Wylie-translitterering

Wylie-translitterering er ein metode for å transkribere tibetansk skrift med bokstavane i det latinske skriftsystemet (a-z). Metoden har fått namn etter Turrell Wylie, som utvikla systemet i 1959. Etter det har Wylie-systemet vore standardtransliterering for tibetansk i USA. Systemet er tovegs, dvs. det er mogleg å på ein eintydig måte å gå frå tibetansk skrift til Wylietranslitterering og attende att.

Konsonantar

Etter Wylie-translittereringa blir dei tibetanske konsonantane representert på denne måten:

ཀ k	ཁ kh	ག g	ང ng
ཅ c	ཆ ch	ཇ j	ཉ ny
ཏ t	ཐ th	ད d	ན n
པ p	ཕ ph	བ b	མ m
ཙ ts	ཚ tsh	ཛ dz
ཝ w	ཞ zh	ཟ z	འ '
ཡ y	ར r	ལ l
ཤ sh	ས s	ཧ h

Den siste bokstaven i det tibetanske alfaberet, «nullkonsonanten», blir ikkje translitterert, i og med at han berre opptrer i vokalinitiale stavingar, og dermed kan rekonstruerast.

Vokalar

Vokale

Dei fire vokalteikna blir representert på denne måten:

ཨི i

ཨུ u

ཨེ e

ཨོ o

Viss ei staving ikkje har vokalteikn, blir bokstaven a lagt til, for å vise den inherente vokalen a. (t.d. ཨ་ = a).

for å vise rotbokstaven. Etter denne rotbokstaven er det mogleg å slå opp ord i ordbøker

Store bokstavar

I tidlegare translittereringssystem for tibetansk vart det brukt store bokstavar, for å vise kva som er rotbokstav. Med desse rotbokstavane var det mogleg å slå opp ord i ordbøker. Metoden vart likevel ikkje brukt konsekvent, og derfor innførte Wylie ein praksis med å skrive første bokstav i eit ord som stor bokstav.

Sjå også

Tibetansk skrift

Bakgrunnsstoff

Staatsbibliothek Berlin – A standard system of Tibetan transcription
Wylie, Turrell (1959). A Standard System of Tibetan Transcription. Harvard Journal of Asiatic Studies, p. 261-267
Wylie-Tabelle, Nitartha International Arkivert 2005-02-23 ved Wayback Machine.
THDL Extended Wylie Transliteration Scheme Arkivert 2005-03-09 ved Wayback Machine.
Online-Transliterator (erzeugt Graphik aus Wylie oder ACIP Arkivert 2010-07-10 ved Wayback Machine.-Transliteration)

Kjelde

Tysk wikipedia