Portrett

Portrett er ei biletleg framsyning eller framstilling av eitt eller fleire bestemte menneske, der ein gjev att dei individuelle draga til vedkomande. Særleg skal andletstrekka framstå tydeleg. Avhengig av kor mange personar som vert avbilda, talar ein om enkeltportrett, dobbelportrett eller gruppeportrett. Nemninga «portrett» er frå fransk portrait, som kjem av det latinske protrahere, «drage fram».

Skildring

Frans Hals, Den smilande riddaren, 1624

Eit portrett er eit bilete som viser dei individuelle karaktertrekka og ansiktsuttrykka til den avbilda personen. I det individuelle portrettet vert personen kjenneteikna med opplysning om namn, embetsteikn, attributtar, symbol eller familievåpen. I naturlike portrett er den avbilda lett gjenkjenneleg. Såleis som i fotografiet, der portrettskildringa vert nytta til å avbilde og syne fram ein person sin utsjånad og ytre framtoning. Rike oppdragsgjevarar ynskte å verte klart og tydeleg gjenkjende i sine portrett, gjerne noko forskjønna. Målarar har derfor utvikla framifrå teknisk dugleik, for slik å kunne gje att modellane sine så naturtru som mogleg.

I moderne målarkunst har desse målsettingane vorte oppmjuka, då kven som helst som eig eit kamera kan take eit bilete av seg sjølv eller nokon annan. Såleis treng ikkje avbildinga i eit modernistisk måleri ha mykje likskap med for å kunne kjennast att, og portrettet treng ikkje samsvare med den ytre utsjånaden til den avbilda.

Hovudfunksjonen med eit portrett er å avbilde ein eller fleire personar, representere den/dei som ikkje er nærverande, eller å minnast eller heidre vedkomande. Sjangeren med portrettmåleri er den viktigaste i biletkunsten, nest etter det religiøse måleriet.

Eit utval portrett

Måleri
Gravferdsportrett frå Egypt på 200-talet
Frans Hals: Portrett av ein nederlandsk familie, ca 1633-36
Juan Gris: Portrett av Josette, 1918
Amadeo Modigliani: Portrett av Jeanne Hébuterne, 1918

Fotografi
Jack
Foto: Joseph T. Zealy, 1850
Kinesisk adelskvinne med tenaren sin.
Foto: Adolf-Nikolaj Erazmovitsj Bojarskij, 1874
Bryllaupsportrett frå Floda i Dalarna i Sverige.
Foto: G. Söderlund, ca. 1895-ca. 1929
Portrett i heilfigur av målaren Tosca Olinsky.
Foto: Peter A. Juley & Son
Migrant Mother, Nipomo, California
Foto: Dorothea Lange
Bansin und Wannsee
Foto: Abraham Pisarek, 1947
Malagasy child with sugarcane
Foto: Woodlouse, 2008
Heavy Metal!
Foto: Gexon, 2011

Sjå òg

Sjølvportrett

Kjelder

Denne artikkelen bygger på «Portrett» frå Wikipedia på svensk, den 28. februar 2014.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Portrett