Urnesstil
Urnesstil er ein kunststil og ein motivkrins som vart nytta i både heiden vikingtid og tidleg kristen mellomalder i både Norden, England og Irland. Motivet er vanlegvis ein langstrekt, hjorteliknande figur i samband med eit ormeliknande dyr, men det finst òg motiv i urnesstil med berre ormeliknande vesen.
Urnesstilen har fått namn etter nokre motiv i treskurden på Urnes stavkyrkje i Sogn. Men stilen har altså opphav i heiden tid, før den noverande og den eller dei tidlegare stavkyrkjene på den same staden vart bygde, og som urnesstilmotiva vert rekna for å ha vore plassert i opphavleg, for deretter å verte sett inn i den noverande stavkyrkja då ho vart bygd.
Til liks med at motivet og stilen er nytta i kristen samanheng på denne og andre stavkyrkjer i Noreg og Norden, vart den òg nytta på andre kristne kultiske gjenstandar, som til dømes på irske krossar. Denne stilvarianten er òg å sjå på mange av dei svenske runesteinane. I Sverige vert nemninga yngre runstensstil eller runstensstil (runestein-stil) ofte nytta i staden for urnesstil.
-
Motivet på Urnes stavkyrkje som namngav urnesstilen. -
Nedst på frontalet på det gylne altaret Lisbjergaltaret i Danmark er det ein bord i urnesstil. -
Den irske prosesjonskrossen Cross of Cong er framstilt i urnesstil. Attom bergkrystallen i krossmidten låg ei flis av Kristi eige kross (fotografiet syner ein museumskopi av krossen). -
Døme på ein svensk runestein i urnesstil, U 871 i det svenske runeinnskriftsregisteret. Fargane på steinen er måla på i moderne tid, men det vert rekna med at både runesteinar og andre vikingtids- og mellomaldermonument har vore fargelagde.
Litteratur
endre- Karlsson, Lennart, 1983. Nordisk form : om djurornamentik. Stockholm: Statens historiska museum. ISBN 91-7192-572-4
- Krogh, Knud J., 2011. Urnesstilens kirke : forgængeren for den nuværende kirke på Urnes. Oslo: Pax Forlag. ISBN 978-82-530-3400-3