Dansk Vestindia
Dansk Vestindia var ein tidlegare dansk koloni i Karibia som omfatta øyane St. Thomas, St. Jan og St. Croix. Det danske selskapet Vestindisk-guineisk Kompagni annekterte dei to øyane St. Thomas i 1672 og St. Jan i 1718. I 1733 vart St. Croix kjøpt frå Det franske vestindiske kompaniet. Dei tre øyane vart i 1754 selde til kongen av Danmark-Noreg. Dansk Vestindia var okkupert av Storbritannia i tida 1802 – 1803 og 1807 – 1815. Øyane vart reine danske koloniar etter at Danmark og Noreg skilde lag i 1814.
| Dansk Vestindien Dansk Vestindia | ||||
| Dansk koloni | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
|
| ||||
 | ||||
| Hovudstad | Charlotte Amalie* | |||
| Poltisk struktur | Koloni | |||
| Historie | ||||
| - Danskar oppretta den første permanente busetjinga på St. Thomas | 1666 | |||
| - Oppretta | 1672 | |||
| - St. Jan vart annektert | 1718 | |||
| - St. Croix kjøpt frå Frankrike | 1733 | |||
| - Seld til USA | 31. mars 1917 | |||
| Areal | ||||
| - 1901 | 346,36 km² | |||
| Innbyggjarar | ||||
| - 1901 est. | 31 400 | |||
| Folketettleik | 90,7 /km² | |||
| Valuta | Den latinske myntunionen | |||
| I dag ein del av | Dei amerikanske Jomfruøyane | |||
| * I tida 1754-1871 var Christiansted hovudstad | ||||
Målet med den danske koloniseringa i Vestindia var å utnytte den lønsame trekanthandelen, som gjekk ut på å eksportere skytevåpen og andre industrivarer til Afrika i byte mot slavar, som så vart frakta til øyane i Vestindia som arbeidskraft på sukkerplantasjane. Sluttetappen i trekanten var frakt av sukker til heimlandet. Økonomien i Dansk Vestindia var fullstendig basert på slaveri. Etter slaveriet vart avskaffa i 1848 gjekk Dansk Vestindia inn i ein økonomisk nedgangsperiode og i 1852 vart eit sal av Dansk Vestindia første gong debattert i Folketinget.
Danmark prøvde ved fleire høve å få seld eller bytta bort Dansk Vestindia på slutten av 1800-talet og byrjinga av 1900-talet, til høvesvis USA og Det tyske forbundet. Øyane vart til slutt seld til USA for 25 millionar dollar, som overtok administrasjonen 31. mars 1917 og gav dei namnet Dei amerikanske jomfruøyane (engelsk: U.S. Virgin Islands).
Tidsline
endre- 1493 Christofer Columbus annekterte øyane for Spania
- 1650 Fransk styre på St. Croix
- 1651 Johanitterordenen overtok St. Croix
- 1653 Fransk styre på St. Croix
- 1666 Ei gruppe danskar danna den første permanente busetnaden på St. Thomas i 1666
- 1671 Vestindisk-guineisk Kompagni vart oppretta ved eit kongeleg privilegiebrev
- 1671 Bygginga av Fort Christian i Charlotte Amalie byrja
- 1673 Den første sendinga av afrikanske slavar til St. Thomas
- 1675 Det første danske forsøket på å kolonisere St. Jan
- 1696 Franskmennene forlet St. Croix
- 1718 25. mars annekterte guvernør Bredal St. Jan og det danske flagget vart heist på plantasjen Carolina i Coral Bay
- 1733 Danmark kjøpte St. Croix av Frankrike
- 1733 Dansk Vestindias første store slaveopprør fann stad på St. Jan
- 1733 Reglement som tok omsyn til at slavar, i motsetnad til annan eigedom, har sin egen vilje og dermed kan oppføre seg uhensiktmessig eller vere ulydig, vart vedtatt
- 1750 Det første danske kartet over St. Croix vart gjeve ut og var signert av Johan Cronenberg og Johan Jægersberg
- 1754 Øyane vart dansk kronkoloni
- 1756 Etablering av kolonien Dansk Vestindia
- 1759 Det andre store salveopprøret i Dansk Vestindias skjedde i Christiansted på St. Croix i jola
- 1762 Storbritannia fråfall kravet sitt på St. Jan og godkjente dansk suverenitet
- 1801 Britane okkuperer Dansk Vestindia 31. mars. Okkupasjon vert avslutta 16. februar 1802
- 1803 Import av slavar vart forbode frå 1. januar, medan slavehald var framleis lov
- 1807 Britane okkuperer Dansk Vestindia i desember. Okkupasjonen vert avslutta 20. november 1815
- 1840 Slavane fekk offisiell eigedomsrett
- 1848 Guvernør Peter von Scholten kom med erklæringa frå Fort Frederik som frigav alle slavar i Dansk Vestindia.
- 1856 Dansk Vestindia starta utgjeving av eigne frimerke
- 1864 Danmark prøvde ved fredsforhandlinga i Wien å gje Dansk Vestindia til Det tyske forbundet mot å få halde hertugdøma Slesvig og Holsten, eit forslag som vart avvist
- 1867 24. oktober godkjente Danmark sal av St. Thomas og St. Jan til USA for 7,5 millionar dollar i gull
- 1870 Salsavtalen frå 1867 vart ikkje gjennomført
- 1902 Semje med USA om sal av alle tre øyane for fem millionar dollar, men vart stoppa av Landstinget
- 1915 David Hamilton Jackson organisert den svarte landarbeidarfolkesetnaden i ei fagforeining og ein omfattande streik vart sett i gang om våren for høgare løn og betre arbeidsforhold
- 1916 Folkeavstemming i Danmark om sal av Dansk Vestindia. 283 000 stemte for og 158 000 mot
- 1916 USA kjøpte Dansk Vestindia 12. desember for 25 millionar dollar
- 1917 Øyene vart formelt overlevert til USA 31. mars og får namnet Dei amerikanske jomfruøyene
Sjå òg
endreLitteratur
endre- Thorkild Hansen: Slavernes øer, København 1970, ISBN 87-00-00862-1
- Signe Trolle Gronemann og Rikke Vindberg:I Orkanens Øje - Beretninger fra Orlogsskibet Valkyriens togt til Dansk Vestindien 1915 – 1917, København 2005
- Hugh Zachariae: Lucretia og Margaret. Slavebarnets historie, Højbjerg i Danmark 2005.
- Kenneth Bo Jørgensen: Turen går til Dansk Vestindien. Politikens Rejsebøger, 1. utgåve, København 2006, ISBN 87-567-7333-1