Trotskisme

Trotskisme er ei retning innan kommunismen. Dei som kallar seg trotskistar ser på Lev Trotskij som ein stor ideolog. Trotskismen som omgrep oppstod i samband med Trotskij sin kritikk av Stalin sitt styre i Sovjetunionen, og vart først teke i bruk av Trotskij sine motstandarar i interne partikampar i bolsjevikpartiet i andre halvdel av 1920-åra. Trotskisme var òg ei av dei vanlegaste skuldingane mot dei tiltalte under Moskvaprosessane i siste halvdel av 1930-åra.

Etter at Trotskij vart utvist frå Sovjetunionen i 1929 byrja trotskismen å ta form som ei eiga retning og ein ideologi som skilde seg frå den offisielle sovjetiske marxismen-leninismen. Trotskistane meinte det var dei som representerte den ekte marxismen-leninismen. Det som kjenneteikna dei trotskistiske rørslene var opphavleg analysen av Sovjetunionen som ein degenerert arbeidarstat, Trotskij sin teori om permanent revolusjon og motstanden mot nasjonalisme i sosialistiske parti og kommuniststyrte statar. Opprettinga av Den fjerde internasjonalen i 1938 var eit forsøk på å samla og styrkja desse partia.

På Sri Lanka og i Sør-Amerika har trotskistiske parti fått ein viss storleik og tyngd, og i Brasil er det trotskistiske Democracia Socialista med i regjeringspartiet PT. I Europa er Frankrike det landet der trotskistiske parti har fått størst oppslutnad ved val, med partiet Ligue Communiste Revolutionnaire. Den største trotskistgruppa i Noreg er Internasjonale Sosialister, som i 2008 vedtok å gå inn i Raudt. IS er systerpartiet til det britiske Socialist Workers Party. Dette partiet meiner mellom anna at Sovjetunionen etter at Stalin tok makta - og andre kommuniststyrte land som kom til - vart «statskapitalistiske», og ikkje (lenger) «degenererte arbeidarstatar».

Ingen trotskistiske parti har vore statsberande eller stått i spissen for ein revolusjon.

Alle trotskistar ser som Trotskij positivt på bolsjevikane sin revolusjon i Russland i 1917, men svært negativt på utviklinga i Sovjetunionen frå midten på 1920-talet, då Josef Stalin samla stadig meir makt i sine hender. Det same gjeld dei fleste andre land der kommunistparti har eller har hatt makta. Etter at Trotskij døydde har trotskismen utvikla seg i ulike retningar, med til dels motstridande synspunkt i sentrale spørsmål. Felles for alle trotskistiske organisasjonar er at dei har opphav i Den fjerde internasjonale. Det er òg skilnader mellom ulike trotskistiske grupper i synet på korleis eit revolusjonært parti bør vera organisert og i synet på samarbeid med andre parti og grupperingar. Dei fleste viktige trotskistiske grupperingar er no opne for samarbeid med andre.

Sjå òg

Stalinisme

Kjelder

Delar av denne artikkelen bygger på «Trotskisme» frå Wikipedia på bokmål, den 18. februar 2008.

Artikkel i IS-bladet Gnisten Arkivert 2007-10-19 ved Wayback Machine., skriven av Tony Cliff 1999