Akershus fylke

«Akershus» omdirigerer hit. For festningsanlegget i Oslo, sjå Akershus festning.

Akershus fylke er eit tidlegare fylke i Noreg. Det grensa til Hedmark i nord, Oppland i nord-vest, Buskerud i vest, Oslo i sør-vest og Østfold i sør-aust. I aust grensa fylket til Värmlands län i Sverige. Det blei del av nye Viken fylke 1. januar 2020.

Akershus fylke
fylke
Fylkesvåpen
Land	Noreg
Del av	Austlandet
Adm.senter	Oslo
Areal	4 918 km²
- land	4 620 km²
- vatn	298 km²
Målform	nøytral
Statsforvaltar	Valgerd S. Haugland (felles for Oslo og Akershus)
Fylkesordførar	Nils Aa. Jegstad (H)
Fylkesnummer	02
Akershus fylke 60° N 11° E
Wikimedia Commons: Akershus
Nettstad: www.akershus.no

Akershus var samansett av to fråskilde delar som var skilde frå kvarandre av fylket Oslo og av Indre Oslofjord. Mellom dei to fylka Oslo og Buskerud danna dei to kommunane Asker og Bærum til saman ein eksklave i vest, «Vestregionen», som vanlegvis vert omtala med fellesnemninga Asker og Bærum. Aust og sør for Oslo ligg regionane Romerike og Follo.

Akershus og Oslo

Akershus som fylke var nært knytt til Oslo. Så nær var tilknytinga at administrasjonen låg i Oslo. Fylkeskommunen heldt til i «Galleriet», same bygg som hovudbusstasjonen i Oslo. Gamle Aker herad var ein del av Akershus fylke og omfatta fram til 1. januar 1948 store delar av det noverande Oslo. Aker herad omfatta sokna Ullern, Vestre Aker, Østre Aker og Nordstrand. Vestre Aker strekte seg heilt inn i sentrum av byen, til Studenterlunden. Etter kvart kunne store delar av Akershus reknast inn i eit Stor-Oslo.

Historie

Akershus len blei oppretta på 1500-talet og femna attåt det som er Akershus i dag også det som i dag er Hedmark Oppland, Buskerud og Oslo. I 1662 blei Akershus amt oppretta, og i 1685 blei Buskeruds amt skilt ut som eige amt. I 1768 blei Hedmark og Oppland skilt ut til Oplandenes amt, og daverande Christiania blei skilt ut frå Akershus i 1842. 1. januar 1919 fall nemninga amt bort og blei erstatta med nemninga fylke.

Namn og symbol

Namnet på Akershus fylke kjem opphavleg frå Akershus festning. Ordet «Akershus» er samansett av det norrøne ordet akr som tyder åker, og hús i tydinga borg eller kastell.

Våpenet til Akershus fylke synar ein trappegavl i sølv på blå bakgrunn, der trappegavlen er basert på konturen av Akershus festning. Det er teikna av Finn Fagerli og blei fastsett under kongeleg resolusjon 11. desember 1987.

• Fylkesblomen til Akershus er blåveis.
• Fylkessteinen til Akershus er rombeporfyr.

Kommunar

Nr.	Namn	Adm.senter	Folkemengd	Flatevidd km²	Målform	Distrikt
0211	Vestby	Vestby		134	bokmål	Follo
0213	Ski	Ski		166	nøytral	Follo
0214	Ås	Ås		103	nøytral	Follo
0215	Frogn	Drøbak		86	bokmål	Follo
0216	Nesodden	Nesoddtangen		61	bokmål	Follo
0217	Oppegård	Kolbotn		37	bokmål	Follo
0219	Bærum	Sandvika		192	bokmål	Vest
0220	Asker	Asker		101	bokmål	Vest
0221	Aurskog-Høland	Bjørkelangen		962	bokmål	Nedre Romerike
0226	Sørum	Sørumsand		207	nøytral	Nedre Romerike
0227	Fet	Fetsund		176	bokmål	Nedre Romerike
0228	Rælingen	Fjerdingby		72	nøytral	Nedre Romerike
0229	Enebakk	Kirkebygda		233	bokmål	Follo
0230	Lørenskog	Kjenn		71	nøytral	Nedre Romerike
0231	Skedsmo	Lillestrøm		77	bokmål	Nedre Romerike
0233	Nittedal	Rotnes		186	bokmål	Nedre Romerike
0234	Gjerdrum	Ask		83	bokmål	Øvre Romerike
0235	Ullensaker	Jessheim		252	bokmål	Øvre Romerike
0236	Nes	Årnes		637	bokmål	Øvre Romerike
0237	Eidsvoll	Eidsvoll		457	bokmål	Øvre Romerike
0238	Nannestad	Teigebyen		341	bokmål	Øvre Romerike
0239	Hurdal	Torget i Hurdal		285	bokmål	Øvre Romerike
Totalt	Akershus	Oslo	'	000000000004918.00000000004 918	nøytral	Akershus

Tettstader

Det er fire byar i fylket, Drøbak, Lillestrøm, Ski og Sandvika. Både Lillestrøm og Sandvika høyrer med til tettstaden Oslo.

Klima

Akershus har eit kontinentalklima, men Mjøsa og Oslofjorden dempar og forseinkar vinterkulda i nærliggande område. Middeltemperaturen for januar varierer frå kring -4 °C nær Oslofjorden til kring -8 °C dei skjerma nordlege områda. Juli er den varmaste månaden med ein middeltemperatur på 15-17 °C, høgast i låglandet kring Oslofjorden, som er den høgaste middeltemperaturen i heile landet.

Dei lågtliggande områda får under 700 mm nedbør i året, medan dei høgaste åsane kan få opp mot 1200 mm. Mars er den tørraste månaden med 30-40 mm, medan august gjerne er den våtaste månaden med over 100 mm fleire stader.

Mjøsa, Vorma og Oslofjorden er av dei mange fuktkjeldene i fylket som gjer at det vert relativt mykje tåke. Mest tåke er det om hausten og tidleg på vinteren og årsmiddelet i låglandet er 3-6 %.

Kjelder

• «Akershus – klima» i Store norske leksikon, snl.no.

Bakgrunnsstoff

• Akershus fylkeskommune
• Akershus kulturnett Arkivert 2013-01-12 ved Archive.is
• Fylkesmannen i Oslo og Akershus

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Akershus fylke