gjensidige pollineringar i nærvær av juksande nektartjuvar er ikkje fullstendig forstått. Men sidan utnytting ikkje alltid er skadeleg for planten, kan det gjensidige forholdet likevel gi større fordelar enn nektarran. Nokre studiar har vist at nektartjuveri ikkje reduserer reproduksjonssuksessen til plantane vesentleg.[8]
Motstand og forsvar endre
Motstand refererer til evner planten har til å leve og formeire seg trass i nærværet av nektartjuvar. Plantar kan kompensere for tapt nektar ved å produsere meir. Gjennom ein kombinasjon av forsvar og motstand kan det gjensidige forholdet halde fram.[11]
Blomstrande plantar har utvikla ulike forsvar mot nektartjuvar, sjølv om forskinga på dette området er avgrensa. Forsvar kan involvere giftstoff og sekundære samband som finst i nektar- eller kronbladvev. Desse sambanda kan skremme nektartjuvar utan å påverke legitime pollinatorar. I tillegg kan låge sukkerkonsentrasjonar i nektar skremme ranarar utan å skremme pollinatorar sidan fortynna nektar ikkje gir nok energi til ranarar.[11]
Plantar kan også bruke tidsmessige og romlege rømmingsstrategiar. Til dømes kan dei produsere nektar på bestemde tidspunkt for å matche den aktive perioden til legitime pollinatorar. Nokon plantar blomstrar berre éin dag for å unngå nektarranande bier. Romleg rømming inneber å vekse i nærleiken av andre plantar som er meir attraktive for ranarar, og minke merksemda deira.[11]
Fysiske barrierar, som tettpakka blomstrar eller kronrøyr i ugunstig storleik, kan hindre nektartjuvar i å få tilgang til nektar.[12] Indirekte forsvar inneber å tiltrekkje symbiotiske predatorar som maur, gjennom nektar eller andre påskjønningar, som kan skremme bort røvarar.[11]
Kjelder endre
- Denne artikkelen bygger på «Nectar robbing» frå Wikipedia på engelsk, den 1. juli 2023.
- Referansar
- ↑ Maloof, J. E.; Inouye, D. W. (2000). «Are nectar robbers cheaters or mutualists?». Ecology 81 (10): 2651–2661. doi:10.1890/0012-9658(2000)081[2651:ANRCOM]2.0.CO;2.
- ↑ Olmos, F.; Boulhosa, R. (2000). A meeting of opportunists: birds and other visitors to Mabea fistulifera (Euphorbiaceae) in florescences. Ararajuba 8(2):93–98.
- ↑ Deng, X.; Ren, P.; Gao, J.; Li, Q. (2004). The Striped Squirrel (Tamiops swinhoei hainanus) as a Nectar Robber of Ginger (Alpinia kwangsiensis). Biotropica. 36(4):633–636.
- ↑ Sprengel, Christian Konrad and Sprengel, Christian Conrad (1793). Das entdeckte Geheimniss der Natur im Bau und in der Befruchtung der Blumen. Vieweg.
- ↑ Grindeland, J.M. (2020). «Christian Konrad Sprengel – pollineringsøkologiens far» (PDF). Blyttia Norges Botaniske Annaler 78 (3): 165–181.
- ↑ Inouye, David W (1980). «The terminology of floral larceny». Ecology (JSTOR) 61: 1251––1253.
- ↑ Irwin, Rebecca E.; Bronstein, Judith L.; Manson, Jessamyn S.; Richardson, Leif (1. desember 2010). «Nectar Robbing: Ecological and Evolutionary Perspectives». Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics 41 (1): 271–292. ISSN 1543-592X. doi:10.1146/annurev.ecolsys.110308.120330.
- ↑ 8,0 8,1 Roja-Nossa, S.V. (19 October 2015). «Effects of nectar robbing on male and female reproductive success of a pollinator-dependent plant». Oxford Academic.
- ↑ Bronstein, J. L. (2001). «The exploitation of mutualisms». Ecology Letters 4 (3): 277–287. doi:10.1046/j.1461-0248.2001.00218.x.
- ↑ Ornelas, J. F. (1994). «Serrate tomia: An adaptation for nectar robbing in hummingbirds?». The Auk 111 (3): 703–713.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Irwin, R. E.; Adler, L. S.; Brody, A. K. (2004). «The dual role of floral traits: pollinator attraction and plant defence». Ecology 85 (6): 1503–1511. doi:10.1890/03-0390. hdl:10919/24802.
- ↑ Risnes, Egil (1981). Bestøvningsøkologi. NKS-forlaget. s. 56. ISBN 8250800516.