Hammurabis lover

Hammurabis lover er ei av dei eldste kjende lovsamlingane i verda. Ho blei funnen i 1901 i den antikke byen Susa av ein fransk utgravingsekspedisjon leidd av Jacques de Morgan, og er mellom dei mest merkverdige funna frå den gamle babylonske kulturen. Teksten er meisla inn i kileskriftteikn på ein stele (ei steinsøyle) av svart dioritt.

Øvre delen av stelen med Hammurabis lover

Nærbilete av kileskrifta på Hammurabis lovtekst

Lovteksten (kodeksen) er frå ca. 1755–1750 f.Kr. Dette er den lengste, best organiserte og best bevarte lovteksten frå gammalbabylonsk tid. Han er skriven i det semittiske språket akkadisk, truleg av Hammurabi, den sjette kongen av det første dynastiet i Babylon. Den primære kopien av teksten er innskriven på ein 2,25 meter høg basaltstele. Stelen vart oppdaga i 1901, på staden til Susa i dagens Iran, der han vart tatt som plyndring seks hundre år etter at han vart oppretta. Sjølve teksten vart kopiert og studert av mesopotamiske skriftlærde i over eit årtusen. Stelen står no i Louvre i Paris.

Toppen av stelen har eit bilete i relieff av Hammurabi med Shamash, den babyloniske solguden og guden for rettferd. Under relieffet er rundt 4 130 linjer med kileskrifttekst: ein femdel inneheld ein prolog og epilog i poetisk stil, medan dei resterande fire femdelar inneheld det som vanlegvis kallast lovene. I prologen hevdar Hammurabi å ha fått styringsmakta si av gudane «for å hindre at dei sterke undertrykker dei svake». Lovene er kasuistiske, uttrykt som «viss ... så» vilkårssetningar. Virkeområdet til lova er breitt, inkludert til dømes strafferett, familierett, eigedomsrett og handelsrett.

Moderne lærde reagerte på kodeksen med beundring, på grunn av den oppfatta rettferda og respekten for rettsstaten, og på kompleksiteten i det gamle babyloniske samfunnet. Det vart òg diskutert mykje om mogleg innverknad på Moseloven. Forskarar identifiserte raskt likskapen i lex talionis, «auge for auge, tann for tann» -prinsippet som ligg til grunn for begge dei to samlingane. Debatten blant assyriologar har sidan sentrert seg om fleire aspekt av kodeksen: føremålet, dei underliggande prinsippa i den, språket og forholdet til tidlegare og seinare lovsamlingar.

Trass i uvissa rundt desse spørsmåla, blir Hammurabi vurdert utanfor assyriologien som ein viktig figur i lova si historie, og dokumentet som ein ekte juridisk lovtekst. U.S. Capitol har eit relieffportrett av Hammurabi ved sida av andre lovskrivarar. Det er lagd kopiar av stelen i mange institusjonar, inkludert hovudkvarter til SN i New York og Pergamon museum i Berlin.

Stelen

Skriftrada er meisla med pene kileskriftteikn på eit monument av hard svart dioritt, 2,25 m høg, 1,90 m i omkrins ved foten og 1,65 m på toppen. Det er den lengste og best bevarte kileskriftteksten som nokosinne er funnen. På toppen av fronten av stelen er det ein baserelieff. Samas, solguden, som også var den guddommelege dommaren, sit på ei trone, og føre han står Hammurabi, som tar i mot lovene frå den høgaste dommaren. Inskripsjonen går i seksten parallelle kolonnar på framsida og i tjueåtte kolonnar på baksida. Fem kolonnar er avskore med tap på omtrent 35 avsnitt. Nokre av desse kan framleis rekonstruerast frå leirtavler i Ashurbanipals bibliotek.

Lovteksten

Dei faktiske lovene blir innleidde med ein prolog der Hammurabi listar opp titlane sine, gudane han tilbad, byane han herska over og dei store gjerningane han utførte. Lovene blir følgde av ein epilog, der Hammurabi anbefaler at dei blir overhaldne, og påkallar velsigningar over etterkommarane som lyder dei, og dessutan forbanningar over dei som forsømer, endrar eller utslettar dei.

