C.H.D. Buys Ballot
Christophorus Henricus Diedericus Buys Ballot (òg kalla Christoph Heinrich Diedrich Buys Ballot) (10. oktober 1817–3. februar 1890) var ein nederlandsk kjemikar og meteorolog, som Buys-Ballot si lov og Buys-Ballot-tabellen er kalla opp etter.
| C.H.D. Buys Ballot | |||
 | |||
| Fødd | 10. oktober 1817 Goes, Kloetinge | ||
|---|---|---|---|
| Død | 3. februar 1890 Utrech | ||
| Nasjonalitet | Kongeriket Nederlanda | ||
| Yrke | fysikar, matematikar, meteorolog, kjemikar, professor, universitetslærar, direktør | ||
| Institusjonar | Universitetet i Utrecht Royal Netherlands Meteorological Institute | ||
| Alma mater | Universitetet i Utrecht | ||
| Doktorgradsrettleiar | Richard van Rees | ||
| Medlem | Det prøyssiske vitskapsakademiet Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina Vitskapsakademiet i St. Petersburg Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen Det russiske vitskapsakademiet Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique | ||
Han gjekk på gymnaset ved Zaltbommel og Hogeschool (i dag Universitet) i Utrecht. Etter at han fekk doktorgrad i 1844, vart han forelesar i mineralogi og geologi i Utrecht. Han la til teoretisk kjemi i 1846. I 1847 vart han professor i matematikk og frå 186] fram til han pensjonerte seg var han professor i fysikk.
Buys Ballot testa dopplereffekten for lydbølgjer i 1845 ved å bruke ei gruppe musikarar som spelte ein kalibrert tone på eit tog langs Utrecht-Amsterdam-linja.
Buys Ballot er best kjend for resultata han kom fram til i meteorologi, særleg i samband med å forklare retninga til luftstraumane i store vêrsystem. I tillegg grunnla han Det nasjonale nederlandske meteorologiske instituttet (KNMI) i 1854 der han var administrerande direktør fram til han døydde. Han var ein av dei første som innsåg behovet for internasjonalt samarbeid, og i 1873 vart han den første styreformannen i Den internasjonale meteorologiske komiteen, ein føregangar for Verdas meteorologiorganisasjon (WMO).
Buys-Ballot si lov seier at om ein person på den nordlege halvkula står med vinden i ryggen, så har han eit lågtrykk til venstre for seg. Den største arbeidsoppgåva hans i meteorologi var å utforske lange tidsseriar for å finne faktorar som gjekk igjen. Han var meir opptatt av å finne desse faktorane enn å forklare dei. Han medverka ikkje til meteorologiske teoriar, noko som kan verke overraskande sidan han var utdanna innan fysikk. Dette står i kontrast til amerikanaren William Ferrel, som levde samtidig, og som oppdaga Buy-Ballot si lov noko tidlegare.
Buys Ballot utvikla ein tabellmetode for å utforske periodisiteten i tidsseriar. I 1847 nytta han tabellen, som i dag er kalla opp etter han, til å avgjere perioden til solrotasjonen frå daglege observasjonar av temperatur i Nederland frå 1729 til 1846.
Kjelder
endre- Denne artikkelen bygger på «C.H.D. Buys Ballot» frå Wikipedia på engelsk, den 24. august 2007.
Litteratur
endre- Harold L. Burstyn «Buys Ballot, Christoph Hendrik Diederik» Dictionary of Scientific Biography volum 1, s. 628, New York: Scribners 1973.
- E. van Everdingen C. H. D. Buys Ballot 1817-1890 The Hague 1953.
- O. B. Sheynin On the History of the Statistical Method in Meteorology, Archive for the History of the Exact Sciences, 31, (1984-5) 53-95.
- J. L. Klein Statistical Visions in Time, Cambridge: Cambridge University Press 1997.
Bakgrunnsstoff
endre- M. Buys-Ballot, «Note sur le rapport de l'intensite et de la direction du vent avec les ecarts simultanes du barometre», Comptes Rendus, Vol. 45 (1857), s. 765–768.