Det tyske forbundet

Det tyske forbundet var ein konføderasjon av 39 tyske statar og 4 byrepublikkar som blei oppretta 8. juni 1815 på Wienerkongressen. Forbundet blei prega av rivaliseringa mellom dei mektige medlemmane Preussen og Austerrike, og blei oppløyst i 1866 då Preussen sigra over Austerrike i krig. Det blei erstatta av det prøyssiskkleidde nordtyske forbundet.

Deutscher Bund (tysk)
Konføderasjon
←   ←   ← 1815–1866 ↓
Flagg Riksvåpen
Plasseringa til Det tyske forbundet Det tyske forbundet i 1820. Dei to hovudmaktene, Kongeriket Preussen (blått) og Keisardømet Austerrike (gult) var ikkje heilt innanfor forbundsgrensene
Hovudstad	Frankfurt
Styreform	Konføderasjon av fleire sjølvstendige monarki
President
- 1815-1835	Frans II
- 1835-1850	Ferdinand I av Austerrike
- 1850-1866	Frans Josef I av Austerrike-Ungarn
Historisk periode	Tidleg moderne tid
- Rhinforbundet oppløyst	4. november 1813
- Wienerkongressen	8. juni 1815
- Den austerriksk-prøyssiske krigen	1866
- Skipinga av Det nordtyske forbundet	16. april 1866
Areal
- 1829	630 100 km²
Innbyggjarar
- 1829 est.	29 200 000
Folketettleik	46,3 /km²
Føregjengar Etterfølgjarar Rhinforbundet Keisardømet Austerrike Kongeriket Preussen Det nordtyske forbund Keisardømet Austerrike Kongeriket Bayern Kongeriket Württemberg Storhertugdømet Baden Liechtenstein Storhertugdømet Hessen Luxembourg

Bakgrunn

Forbundet avløyste Det tysk-romerske riket som var blitt oppløyst 6. august 1806 då den siste tysk-romerske keisaren Frans II abdiserte etter den franske sigeren i slaget ved Austerlitz under Napoleonskrigane, som førte til fredsavtalen i Pressburg. Frans II fortsette som keisar av Austerrike og konge av Ungarn.

Etter press frå Napoleon oppretta ei rekke tyske fyrstedøme deretter Rhinforbundet i juli 1806. Men etter den franske sigeren i slaget ved Jena-Auerstedt i oktober 1806 gjekk fleire tyske statar inn i konføderasjonen. Berre keisardømet Austerrike, kongeriket Preussen, det danske Holstein og Svensk Pommern stod utanfor Rhinforbundet.

Statane i Rhinforbundet gjekk samla inn i krigen mot Napoleon 1812-1814, som leidde fram til Paris-traktaten av 1814, og førte til Wienerkongressen og skipinga av Det tyske forbundet i kjølvatnet av dette, 8. juni 1815.

Oppbygging av forbundet

Forbundet dekte i rundt 630 100 km² og hadde 29,2 millionar innbyggjarar i 1829. Dei to viktigaste medlemmane av forbundet var Preussen og Austerrike. Talet på forbundsstatar gjekk ned etterkvart som fyrstehus arva andre statar. I 1863 omfatta det 35 statar.

Medlemsstatane hadde alle fullt sjølvstyre. Medlemmene forplikta seg til gjensidig forsvar, og samarbeidde om å halda fortifikasjonane i Mainz, Luxembourg by, Rastatt, Ulm og Landau.

Forbundet hadde ein forbundsdag som kom saman i Frankfurt. Avgjerder, som måtte fattast med to tredjedels fleirtal, var bindande for forbundsstatane.

