Alkan
- For pianovirtuosen og komponisten Alkan, sjå Charles-Valentin Alkan.
Alkan er nemninga på hydrokarbon som er bygd opp av karbon og hydrogen og der det berre er enkeltbindingar mellom desse atoma.
Eigenskapar
endreAlkan er ikkje løyselege i vatn. Kva eigenskapar alkana har, avgjerast av lengda på molekylkjedeene. Di lenger karbonkjeda er, di høgare er kokepunktet, og her ligg òg skilnaden på kva form alkana har ved romtemperatur (20 °C):
Nemning og struktur
endreAlle alkan har endinga an. Alkan har ei lenkjeform med to endar, men finst òg somsykloalkan som har ein ringstruktur. Desse kan vera med eller utan sidegreiner (sjå alkan med sidegreiner nedanfor).
Alkan utan sidegreiner
endreEit alkan utgjerast av ei kjede karbonmolekyl der karbonatoma har enkeltbindingar til kvarandre og til maksimalt tal hydrogenatom. Alkan med fire eller færre karbonatom (metan, etan, propan og butan) har usystematiske hevdnamn, medan ein frå fem karbonatom og oppover følgjer gresk teljeform ut frå talet på karbonatom i kjeda (pentan, heksan, heptan, oktan, osb.).
Substituerte alkan
endreAlkan kan òg ha sidegreiner, såkalla substituentar. Dersom slike substituentar berre har karbon- og hydrogenatom, kallast dei for alkylgrupper. Alkan kan òg ha halogen som substituentar. Alkyl får namn etter talet på karbonatom, med endinga -yl. Hovudkjeda nummererast slik at første substituentgruppe får lågast mogleg nummer. Dei lokaliserast deretter ut frå namnet deira og kva karbonatom dei er festa til.
Ved fleire identiske grupper brukast prefiks (di-, tri-, osb.). Om to eller fleire substituentar er til stades, nemnast dei i alfabetisk rekkefølgje og eventuelle prefiks blir då sett bort i frå. Dersom substituenten er eit halogen nyttast halogenet sitt namn framfor alkannamnet.
Om det både er alkyl- og halogensubstituentar til stades, såkalla halogenert alkan. Då settast namnet på halogenet attom namnet på alkylgruppa.
Sjå òg
endre
| Alkan | |||||||||||||||||||||||||||||||
|
metan |
| |
etan |
| |
propan |
| |
butan |
| |
pentan |
| |
heksan |
|||||||||||||||||||||
|
heptan |
| |
oktan |
| |
nonan |
| |
dekan |
| |
undekan |
| |
dodekan |
| ||||||||||||||||||||
|
tridekan |
| |
tetradekan |
| |
pentadekan |
| |
heksadekan |
| |
heptadekan |
| |
oktadekan |
| ||||||||||||||||||||
|
nonadecane |
| |
eicosan |
| |
heneicosan |
| |
docosan |
| |
tricosan |
| |
tetracosan |
| ||||||||||||||||||||
|
pentacosan |
| |
heksacosan |
| |
heptacosan |
| |
oktacosan |
| |
nonacosan |
| |
triacontan |
| ||||||||||||||||||||
|
hentriacontan |
| |
dotriacontan |
| |
tritriacontan |
| |
tetratriacontan |
| |
pentatriacontan |
| |
heksatriacontan |
| ||||||||||||||||||||
