Narva-traktaten vart underskriven den 30. august 1704 under den store nordiske krigen.[1] Fraksjonen av Det polsk-litauiske samveldet som var lojale til August den sterke gjekk inn i den anti-svenske alliansen mellom Kurfyrstedømet Sachsen og Det russiske tsardømet.[1]

Bakgrunn

endre

I byrjinga av den store nordiske krigen var August den sterke konge av Polen, storhertug av Litauen og kurfyrste av Sachsen.[2] I 1699 allierte han seg med den russiske tsaren Peter den store med Preobrazjenskoje-traktaten og med Fredrik IV av Danmark-Noreg med Dresden-traktaten.[3] Desse alliansane var grunnlaget for eit samla åtak på Det svenske imperiet som følgde i 1700.[4] Likevel vart Danmark tvungen til å trekke seg ut av krigen alt i 1700 [4] og Russland gjekk på eit stort nederlag.[5] Dei neste åra følgde Karl XII av Sverige etter August gjennom Polen-Litauen, og påførte han fleire nederlag, medan Russland klarte å kome seg på fote att og rykte inn i Baltikum.[5] Litauen-magnatane forlet August i april 1702 og allierte seg med Sverige.[6]

I juli 1704 gjorde dei svenske framrykkingane og den indre striden i Polen-Litauen til at August den sterke vart avsett av trona og Stanisław Leszczyński vald til ny konge, ein kandidat framsett av Karl XII av Sverige.[1][7] Likevel hadde August den sterke framleis støtte i Det polsk-litauiske samveldet, særleg hos Sandomierz-føderasjonen og om lag 75 % av den polske armeen.[8] I namnet til samveldet erklærte AUgust og støttespeslarane hans krig mot Sverige, og gjekk inn i den anti-svenske koalisjonen ved Narva.[8]

Vilkår

endre
 
August den sterke
 
Peter den store

Avtalen vart forhandla for Polen av Thomas Dzialynski (Dzialin),[9] ein kommandant frå den saksisk-polske styrken som deltok i det føregåande russiske omleiringa og storminga av Narva.[10] Avtalen vart signert av Peter den store for Russland, Augustus den sterke og polsk-litauiske magnatar.[1]

Alliansen var både defensiv og offensiv.[1] Avtalen sa at Polen og Russland kunne halde fram krigen og ikkje signere avtalar utan at begge part samtykka.[11] Peter den store skulle gje August den sterke 200 000 rublar i årlege subsidiar,[12] oppretthalde 12 000 soldatar, gje attende områda Semen Paliy hadde erobra i Ukraina og russiske erobringa i Livland.[11]

Følgjer

endre

Peter den store hadde forsikra seg om at krigen kunne halde fram i Polen-Litauen og slik binde opp svenske styrkar.[9][13] Mellom anna vart forsterkingane til Karl XII for det russiske felttoget hans avskoren i slaget ved Koniecpol.[14] For å betale dei avtalte subsidiane, vart det oppretta ein pengeskatt frå bondestanden.[15]

For August var avtalen fordelaktig, sidan stillinga hans hadde vorte svekka gjennom dei mange nederlaga mot dei svenske styrkane.[9] Peter den store, som ønskte avtalen, gav Ivan Mazepa om å drive ut Paliy (Paley) frå dei kosakkiske områda til samveldet, noko han til slutt gjorde. Dette hadde vore eit ugjendriveleg krav for Dzialinskij under forhandlingane.[9][16] Men den russiske «hjelpsame okkupasjonen» av Livland førte ikkje til den venta overleveringa, men i staden vart området innlemma i Det russiske imperiet.[10][16]

Fraksjonen av Det polsk-litauiske samveldet som var lojale til Stanisław Leszczyński, organisert i Warszawa-føderasjonen, skreiv i staden under på ein allianse med Det svenske imperiet med Warszawa-traktaten i november 1705.[16]

Kjelder

endre
  • Denne artikkelen bygger på «Treaty of Narva» frå Wikipedia på engelsk, den 9. desember 2010.
    • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
    • Anisimov, Evgeniĭ Viktorovich (1993). The reforms of Peter the Great. Progress through coercion in Russia. The New russiske history. M.E. Sharpe. ISBN 1563240475. 
    • Bromley, J. S. (1970). Rise of Great Britain & Russia, 1688-1725. The New Cambridge Modern History 6. CUP Archive. ISBN 0521075246. 
    • Donnert, Erich; Mühlpfordt, Günter (1997). Europa in der Frühen Neuzeit: Festschrift für Günter Mühlpfordt. Aufbruch zur Moderne (på tysk) 3. Böhlau. ISBN 3412006971. 
    • Frost, Robert I (2000). The Northern Wars. War, State and Society in Northeastern Europe 1558-1721. Harlow: Longman. ISBN 978-0-582-06429-4. 
    • Schuyler, Eugene (2004 reprint). Peter the Great 2. Kessinger Publishing. ISBN 1417971436. 
    • Wróbel, Piotr; Kozicki, Richard J., red. (1996). Historical dictionary of Poland, 966-1945. Greenwood Publishing Group. ISBN 0313260079. 
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Donnert & Mühlpfort (1997), s. 512
  2. Frost (2000), s. 227
  3. Frost (2000), s. 228
  4. 4,0 4,1 Frost (2000), s. 229
  5. 5,0 5,1 Frost (2000), s. 230
  6. Frost (2000), s. 265
  7. Frost (2000), s. 267-268
  8. 8,0 8,1 Frost (2000), s. 268
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 Bromley (1970), s. 699
  10. 10,0 10,1 Wróbel (1996), s. 374
  11. 11,0 11,1 Schuyler (2004 reprint), s. 28
  12. Schuyler (2004 reprint), s. 29
  13. Frost (2000), s. 269-270
  14. Frost (2000), s. 270
  15. Anisimov (1993), s. 104
  16. 16,0 16,1 16,2 Frost (2000), s. 269