Ramsay MacDonald

James Ramsay MacDonald (12. oktober 1866–9. november 1937) var statsminister i Storbritannia i ni månader i 1924 og frå 1929 til 1935. Han var den aller fyrste regjeringssjefen utgått frå Det britiske arbeidarpartiet. MacDonald var ein viktig politisk strateg for den britiske arbeidarrørsla og ein framifrå talar.

Ramsay MacDonald
Fødd	12. oktober 1866 Lossiemouth
Død	9. november 1937 (71 år)
Statsborgar av	Storbritannia, Det sameinte kongeriket Storbritannia og Irland
Parti	Det britiske arbeidarpartiet (1931)
Yrke	politikar, journalist, diplomat
Institusjonar	London School of Economics
Utdanna ved	Birkbeck, University of London
Mor	Anne Ramsay
Far	John MacDonald
Ektefelle	Margaret MacDonald
Barn	Malcolm MacDonald, Ishbel MacDonald, David MacDonald, Sheila Lochhead, Alister MacDonald, Joan Margaret MacKinnon
Medlem	Royal Society
Alle verv	britisk statsminister (1929–1935) opposisjonsleder (1924–1929) Leader of the Labour Party (1922–1931) president for Det kongelige råd (1935–1937) leder av Underhuset (1929–1935) Storbritannias utenriksminister (1924–1924) Medlem av Det kongelige råd (1924–) britisk statsminister (1924–1924) member of the 37th Parliament of the United Kingdom (1936–1937) member of the 36th Parliament of the United Kingdom (1931–1935) medlem av Storbritannias 35. parlament (1929–1931) medlem av Storbritannias 34. parlament (1924–1929) medlem av Storbritannias 33. parlament (1923–1924) medlem av Storbritannias 32. parlament (1922–1923) member of the 30th Parliament of the United Kingdom (1910–1918) member of the 29th Parliament of the United Kingdom (1910–1910) medlem av Storbritannias 28. parlament (1906–1910) member of London County Council leder av Underhuset (1924–1924) opposisjonsleder (1922–1924) Leader of the Labour Party (1911–1914)

Liv og gjerning

MacDonald var frå Lossiemouth i Skottland. Han var ein av tre sentrale aktørar då Det britiske arbeidarpartiet vart skipa i 1900, Keir Hardie og Arthur Henderson dei to andre. Frå 1906 representerte han Arbeidarpartiet i parlamentet, vald frå Leicester. Perioden 1911-14 var han parlamentarisk leiar for Arbeidarparti-gruppa. Som pasifist var han mot den britiske deltakinga i fyrste verdskrigen. Dette førte til at mista leiarposisjonen i partiet, og i 1918 vart han ikkje attvald til parlamentet. Frå hausten 1922 representerte han valkrinsen Aberavon i parlamentet og vart på ny parlamentarisk leiar for Arbeidarpartiet.

22. januar 1924 vart MacDonald leiar av ei mindretalsregjering, med støtte frå det liberale partiet. Etter parlamentsvalet hausten 1924 gjekk regjeringa hans av. Fem år seinare fekk Arbeidarpartiet den største partigruppa i parlamentet og MacDonald vart på ny statsminister. Den andre arbeidarparti-regjeringa vart sterkt prega av den store depresjonen og vart i 1931 splitta i synet på den økonomiske politikken. Oppmoda av kongen, danna MacDonald i august ei nasjonal samlingsregjering som ville gjennomføre utgiftskutt for å forsvare gullstandarden, ein politikk som vart forlaten etter ein streik i den britiske atlanterhavsflåten.

Frå 1931 til 1935 var MacDonald statsminister i ei samlingsregjering dominert av konservative statsrådar og støtta av berre nokre få Labour-medlemmer. MacDonald vart utvist frå Arbeidarpartiet, som kalla han ein svikar. Gjennom parlamentsvalet i oktober 1931 fekk samlingsregjeringa ein overveldande majoritet, Arbeidarpartiet vart redusert til kring 50 sete i Underhuset. Stendig sviktande helse leia til at han gjekk av som statsminister i 1935. I staden leidde han det viktige kongsrådet til han trekte seg tilbake i 1937, mindre enn eit halvår før han døydde.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Ramsay MacDonald» frå Wikipedia på engelsk, den 26. oktober 2021.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Ramsay MacDonald