Rysy
Rysy (ungarsk Tengerszem-csúcs, tysk Meeraugspitze) er eit fjell på toppen av Høge Tatra og på grensa mellom Polen og Slovakia. Rysy har tre toppar, ein i midten (2503 m), ein i nordvest (2499 m) og ein i søraust (2473 m). Den nordvestlege toppen er det høgaste punktet i Polen, medan den høgaste toppen av dei tre ligg på den slovakiske sida av grensa.
| Rysy | |||
| fjell | |||
 Nordtoppen
| |||
| Land |  Polen,  Slovakia
| ||
|---|---|---|---|
| Fjellkjede | Høge Tatra | ||
| Høgd | 2 503 moh. | ||
| Geologi | granitt | ||
| Koordinatar | 49°10′46″N 20°5′17″E / 49.17944°N 20.08806°E | ||
 Rysy 49°10′46″N 20°05′17″E / 49.179444444444°N 20.088055555556°E | |||
| Wikimedia Commons: Rysy | |||
Namn endre
Ein meiner at namnet, som tyder revner eller sprekker på både polsk og slovakisk kjem frå ei rekkje raviner på vest- og nordsida av fjellet. Andre meiner at ordet er ei fleirtalsform som tyder «gauper», men gaupa held ikkje til over tregrensa.
Det ungarske og det tyske namnet tyder «Auget i sjøen» og viser til vatnet Morskie Oko som ligg på nordsida av fjellet.
Historie endre
Den første kjende klatringa av fjellet vart gjort i 1840 av Ede Blásy og føraren hans Ján Ruman-Driečny Sr. Fjellet vart første gong klatra om vinteren i 1884 av Theodor Wundt og Jakob Horvay. På 1900-talet hevda kommunistiske styresmakter at Vladimir Lenin klatra fjellet ein gong tidleg i 1910-åra.
Turisme endre
Rysy er det høgaste fjellet i Tatra der turistar kan ta seg fram utan ein guide. Det er mogeleg å nå toppen frå den slovakiske sida frå Štrbské pleso forbi Chata pod Rysmi eller frå den polske sida forbi Morskie Oko, som er ein hardare og brattare tur.
Kjelder endre
- Denne artikkelen bygger på «Rysy» frå Wikipedia på engelsk, den 13. mai 2008.