Robert Fico
Robert Fico (IPA: [ˈfitsɔ]; fødd 15. september 1964) er ein slovakisk politikar og statsminister i Slovakia. Han vart fødd i Topoľčany i det dåverande Tsjekkoslovakia. Fico har vore statsminister i Slovakia sidan 25. oktober 2023, og har elles vore statsminister tre gongar tidlegare: 2006–2010, 2012–2016, 2016–2018. Han representerer det sosialdemokratiske partiet Smer – sociálna demokracia ('Retning – Sosialdemokrati'). Han har vore medlem av Nasjonalrådet sidan 1992.[1]
| Robert Fico | |||
 | |||
| Fødd | 15. september 1964 (60 år) Topoľčany | ||
|---|---|---|---|
| Statsborgar av | Slovakia | ||
| Parti | Det tsjekkoslovakiske kommunistpartiet (1986; 1990) | ||
| Yrke | politikar | ||
| Institusjonar | Comeniusuniversitetet i Bratislava | ||
| Utdanna ved | juridisk fakultet ved Comenius-universitetet i Bratislava UCL School of Slavonic and East European Studies | ||
| Ektefelle | Svetlana Ficová | ||
| Medlem | Europarådets parlamentarikerforsamling | ||
| Verv | Statsminister i Slovakia 2006–2010 | ||
| Føregangar | Mikuláš Dzurinda | ||
| Etterfylgjar | Iveta Radičová | ||
| Alle verv |
| ||
Bakgrunn
endreRobert Fico er utdanna jurist og har ein doktograd frå Comenius Universitetet i Bratislava.[2]
I 1987 melde han seg inn i Det tsjekkoslovakiske kommunistpartiet.[3] Seinare danna han sitt eige parti, Smer, som han har vore leiar for sidan opprettinga i 1999. Partiet vart skipa igjennom samanslåinga av tre sosialdemokratiske parti. Han var kandidat ved presidentvalet i mars 2014. Ved fyrste valomgang 15. mars fekk han størst oppslutnad av kandidatane med 28 %, men tapte andre valomgang den 29. mars mot Andrej Kiska som fekk 41 %.[1]
Statsminister
endreDen fyrste regjeringa (2006–2010)
endreVed parlamentsvalet juni 2006 fekk partiet 29,1 % av røystene og fekk med sine 50 mandat den største gruppa i Nasjonalrådet. Fico danna ei koalisjonsregjering basert på Smer, det populistiske Folkepartiet (ĽS-HZDS) og det nasjonalistiske Nasjonalpartiet (SNS). Samarbeidet med SNS var kontroversielt, og førte til at medlemskapet til Smer i Det europeiske sosialdemokratiske parti vart suspendert for to år.[1]
Den fyrste regjeringa hans reverserte ein del upopulære tiltak som var gjort av den førre konservative regjeringa. Mellom anna vart differensierte momssatsar innført att og pensjonssystemet til dels tilbakeført til det offentlege. Det vart innført ei grense for kvar mange gongar ein kunne verta mellombels tilsett utan å få fast tilsetting. Det viktige energitransportfirmaet Transpetrol vart tilbakeført til staten. Fico tok òg opp att ein utanrikspolitisk, slovakisk tradisjon med vekt på tette band til slaviske land, heriblant Russland og Serbia. Fico vart stundom omtala meir som venstrepopulist enn som sosialdemokrat.[1]
Den andre regjeringa (2012–2016)
endreVed valet i 2010 gjekk Smer fram, men koalisjonen samla sett missa mandat. Fico laut gå av som statsminister, men ved valet i 2012 fekk Smer 44,4 % oppslutnad og reint fleirtal i Nasjonalrådet. Sidan 2012 leia Fico ei regjering beståande av medlemer av Smer og partilause. Han markerte seg som skeptisk til delar av politikken til EU, blant anna i saka om krisehjelp til Hellas og kvotefordeling av migrantar. Regjeringane hans balanserte mellom ein forsonleg tone overfor Russland i Ukraina-krisa og støtte til regjeringa i Kyiv.[1]
Den tredje regjeringa (2016–2018)
endreEtter valet i mars 2016 fekk Fico oppdraget att med å danna regjering. Fire parti vart med i koalisjonsregjeringa: Smer, det nasjonalistiske SNS, det ungarsk-etnisk prega Most-Híd og det konservative Sieť. Koalisjonsregjeringa var leia av Fico, og dei fire partia hadde til saman 80 av dei 150 plassane i Nasjonalforsamlinga. Dei fire partia hadde til dels sterkt ulike meiningar om økonomi og etnisitet.[1]
