Eidsvoll kyrkje

Eidsvoll kyrkje er ei krosskyrkje (kyrkje med grunnplan forma som ein kross) bygd i stein i Eidsvoll kommune på Romerike i Akershus fylke, Borg bispedømme. Den eldste parten av kyrkja er frå mellomalderen, om lag 1200, men slik kyrkja no står, er ho eit resultat av fleire oppattbyggingar etter brann, utvidingar og restaureringar. Dei gamle kyrkjebøkene vart òg øydelagde i ein brann. Eidsvoll kyrkje kan vere den eldste krosskyrkja i stein i Noreg. Kong Olav den heilage skal ha vore til messe i «Eids kyrkju» i 1017, og sørskipet i kyrkja skal ha hatt eit Olavsaltar, altså eit altar for den Sankt Olav som kongen vart gjort til nokre få år etter at han vart drepen under slaget på Stiklestad.

Eidsvoll kyrkje
kyrkje
Eidsvoll kyrkje Foto: Mahlum
Kyrkjesamfunn	Den norske kyrkja
Bispedøme	Borg
Prosti	Øvre Romerike
Sokn	Eidsvoll
Fellesråd	Eidsvoll
Material	Stein
Innvigd	Om lag 1200
Kyrkjegard	Det er kyrkjegard ved kyrkja
Preikestol	1956
Døypefont	1765
Altartavle	Altartavle i barokk frå 1765
Eidsvoll kyrkje 60.32333333°N 11.24444444°E / 60.32333333; 11.24444444
Wikimedia Commons: Eidsvoll kirke

Kyrkjeområdet har vore eit sentrum i gamal tid. I nærleiken av kyrkja finst ein hulveg som har vore nytta i fleire hundre år, og Tingvoll der Eidsivatinget hadde sin samlingar i mellomalderen, ligg attmed kyrkja. Arkeologiske utgravingar og granskingar som vart gjort i grunnen innanfor koret og tverrskipet i kyrkja i samband med restaureringsarbeid i 1964 og 1965, fekk fram kristne aust-vestorienterte gravleggingar som var eldre enn kyrkja; dei døde var lagt i enkle kister av tre utan gravgods av noko slag. Då somme av gravene dels låg under murveggane på kyrkja, andre i jordlag med stein og kalk som var falle ned under byggjearbeidet på kyrkja, er det grunn til å rekne med at det har stått ei eldre kyrkje på staden med ei litt anna plassering, truleg vest i det som no er tverrskipet på dagens kyrkje.

Eidsvoll kyrkje er restaurert 1885, 1965 og etter ein brann i 2000. Altertavla i kyrkja, frå 1765, vart restaurert etter ein brann i 1883, restaurert på nytt i 1915, seint på 1960-talet og på nytt etter brannen i 2000, då dei tre målarstykka i altertavla, som er måla med oljefargar på lerret med motiv frå Kristi lidingssoge, måtte takast hand om av konserveringsatelieret ved NIKU (Norsk Institutt for kulturminneforskning) i Oslo på grunn av brannskadar. Altertavla er ein trekonstruksjon i tre avtakande høgder i barokk stil, med eit målarstykka i nedste høgda som syner nattverden, i midterste høgda krossfestinga, og i øvste høgda Kristus som står opp frå dei døde.

Bakgrunnsstoff

• Lidén, Hans-Emil (1974). «Eidsvoll kirke I. Fra romansk til ny-romansk». I Birkeli, Fridtjof m.fl. Oslo Bispedømme 900 år. Kirkenær: Vanebo forlag. s. 207-218. ISBN 8200089908. 
• Rasmussen, Alf Henry (1993). Våre kirker. Norsk kirkeleksikon. Kirkenær: Vanebo forlag. s. 649. ISBN 82-75-27022-7. 
• Sigrid og Håkon Christie: Eidsvoll kirke i «Norges Kirker»
• Kirkesøk – Eidsvoll kirke
• Eidsvoll kyrkje i kulturminnesok.no, nettstaden til Riksantikvaren

• 
  Eidsvoll kyrkje, bilete teke ein gong mellom 1870 og 1883

  Foto: Per Adolf Thorén
• 
  Frå vest

  Foto: Trond Laksaa
• 
  Mot koret

  Foto: Hideko Bondesen
• 
  Altartavla frå 1765

  Foto: Hideko Bondesen