Fredrik VI av Danmark-Noreg

Fredrik VI (dansk Frederik VI; 28. januar 1768–3. desember 1839) var konge av Danmark frå 1808 til 1839 og av Noreg frå 1808 til 1814. I røynda regjerte han frå 1784.

Fredrik VI
Konge av Danmark og Noreg
Regjeringstid	Danmark-Noreg: 1808–1814 Danmark: 1814–1839
Fødd	28. januar 1768
Fødestad	Christiansborg
Død	3. desember 1839
Dødsstad	Amalienborg
Gravstad	Roskilde domkyrkje
Føregangar	Kristian VII
Etterfølgjar	Danmark: Kristian VIII Noreg: Kristian Frederik
Gift med	Marie von Hessen-Kassel
Dynasti	Fyrstehuset Oldenburg
Motto	Gud og den retfærdige sag
Far	Kristian VII av Danmark-Noreg
Mor	Caroline Mathilde av Danmark-Noreg
Born	Arveprinsesse Caroline, Vilhelmine Marie, Frederik Wilhelm Dannemand, Prince Christian of Denmark, Princess Marie Louise of Denmark, Louise Oldenburg, Princess of Denmark, Prince Christian of Denmark, Juliane Louise Oldenburg, Princess of Denmark, Frederika Maria Oldenburg, Princess of Denmark, Louise Dannemand, Countess of Dannemand, Caroline Dannemand, Countess of Dannemand, Waldemar Dannemand, Count of Dannemand

Liv og gjerning

Fredrik var son til Christian VII og Caroline Mathilde. Han vart fødd på Christiansborg slott. Far hans var sinnssjuk og mora vart forvist frå hovudstaden då Fredrik var fire år gammal. Guten voks sidan opp under oppsyna av enkedronninga Juliane Marie.

Fredrik vart den røynlege regenten over Danmark frå 1784, då han i samråd med progressive opposisjonelle hoffolk utmanøvrerte Ove Høegh-Guldberg. Etter dette kuppet vart Fredrik i 1784 teke opp i statsrådet. Fram til 1808 var han kronprinsregent. Som fungerande regent iverksette han ymse reformer, med støtte frå A.P. Bernstorff, juristen Christian Colbjørnsen og brørne Christian og Ludvig Reventlow. Mellom anna var bønder i Danmark løyst frå stavnsbandet, og mange vart sjølveigarar. Stavnsbandet vart opphevda den 20. juni 1788. Bøndene vart frie statsborgarar, og kunne i prinsippet reise dit dei ynskte.

Krigsallianse

I 1804 vart Napoleon Bonaparte keisar av Frankrike, og i dei fylgjande åra erobra han størsteparten av det europeiske fastlandet i Napoleonskrigane. Berre Storbritannia og Russland heldt stand av dei store monarkia. I 1807 allierte Russland seg med Storbritannia. Storbritannia kravde at Danmark skulle gå med alliansen mot Frankrike. Om ikkje så skjedde så måtte dei danske marineskipa verte utleverte til britane. Danmark nekta å godta vilkåra, og den britiske flåten gjekk til åtak på København. Etter tre døgns bombardering kapitulerte byen. Under tvang utleverte ein den danske flåten. Kronprins Fredrik gjekk to månadar seinare inn i eit forbund med Frankrike. Forbundet skulle få mykje å seie for Danmark og for Noreg.

Etter at faren Christian VII døydde i 1808 vart Fredrik VI konge også i namnet. Då Napoleon i 1812 gjekk til åtak på Russland var russarane alliert med Storbritannia. Sverige gjekk også med i alliansen, etter å ha fått løfte om å få Noreg som erstatning for Finland. Russland hadde erobra Finland i 1809. Russland prøvde å få Danmark med i alliansen, men Fredrik sa nei då den russiske tsaren stod fast på at Sverige skulle få Noreg. Danmark under Fredrik VI var det siste kongeriket som var alliert med Napoleon.

For å halde på Noreg, sende kong Fredrik arveprinsen Kristian Fredrik av garde som statthaldar. Ein kort periode i 1814 var Kristian Fredrik konge av Noreg, før Noreg vart pressa til å gå inn i ein personalunion med Sverige.

Konge over Dannmark

Etter Napoleon leid nederlag og vart fjerna som herskar over Frankrike, vart Danmark under Fredrik VI den 15. januar 1814 tvungen til inngå Kieltraktaten med Storbritannia og Sverige. Ved denne avtalen vart Noreg avstått til Sverige etter 444 års personalunion og seinare ledveldestatus under kongen av Danmark-Noreg.

Konge over Noreg

Fredrik VI grunnla i 1811 Universitetet i Oslo, under namnet "Det kongelige Frederiks Universitet" (latin: Universitas Regia Fredericianum). Universitetet hadde dette namnet fram til 1936, då det skifta namn til Universitetet i Oslo (Universitas Osloensis).

Familie og død

Den 31. juli 1790 vart kronprins Fredrik vigd på Gottorp Slott til Marie Sofie Frederikke af Hessen-Kassel, dotter av landgreve Karl av Hessen. Dei fekk åtte born, to døtrer voks opp medan seks av borna døydde i spedabarnsalderen. Frederik var den siste kongen som hadde ei "offisiell" elskarinne; Bente Rafsted.

Fredrik VI døydde den 3. desember 1839 på Amalienborg slott og vart gravlagd i Fredrik V-kapellet i Roskilde Domkyrkje. Han vart etterfylgd av Christian VIII (Kristian Fredrik).

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Fredrik VI av Danmark-Noreg