Avgang
endreI mars 2018 gjekk Fico av som statsminister etter drapet på journalisten Ján Kuciak og hans forlova Martina Kušnírová i februar same år.[4][5] Kuciak hadde avslørt høve mellom slovakiske topp-politikarar og den calabriske mafiaorganisasjonen 'Ndrangheta og vart avretta av kriminelle, sannsynlegvis som ei åtvaring til andre grave-journalistar. Fico vart klandra for ikkje ha gjord nok som regjeringssjef for å hindra denne typen drap og for sjølv å ha leia ei korrupt regjering. President Andre Kiska peikte Peter Pellegrini ut til statsminister etter avgangen til Fico. I likskap med Fico, kom Pellegrini frå partiet Smer, men skipa sitt eige parti Hlas ('Røysta') i 2020.[1][6]
Fico etter avgangen i 2018
endreFico heldt fram som leiar for partiet Smer etter at han gjekk av som statsminister. Smer missa både veljarar og folkevalte til konkurrenten Hlas, men heldt likevel stand som eit av dei største partia i landet. Fico har styrkja høvet til den ungarske statsminister, Viktor Orbán. Dei to meiner det er viktig å sikra grensene mot illegale migrantar og motstanden mot LHBTQ-rørsla. Etter den russiske invasjonen av Ukraina i februar 2022, har Fico markert seg som motstandar av å senda våpen til Ukraina. Slovakia er eitt av dei europeiske landa som er mest avhengig av russisk gass og olje.[1]
Den fjerde regjeringa (2023– )
endreUnder valkampen i 2023 uttrykte Fico standpunkt av prorussisk og anti-amerikansk karakter,[7] og poengterte at andre land og mellomstatlege organisasjonar måtte visa «full respekt» til den slovakiske suverenitet.[8] Fico – med partiet hans – fekk ein oppslutnad på nesten 23 %, og vart det største partiet ved valet i 2023.[9] Smer danna regjering med sentrum-venstre partiet Hlas og det prorussiske partiet SNS.[10][11]
Attentat
endreDen 15. mai 2024 vart Fico alvorleg skada då han vart utsett for eit attentatforsøk etter eit regjeringsmøtet i byen Handlová midt i Slovakia.[12][13]
Kjelder
endre- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Holm-Hansen, Jørn: Robert Fico i Store norske leksikon på snl.no. Henta 30. oktober 2023.
- ↑ «Robert Fico» (på engelsk). Government Office of the Slovak Republic. Henta 30. oktober 2023.
- ↑ Jason Burke. «‘A technician of power’: Robert Fico, Slovakia’s veteran populist» (på engelsk). The Guradian. Henta 30. oktober 2023.
- ↑ Siegfried Mortkowitz. «Slovak PM offers to step down after journalist’s murder» (på engelsk). Politico. Henta 30. oktober 2023.
- ↑ «Slovakia journalist: Prime Minister Fico replaced amid scandal» (på engelsk). BBC. Henta 30. oktober 2023.
- ↑ «Slovak Government Resigns Over Slain Journalist Crisis» (på engelsk). Radio Free Europe/Radio Liberty. Henta 30. oktober 2023.
- ↑ Loveday Morris & Ladka Bauerova. «Who is Robert Fico? A pro-Russia populist wins Slovakia’s vote» (på engelsk). The Washington Post. Henta 30. oktober 2023.
- ↑ «Slovakia’s Fico signs coalition deal with far-right party» (på engelsk). France 24. Henta 30. oktober 2023.
- ↑ «Voľby do Národnej rady Slovenskej republiky 2023: Hlasy pre politické subjekty» (på slovakisk). Štatistický úrad Slovenskej republiky. Henta 30. oktober 2023.
- ↑ Jon Henley. «Slovakia’s pro-Russia former PM Robert Fico invited to form coalition» (på engelsk). The Guardian. Henta 30. oktober 2023.
- ↑ Kristina Harazim. «What are Slovaks expecting from Robert Fico’s new government?» (på engelsk). Euronews. Henta 30. oktober 2023.
- ↑ Korsnes, O. S., Bø, E., Sveen, S. L.; et al. «Slovakias statsminister er skutt» (på norsk bokmål). Verdens Gang. Henta 20. mai 2024.
- ↑ Sheftalovich, Z. «Slovak PM Robert Fico in ‘stable, but very serious’ condition after attempted assassination» (på engelsk). Politico. Henta 20. mai 2024.
