Asbjørn Nesheim
Asbjørn Skogstad Nesheim (14. desember 1906–19. januar 1989) var ein norsk språk- og kulturforskar, spesielt innan samisk kultur. Han var frå 1951 førstekonservator ved Norsk Folkemuseum og styrar av museet si samiske avdeling og frå 1959 professor II i samisk ved Universitetet i Oslo, fram til han gjekk av for aldersgrensa i 1976.[1]
| Asbjørn Nesheim | |||
.jpg) | |||
| Fødd | 14. desember 1906 Trondheim | ||
|---|---|---|---|
| Død | 19. januar 1989 Oslo | ||
| Nasjonalitet | Noreg | ||
| Område | Finsk-ugriske språk, etnologi, photographic documentation, kunstsamling | ||
| Yrke | lingvist, redaktør, forfattar, etnolog, fotograf, kurator, museolog, universitetslærar | ||
Liv og virke
endreAsbjørn Nesheim var fødd i Trondheim. Han studerte teologi, men spesialiserte seg tidleg i samisk språk, og tok doktorgraden i 1942 på ei avhandling om dualis (totalsformer) i samisk og andre finsk-ugriske språk, Der lappische Dualis.[1] Han vart som 23-årig student i 1929 rekruttert av professor Konrad Nielsen til å vera Nielsen sin assistent i arbeidet med den store nordsamiske ordboka, som vart publisert i tre band 1932-1938. Arbeidet vart utført ved Instituttet for samanliknande kulturforsking. I 1951 vart Nesheim tilsett som styrar for den nyleg oppretta samiske avdeling ved Norsk Folkemuseum. I dei følgjande åra arbeidde han med på oppbygginga av denne avdelinga, inkludert overføringa av den samiske gjenstandssamlinga ved Etnografisk Museum til Norsk Folkemuseum. Samstundes heldt fram han arbeidet med Lappisk ordbok, der han hadde overteke redaktøroppgåva etter at Konrad Nielsen døydde i 1953, og han fullførte dette arbeidet med band 4 (det systematiske bind) i 1956 og eit supplementsbind i 1962.[2] Han fungerte òg som redaktør for monografiserien til museet Samiske samlingar og utgav der ei rekkje arbeid frå ulike forskarar i samisk kultur og samfunnsliv. Nesheims eigen faglege produksjon dreidde seg både om språklege tema og ulike sider ved samisk kultur. Han skreiv òg mange artiklar i pressa og meldingar av arbeidaren til andre forskarar. Ein bibliografi over Nesheim sine arbeid vart publisert i festskriftet han fekk då han gjekk av med pensjon, Kultur på karrig jord, òg utgjeve som bind XXVI i Norsk Folkemuseum si årbok By og Bygd, 1978.
Nesheim var i tillegg til den vitskaplege stillinga si ein talsmann for samiske interesser ovafor ålmenta og styresmaktene, noko som var spesielt viktig i tider då det var få samar som sjølv hadde utdanning eller prestisje til å fylla ei slik rolle. Han deltok i å reorganisera samesamskipnaden i Oslo (i dag Oslo Samiid Searvi) då samskipnaden låg nede, og fungerte som formann der og som redaktør for publikasjonsserien til samskipnaden Sami ællin - Sameliv. Han var i 1953 ein av initiativtakarane til det første kontaktmøtet mellom norske og svenske samar, eit møte som leidde fram til skipinga av Nordisk Sameråd tre år seinare. I 1956 vart Nesheim formann i ein departementsoppnemnd komité som fekk i oppdrag å greia ut dei prinsipielle sidene av stillinga til samane i Noreg og «foreslå konkrete tiltak av økonomisk og kulturell art for å gjøre det mulig for samene å dyktiggjøre seg og utfolde seg i samfunnet». Her førte han i pennen standpunktet til komiteen om at det var ansvaret til staten å leggja tilhøva til rette for at samisk språk og kultur skulle kunna bestå og utviklast — eit viktig brot med tidlegare tider sin fornorskingspolitikk, og langt på veg dei same målsetningar som tretti år seinare, etter Alta-konflikten, vart tekne inn i Grunnlova. I 1959 var slike tankar nærast revolusjonerande, etter at den i over eit hundreår hadde vore opplese og vedteke at samisk kultur var mindreverdig i tilhøve til norsk, og at det beste norske styresmakter kunne gjera, var å få samane til å gå over til norsk språk og levemåte. Innstillinga førte difor til sterke diskusjonar, ikkje minst i samiske område, men vart vedteke i Stortinget og vart ein rettesnor for politikken til den norske stat overfor samane i dei kommande åra.
Kjelder
endre- ↑ 1,0 1,1 Aarseth, Bjørn (27. januar 2023). «Asbjørn Nesheim». Norsk biografisk leksikon (på norsk).
- ↑ «Asbjørn Skogstad Nesheim». Store norske leksikon (på norsk). 23. januar 2023.
- Denne artikkelen bygger på «Asbjørn Nesheim» frå Wikipedia på bokmål, den 8. april 2021.
Litteratur
endre- Bjørkvik, Halvard: Asbjørn Nesheim 70 år. I: Kultur på karrig jord. Festskrift til Asbjørn Nesheim. Norsk Folkemuseum, Oslo 1978, s. VII–IX.
- Knut Bergland: «Asbjørn Nesheim - minnetale i Det Norske Videnskaps-Akademi», i: Det Norske Videnskabs-Akademi sitt årbok 1989
- Leif Pareli: «Stilt på likefot»: Om samisk kultur ved Norsk Folkemuseum. I: Forsking og fornyelse. By og Bygd nr. 45, Oslo 2013.
Bibliografi
endre- Nesheim, Asbjørn 1942: Der lappische Dualis : mit Berücksichtigung finnisch-ugrischer und indo-europäischer Verhältnisse. Skrifter / utgitt av Det norske videnskaps-akademi i Oslo. II, Hist.-filos. klasse ; 1941, no. 5. Oslo : I kommisjon hos Dybwad, 1942.
- Nielsen, Konrad og Asbjørn Nesheim 1932-1962: Lappisk ordbok : grunnet på dialektene i Polmak, Karasjok og Kautokeino / av Konrad Nielsen = Lapp dictionary : based on the dialects of Polmak, Karasjok and Kautokeino. Instituttet for sammenlignende kulturforskning, serie B ; 17. Oslo : Aschehoug, 1932-1962. Medforfatter for b. 4-5: Asbjørn Nesheim.