Peder Jarl Hansen
Peder Håkon Jarl Hansen (24. juni 1890–25. juli 1986) var ein norsk motstandsmann, litograf og kunstnar, som spela ei sentral rolle i motstandsrørsla i Rogaland under andre verdskrigen.[1] Han var ein leiande skikkelse i den illegale avisproduksjonen av Stritt Folk og Frihet. Den 15. november 1942 vart han arrestert av Gestapo på Bakken Gård av den frykta gestapisten Arnold Höllscher, og utsett for brutal vald og tortur. Seinare vart han deportert til konsentrasjonsleiren Sachsenhausen. Hansen var også ein anerkjend ekspert innan den grafiske industrien og ein engasjert kommunist. Han var òg far til den velkjende motstandsmannen Helge Hansen.[2][3]
| Peder Jarl Hansen | |
 | |
| Statsborgarskap | Noreg |
| Fødd | 24. juni 1890 Stavanger kommune |
| Død |
25. juli 1986 (96 år) |
| Yrke | motstandskjempar, kunstmålar, politikar, litograf |
| Språk | norsk |
| Politisk parti | Norges Kommunistiske Parti |
Tidleg liv og bakgrunn
endreHansen vart fødd i Stavanger som son av maskinisten Johan Bernhard Hansen og Marie Elisabeth Hansen (fødd Tønnessen). Familien budde i Hjelmelandsgaten 1 på Storhaug. Hansen miste far sin då han var 12 år gammal, då Johan Bernhard døydde av lungebetennelse i Cape Town etter å ha blitt sett i land der på grunn av eit motorhavari. Familien Hansen var prega av økonomisk utfordrande kår, men Marie Elisabeth klarte å behalde huset ved å leige ut rom, ofte til tyskarar som arbeidde i den grafiske industrien i Stavanger.[2]
Utdanning og yrkeskarriere
endreHansen byrja i lære hos Dreyer Litografiske Anstalt som 16-åring, og heldt seinare fram utdanninga si på Statens Kunstakademi i Oslo som kunstmålar. Han møtte den framtidige kona si, Sigrid Jakobsdatter Berger, under studia. Dei gifta seg i 1919 og fekk fire born saman.[2]
Politisk engasjement
endreHansen var ein mann med sterke politiske overtydingar. Han var med på å stifte Norges Fritenkerforbund i 1911 og Norges Kommunistiske Parti (NKP) i 1923. Det politiske engasjementet og kampen for rettane til arbeidarklassen prega heile livet hans.[2]
Motstandsarbeid
endreUnder andre verdskrigen vart Hansen involvert i motstandsrørsla i Rogaland. Familien hans var sentral i produksjonen av dei illegale avisene «Stritt Folk» og «Frihet», som vart trykt heime hos dei i Hjelmelandsgata 1 ved hjelp av ein duplikator. Heile familien bidrog til motstandsarbeidet, trass i den store risikoen dette medførte.
Torturen og fangenskapet sette djupe spor på Peder Jarl, både fysisk og psykisk. Etter frigjeringa i 1945 vart han krigspensjonist. Han var 55 år gammal då han vende tilbake frå tysk fangenskap.[2]
Arrestasjon og fangenskap
endreHansen vart arrestert ved Bakken Gård, som tidlegare hadde vore ein tilfluktsstad for folk som var etterlyste for illegalt arbeid, av Gestapo den 15. november 1942. Han vart brutalt slått og mishandla av den berykta gestapisten Arnold Höllscher då han vart ført ned i kjellaren. Etter å ha gjennomgått grov tortur i Stavanger, vart han sendt til Grini fangeleir den 20. januar 1943. Han vart så den 28. juni 1943 transportert vidare til konsentrasjonsleiren Sachsenhausen.[2][4][5]
Den umenneskelege behandlinga Hansen vart utsett for, spesielt av Gestapo-offiseren Höllscher, påførte han alvorlege og varige skadar.[2]
Liv etter krigen
endreEtter frigjeringa i 1945 vende Peder Jarl og Johan tilbake til Sverige med dei kvite bussane. Peder kom fyrst heim til Stavanger, medan sonen Johan var sterkt avmagra og plaga av dobbeltsidig lungetuberkulose. Han måtte gjennomgå sjukehusopphald og kom ikkje heim før utpå sommaren. Peder Jarl var djupt prega av krigens strabasar og påkjenningar då freden kom, og han trekte seg tilbake ei periode. Det var fyrst i 1963 at han vart anerkjend som krigspensjonist. Trass i dette heldt han fram å vere ein aktiv deltakar i samfunnet og vart verande tru mot ideala sine om rettferd og kampen mot undertrykking. Hansen gjekk bort i Stavanger i 1986, 96 år gammal.[2]
Kjelder
endre- ↑ Melkevik, Johs (2004). Syng høyt kamerater : Arbeidernes historielag i Rogaland 20 år. Arbeidernes historielag i Rogaland.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Gjerde, Jan (2005). Ingeborgs tid : Ingeborg Marie Bækholt (1925-1998). Rogaland forlag. ISBN 8292507221.
- ↑ Vetlesen, Vesla (2008). Kommunist og sabotør : Helge Hansens krig. Aschehoug. ISBN 9788203291432.
- ↑ Berge, Gerd Marie (1995). "Heis flagget krigen er slutt" : krigsåra 1940-1945 i Forsand. Forsand skulekontor.
- ↑ Hansen, Halvdan Magnus (2000). Bakken i Lysefjorden : historia om folket på ein fjellgard. Samlaget. ISBN 8252156959.
- Denne artikkelen bygger på «Peder Jarl Hansen» frå Wikipedia på bokmål, den 25. august 2024.