Lova er delt inn i følgande avsnitt:

• 1–5 handlar om falske tiltalar om lovbrot, stikkpengar til vitne, falskt vitnesbyrd og dommarar som vrir retten;
• 6–25 om tjuveri, tempel- og palasstjuveri, tjuveri frå enkeltpersonar, tjuveri av menneske, innbrot og ran;
• 26–41 om tildeling av statleg eigedom til krigarar og tenestemenn;
• 42–47 om forpakting av fast eigedom;
• 48–51 om pantsett haust;
• 53–56 om erstattingsansvar for skadar årsaka av mangelfull damkonstruksjon;
• 57–58 om ulovleg beite;
• 59–65 om ulovleg hogst av tre, hageplanting og hagebruk;
• 98–107 om kommisjonssaker;
• 108–111 om ;
• 112 om transport og lagring av pålitelege varer;
• 113–119 om pant og personar som er pantsette for gjeld;
• 120–126 om lagring av andres eigedom;
• 127–152 seksjonane i ekteskapslova, om tiltalar om utruskap, gjengifte under fråværet til ektemann, skilsmisse, sidekone, kone ramma av sjukdom, gåvene til mann til kona, gjeld før ekteskap;
• 153–158 om moralske lovbrot;
• 159–161 om avslutning av truloving;
• 162–184 om arverettar, arv etter kona, etter ektemannens, konas og sidekonas død, om morgongåva, etter ekteskap mellom ein fri og ein slave, enka og barna, arverettar til døtrer;
• 185–193 om adopsjon;
• 199–214, auge for auge, tann for tann;
• 215–227, lover for legar, veterinærar og slavemarkørar;
• 228–240, avgjersler for byggherrar og skipsbyggjarar;
• 241–249 om legging av lastedyr;
• 250–252, erstatning for skade påført ein veldig okse;
• 253–260 om innleidde tilsynsmenn og jordarbeidarar;
• 261–267, reglar for gjetarar;
• 268–277, kontraktsavgift for arbeidsdyr, verktøy, dagarbeidarar, handverkarar og båtar;
• 278–282 om kjøp og eige av slavar.

Som prologen og epilogen tydeleg viser, hadde Hammurabi fått desse lovene inngravert på steinen som vart funnen. Seinare, under dei hyppige krigane i Babylon, hadde ein elamittisk krigar truleg tatt steinen som krigsbyte for Susa. Hammurabi sjølv er sjølvsagt ikkje å sjå på som forfattar av desse lovene. Dei er eldgamle babyloniske lover, som alle lover, til slutt oppstod, vart danna og til og med skriven ned over tid. Desse lovene er oppsiktsvekkande både for detaljar og karakter. Dei vitnar om den forholdsvis høge posisjonen for rettsadministrasjonen i Babylon heilt tilbake til det andre tusenåret f.Kr. Straffesaker og sivile søksmål vart såleis avgjort ved offentlege domstolar med ansvarlege dommarar, etter full bevis og med rett til forsvar, forsvar og behandling av avgjersler i høgare domstolar, i dette tilfellet kongen sjølv. Desse lovene gjenspeglar ein velordna stat, der personleg fridom, trygging, aktivitet og eigedom er verna, fremma og regulert av lover som over tid og krava frå omstende har vist seg å vere effektive og nyttige.

Sjå òg

• Hammurabi

Kjelder

• Innleiinga i artikkelen «Code of Hammurabi» frå Wikipedia på engelsk, den 1. mai 2021
• Denne artikkelen inneheld utdrag frå Nordisk familjebok, eit svensk leksikon gjeve ut mellom 1904 og 1926 som i dag er offentleg eigedom.[1] via «Hammurabis lagar» frå Wikipedia på svensk

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Hammurabis lover