Claude Simon
Claude Simon (10. oktober 1913–6. juli 2005) var ein fransk forfattar som vann Nobelprisen i litteratur for 1985. Svenska Akademien sa i grunngjevinga at han var ein forfattar «som i sina romaner förenar poetens och målarens skapande med ett fördjupat tidsmedvetande i skildringen av mänskliga villkor.»[1][2]
| Claude Simon | |
 | |
| Statsborgarskap | Frankrike |
| Fødd | 10. oktober 1913 Antananarivo |
| Død |
6. juli 2005 (91 år) |
| Yrke | skribent, romanforfattar |
| Språk | fransk |
| Medlem av | American Academy of Arts and Sciences |
| Ektefelle | Réa Karavas |
| Claude Simon på Commons | |
Liv
endreSimon blei fødd i Antananarivo i den tidlegare franske kolonien Madagaskar som son av ein offiser i marineinfanteriet. Familien vendte tilbake til Frankrike i 1914. Faren fall i Flandern i byrjinga av den første verdskrigen og Simon voks opp i Perpignan, mora sin heimplass.
Etter at mora døydde i 1924 tok ein av fetrane hennar, ein pensjonert kavalerioffiser, ansvaret for den elleveårige guten. Simon budde på eit internat i Paris og gjekk seinare på målerikurs. I 1934/35 avtente han militærteneste som kavallerist. I to veker var han ved hovudkvarteret til dei republikanske under den spanske borgarkrigen, men returnerte til Frankrike då han ikkje fann meiningsfylte oppgåver i Barcelona. I Frankrike var han med i ei gruppe som organiserte våpenforsynigar for den republikanske sida. I 1937 reiste han på ei stor europareise som førte han til Berlin, Warszawa, Sovjetunionen, Istanbul, Hellas og Nord-Italia. Dei første litterære eksperimenta hans kom på denne tida; sjølv rekna han dei som ubetydelege.
Under oppseglinga til den andre verdskrigen blei Simon i august 1939 kalla inn til sin gamle kavallerieining. Skvadronen hans blei slått ut i Belgia og han sjølv send i krigsfangenskap i Mühlberg ved Elben. Krigserfaringane gav han seinare ei litterær form i ulike romanar, som La Route des Flandres, Les Géorgiques, L'Acacia. I oktober klarte han å flykte og kom seg til Perpignan som ikkje var okkupert av Tyskland. Då representantar for Vichy-regjeringa blei merksam på han, unngjekk han fengsling ved å stikke seg bort i Paris.
Han skreiv den første romanen sin på denne tida, Le Tricheur. Den kom ut i 1945 og vekte like lite merksemd som dei tre neste bøkene. I 1956 blei han kjend med Alain Robbe-Grillet som arbeidde i forlaget Editions de Minuit, og han oppmoda Simon om å publisere hos dei. Forlaget var ein arnestad for den litterære rørsla som seinare blei kjend som nouveau roman. I tida som følgde voks kjennskapen til Simon og fleire av tekstane hans kom ut i omsetjingar.
I 1961 fekk han tidsskriftet L'Express sin pris for La Route des Flandres, i 1967 Prix Médicis for Histoire. Til stor overrasking for offentlegheita og store delar av fagmiljøet fekk han Nobelprisen i litteratur for 1985.
Litteratur
endreSimon skreiv hovudsakleg romanar. Verka hans blir rekna til nouveau roman-rørsla som klårt skil seg frå den klassiske 1800-tals litteraturen. Til dømes manglar ein allvitande forteljar som kan leie lesaren gjennom ei kronologisk handling. Simon sin forteljarrøyst syner ingen djupare innsikt i det som skjer og innskrenkar seg stort sett til ein ytre skildring utan at dei enkelte fragmenta er lette å plassere i ein overordna handlingstråd. Ein psykologisk karakterisering av romanfigurane eller forklaring av handlingane deira finn ikkje stad, i staden tek lesaren del i tankane og motiva til figurane gjennom lange passasjar med monologar og indirekte eller opplevd tale. Romanane er bygd opp av ei lang rekke fragmenterte handlingsstrengar som kan bli brått avbrotne, i blant midt i ein setning, og tatt opp att seinare i teksten. Handlingsstrengane er knytte tett saman utan at det finst ei kronologisk handling.
Tematisk og stilistisk er verka til Simon høgst originale. I ei eller anna form er krigen til stades i nesten alle av dei utgjevne verka hans, og ofte plasserer han erfaringar som ulike einskildindivid har med forskjellige historiske konfliktar i ein og same roman: I L'Acacia den første og andre verdskrigen, romanen omhandlar òg verknadane krigen fekk for soldatenkene, og i Les Géorgiques dei franske revolusjonskrigane og den andre verdskrigen.
Verk i utval
endre- Le Vent, 1957
- L'Herbe, 1958
- La Route de Flandres, 1960. Veien gjennom Flandern, 1985, omsett og med forord av Carl Hambro
- Le Palace, 1962
- L'Histoire, 1967. Historie, 1968, omsett av Carl Hambro
- Triptyque, 1973
- Les Géorgiques, 1981. Sverd og sigd, 1982, omsett av Carl Hambro
- L'Acacia, 1989. Akasietreet, 1991, omsett av Karin Holter
- Le jardin des plantes, 1997. Erindringens hage, 2000, omsett av Karin Holter
Referansar
endre- ↑ "who in his novel combines the poet's and the painter's creativeness with a deepened awareness of time in the depiction of the human condition".
- ↑ Nobelprisen i litteratur 1985
Bakgrunnsstoff
endre- Verk av og om Claude Simon i katalogen til det tyske nasjonalbiblioteket
- Nobelprisen i litteratur 1985 på Nobelprize.org
- Claude Simon - Biografi på Nobelprize.org
- Om Claude Simon på nobel-winners.com
- SvD Kultur 10. juli 2005 - Hellekant, Johan, Claude Simon en banbrytare