La casa verde

La casa verde er den andre romanen av den peruanske forfattaren og nobelprisvinnaren Mario Vargas Llosa. Han kom ut på spansk i 1965. Dette er ei stor og komplisert forteljing, men mykje godt strukturert. Forfattar byr på ein moderne forteljarteknikk som kan jamstellast med det ein finn hos europeiske og nordamerikanske forfattarar. Boka vann Premio Rómulo Gallegos.

La casa verde

Forfattar(ar)	Mario Vargas Llosa
Språk	spansk
Utgjeven	1966
Forlag	Seix i Barral

Scenario

Kart over nordre Peru, der romanen utspelar seg.

Hendingane i romanen blir utspelt på to stader med stor avstand i mellom. Den første er byen Piura i ørkenen i Piura-regionen ved nordkysten av Peru. Den andre staden er regnskog i peruanske Amazonas, hovudsakleg i byen Santa Maria de Nieva, åstad for ein spansk misjonsstasjon og ein politistasjonen for la Guardia Civil. Andre scenarioet i regnskogen er Iquitos i Loreto-regionen, den største byen aust i Peru, og Borja, heim til ei hærgruppe frå det peruanske militæret. Livsnerven i denne verda er dei mektige og majestetiske elvane Marañón og Amazonaselva med sideelvar.

Handling

Romanen vev saman mange historier i tid og rom, dei overlappar, utfyller og utviklar kvarandre, men det er mogleg å skilje ut tre hovudforteljingar: den om Don Anselmo, den om sersjant Lituma og om banditten Fushia.

Don Anselmo er ein framand som set opp ein bordell i Piura, kjend som «La Casa Verde», ‘Det grøne huset’. Presten Garcia går saman med andre moralske vaktarar av byen til frontalangrep på den nye institusjonen, som dei til slutt set i brann. Don Anselmo blir fattig og går over til å spele harpe i tavernaer. Fleire år seinare, skipar dottera hans, med kallenamnet «La Chunga», ein annan heimebasert bordell, som ho døyper med same namn som den første.

Sersjant Lituma er frå Piura og ein mangache (peruansk nemning for etterkommarar av slavar frå Madagaskar) som vitjar Casa Verde, no driven av La Chunga, saman med venene sine, snyltarar og like late typar som han, som blir kalla lós Inconquistables, ‘dei uovervinnelege’. Seinare går Lituma inn i Guardia Civil og blir oppnemnt til sersjant i jungelbyen Santa Maria de Nieva. Der møter han Boniface eller «La Selvática», ‘Jungeljenta’, ein landsbybuar med opphav frå aguarunafolk, som han giftar seg med og vender tilbake til Piura. Men då han kjem saman att med venene sine, «dei uovervinnelege», fell han tilbake til den gamle livsstilen sin, og endar i fengsel, medan kona hans arbeider som prostituert i Casa Verde. Når han forlèt fengslet, er det ikkje berre at Lituma ikkje gjer noko for å redde kona si, men saman med venene sine byrjar dei å leve på hennar rekning.

Fushi er ein smuglar av japansk opphav, som saman med ei jente som heiter Lalita, slo seg ned på ei øy i elva Santiago, nær grensa til Ecuador. Der lever dei av å stele varer frå folk som bur omkring. Han får hjelp av den trufaste venen sin Aquilino, som vekslar pengar og mat i byte for mottak av tjuvgods. Men Fushi byrjar å banke opp Lalita og ho flyktar med ein annan flyktning, den praktisk tilbøyelege piloten Adrian Nieves, ein desertør frå hæren. Einsam og offer for ein grueleg sjukdom blir Fushi ført til San Pablo spedalskkoloni, nær Iquitos, av venen Aquilino.

Kritikk

Mario Vargas Llosa hatt stor og uventa suksess med den første romanen La ciudad y lós perros, der han er i form av ein roman fortel om sine opplevingar i den militære skolen, og tar til å eksperimentere i denne andre romanen. Historia rører seg på ulike tider og stader, reelle eller innbilte. Historia hans, forvirrande og fragmentert, i utgangspunktet byggjer ho seg opp ettersom romanen skrid fram, som eit stort puslespel som er tydeleg berre på slutten. Vargas Llosa brukar minnet frå levetida si i Piura å komponere denne «fresco», med den seinaste og nyskapande forteljarteknikken.

Døme på hans tekniske dugleikar er dei såkalla «teleskopiske historier» som presenterer to, og opptil tre parallelle diskusjonar som oppstår på ulike fall i tid og rom. Jamvel om det kan verke komplisert, vil ikkje den merksame lesaren gå seg vill i dette kunstnariske spelet, den smarte forteljaren guidar lesaren steg for steg gjennom labyrinten som han har bygd, ikkje som ein rein oppvising av virtuositet, men fordi forma til romanen krev denne overveldande blandinga av fragmentert røyndom. Han lærer oss å kjenne det totale universet at romanen har til hensikt å dekkje, til når Luis Loayza seier: «Det flotte er at denne strukturen er naudsynt, forfattar aukar effektane sine på ein slik måte at han held oppe interessa vår i kvart augneblunk og når vi er ferdig med å lese, forstår vi at La casa verde ikkje kunne ha vore skriven på ein annan måte.»

Kjelder

• Denne artikkelen byggjer på «Det gröna huset» frå Wikipedia på svensk, 8. november 2010.