Medlemsstatar

1. Keisardømet Austerrike (utan Galicia, Ungarn, Kroatia, Dalmatia og Kongedømet Lombardia-Venetia) (frå 1818 tilhøyrde også den vestlege delen av Galicia Det tyske forbundet)
2. Kongeriket Preussen (utan Posen, Austpreussen og Vestpreussen) (frå 1848-1851 var dei prøyssiske provinsane Aust- og Vestpreussen og den vestlege og nordlege delen av Posen del av forbundet)
3. Kongeriket Bayern
4. Kongeriket Sachsen
5. Kongeriket Hannover (til 1837 i personalunion med Storbritannia)
6. Kongeriket Württemberg
7. Kurfyrstedømet Hessen-Kassel
8. Storhertugdømet Baden
9. Storhertugdømet Hessen-Darmstadt
10. Luxembourg Storhertugdømmet Luxemburg (i personalunion med Nederland) (den vestlege delen av Luxemburg gjekk ut av Det tyske forbundet da han blei avstått til Belgia. Derfor blei det nederlandske Hertugdømet Limburg medlem i staden)
11. Storhertugdømet Mecklenburg-Schwerin
12. Storhertugdømet Mecklenburg-Strelitz
13. Storhertugdømet Sachsen-Weimar-Eisenach
14. Storhertugdømet Oldenburg
15. Hertugdømet Holstein og Lauenburg (til 1864 i personalunion med Danmark)
16. Hertugdømet Nassau
17. Hertugdømet Braunschweig
18. Hertugdømmet Sachsen-Gotha-Altenburg til 1836
19. Hertugdømet Sachsen-Coburg-Gotha
20. Hertugdømet Sachsen-Hildburghausen (til 1826)
21. Hertugdømet Sachsen-Meiningen (fra 1826)
22. Hertugdømet Anhalt-Dessau
23. Hertugdømmet Anhalt-Köthen
24. Hertugdømet Anhalt-Bernburg
25. Fyrstedømet Hohenzollern-Hechingen
26. Fyrstedømet Hohenzollern-Sigmaringen
27. Liechtenstein Fyrstedømet Liechtenstein
28. Fyrstedømet Lippe
29. Fyrstedømet Reuss eldre linje
30. Fyrstedømet Reuss yngre linje
31. Fyrstedømmet Schaumburg-Lippe
32. Fyrstedømet Schwarzburg-Rudolstadt
33. Fyrstedømet Schwarzburg-Sondershausen
34. Fyrstedømet Waldeck-Pyrmont
35. Fristaden Bremen
36. Fristaden Frankfurt
37. Fristaden Hamburg
38. Fristaden Lübeck

Seinare medlemmer

1. Landgrevskapet Hessen-Homburg (fra 1817)
2. Hertugdømet Limburg (frå 1839; i personalunion med Nederland)

Utanlandske monarkar som medlemmer

Tre medlemsstatar blei styrt av utanlandske monarkar:

• Hertugdømmet Holstein var i personalunion med den danske kongen
• Storhertugdømet Luxembourg og Hertugdømet Limburg av den nederlandske kongen
• Kongedømet Hannover av den britiske kongen (fram til 1837)

Kvar av desse monarkane hadde ei stemme i den føderale forsamlinga.

Stemmefordeling i den føderale forsamlinga

Monarkane i medlemsstatane i Det tyske forbundet på møte i Frankfurt i 1863.

Ei føderal forsamling under austerriksk leiing kom saman i Frankfurt, der den habsburgske keisaren og den britiske kongen (som konge av Hannover) var representert med ein sendemann.

I tillegg til dei tre utanlandske monarkane som hadde kvar si stemme, hadde også dei følgjande større monarkia ei stemme kvar:

• Kongen av Bayern
• Kongen av Sachsen
• Kongen av Württemberg
• Kurfyrsten av Hessen-Kassel
• Storhertugen av Baden

Øvrige stemmar

• 23 mindre medlemsstatar delte fem stemmar
• Dei frie riksstadene Bremen, Frankfurt, Hamburg og Lübeck delte ei stemme.

Oppløysing

Det tyske forbundet blei oppløyst etter den Den austerriksk-prøyssiske krigen i 1866, og i 1867 blei det avløyst av det prøyssiskdominerte nordtyske forbundet, der Austerrike ikkje var med. Dette var meir av ei statsdanning enn kva Det tyske forbundet hadde vore.

Bakgrunnsstoff

• Deutsche Bundesakte vom 8. Juni 1815
• Karte: Deutscher Bund Arkivert 2005-10-25 ved Wayback Machine.
• Auszug aus Meyers Konversationslexikon, Band 4, Seite 0886 ff, aus dem Jahre 1888

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Det tyske forbund» frå Wikipedia på bokmål, den 5. november 2012.