Adrien de Gerlache

Adrien Victor Joseph de Gerlache de Gomery (2. august 1866–4. desember 1934) var ein offiser i den belgiske marinen. Han er mest kjend som leiar av Belgica-ekspedisjonen i 1897–1899 der Roald Amundsen var hyra som førstestyrmann.

Adrien de Gerlache
Statsborgarskap	Belgia
Fødd	2. august 1866 Hasselt
Død	4. desember 1934 (68 år) Brussel
Yrke	marineoffiser, oppdagar, diplomat
Språk	fransk
Medlem av	Det franske vitskapsakademiet
Adrien de Gerlache på Commons

Tidlege år

Gerlach vart fødd i Hasselt i Belgia, og vart utdanna i Brussel. Han studerte praktisk vitskap ved Universitetet i Brussel og arbeidd i feriane som lugargut på atlanterhavsdamparar. Etter eksamen i 1885 slutta han seg til den belgiske marinen 19. januar 1886.

Etter eksamen frå sjømannsskole i Ostande vart han hyra på forskingsskipet «Belgique». Det var under denne tenesta at han planla ein forskingferd til Antarktis.

Belgica-ekspedisjonen

For meir om dette emnet, sjå Belgica-ekspedisjonen.

I 1896 kjøpte han den norsken-bygde kvalbåten «Patria», som etter ei omfattande ombygging fekk namnet «Belgica». Saman med eit mannskap frå mange nasjonalitetar, blant dei Roald Amundsen som førstestyrmann og Frederick Cook, sigla dei frå Antwerpen den 16. august 1897.

«Belgica» til ankers i Mount William

I løpet av januar 1898 nådde dei kysten av Den antarktiske halvøya og sigla langs denne og rekkja med øyar som ligg vestanfor. Gerlache gav sundet namnet Belgicasundet. Dette er seinare fått namnet Gerlachesundet etter han. Ekspedisjonen kartla og gjekk i land på om lag 20 auge, der fleire vart namnsette. Dei fortsette mot sør og kryssa den sørlege polarsirkelen 15. februar 1898.

Den 28. februar 1898 vart ekspedisjonen innefrosen i isen ved Peter I Øy. Trass i at mannskapet prøvde sitt beste for å få skipet fri av isen måtte dei snart innsjå at dei var vorte tvinga til å overvintre i Antarktis. Amundsen hevda i ettertid at innfrysinga var planlagt av Gerlache, inspirert av Fridtjof Nansen si ferd gjennom Nordishavet. Berre Amundsen og kapteinen Georges Lecointe var informert om denne planen og resten av mannskapet skuldgav Gerlache for halvhjarta innsats med å få «Belgica» fri frå pakkisen. Fleire veker seinare, den 17. mai, sette polarnatta inn med eit totalt mørke som varte til 23. juli. Så følgde sju månader med hardt arbeid for å få skipet laus frå isen. Fleire av mannskapet var nære ved å miste forstanden, blant dei ein belgisk sjømann som forlét båten med orda om at han skulle gå tilbake til Brussel. Fleire av mannskapet vart òg hardt råka av skjørbuk. Legen ombord, Frederick Cook, dreiv jakt og serverte ferskt sel- og pingvinkjøt som medisin mot skjørbuken, noko som redda mannskapet frå sjukdomen.

Den 15. februar 1899 klarte dei endeleg å sigla ut. Det tok dei nesten ein månad å forsere 10 kilometer, og den 14. mars kom dei klar av isen. Ekspedisjonen returnerte til Antwerpen 5. november 1899.

I 1902 utgav Gerlache ei bok om ferda med tittelen Quinze Mois dans l'Antarctique. Ho er ikkje omsett til norsk.

Seinare liv

Han deltok i fleire ekspedisjonar etter Belgica-ekspedisjonen, m.a.

• Ein ekspedisjon til havområdet rundt Grønland i 1905
• Ein ekspedisjon til Barentshavet og Karahavet i 1907
• Ein ekspedisjon til Grønland, Spitsbergen og Frans Josefs land

«Belgica» vart brukt på alle desse ekspedisjonane.

Adrien de Gerlache døydde i Brussel 4. desember 1934 av tyfus.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Adrien de Gerlache» frå Wikipedia på bokmål, den 21. oktober 2012.
  • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene: