Symfoni nr. 6 av Tsjajkovskij

Symfoni nr. 6 i H-moll, op. 74, òg kjend som Pathétique, er den siste fullførte symfonien til Pjotr Tsjajkovskij, skriven mellom februar og slutten av august 1893. Komponisten fekk òg tittelen «den kjenslevare symfonien», og brukte eit russisk ord, Патетическая (Patetitsjeskaja), som tyder ‘pasjonert’ eller ‘emosjonell’, som då blei omsett til fransk som patétique, som tyder ‘alvorsam’ eller ‘følsam’.

Symfoni nr. 6 i H-moll, Pathétique

symfoni av Pjotr Tsjajkovskij
Toneart	h-moll
Opus	74

Tsjajkovskij sitt utkast til den sjette symfonien.

Komponisten leidde den fyrste framføringa i St. Petersburg den 28. oktober [juliansk dato 16. oktober] i det året, ni dagar før han døydde. Den andre framføringa, dirigert av Eduard Nápravník, blei gjort 21 dagar seinare, på ein minnekonsert den 18. november. Ho inkluderte nokre små korrigeringar som Tsjajkovskij hadde gjort etter premieren, og var dermed den første framføringa av verket i forma det er kjent med i dag. Den fyrste framføringa i Moskva fann stad den 16. desember [O.S. 4. desember], dirigert av Vasilij Safonov. Dette var det siste av komposisjonane til Tsjajkovskij som fekk premiere i hans levetid. Den alle siste komposisjonen hans, 3. pianokonsert, Op. 75, var ferdig i oktober 1893, kort tid før han døydde, og fekk ein posthum premiere.

Tsjajkovskij dediserte Pathétique til nevøen sin, Vladimir «Bob» Davydov, som han beundra mykje.

Musikk

Symfonien har fire satsar:

1. Adagio – Allegro non troppo (E-moll – H-moll – D-dur – D-moll – Ciss-dur – H-moll – H-dur)
2. Allegro con grazia (D-dur – H-moll – D-dur)
3. Allegro molto vivace (G-dur – E-dur – G-dur – D-dur – G-dur)
4. Adagio lamentoso (H-moll – D-dur – C-dur – H-moll)

I. Adagio - Allegro non troppo

Det fyrste satsen, i sonatfeorm, skiftar ofte fart, stemning og toneart, med H-moll som hovudtoneart. Satsen opnar stille med ein låg basunmelodi i E-moll. Bratsjar kjem inn med det fyrste temaet av Allegro i H-moll, ein raskare variant av den sakte oppstartsmelodien. Dette fører til det lyriske sekundære temaet i D-dur.

II. Allegro con grazia

Den andre satsen, ein dansesats i songform, er i 54 takt, i D-dur. Han er blitt skildra som ein «haltande» vals.

III. Allegro molto vivace

Den tredje satsen har samansett takt (128 og 44) og er i sonatinform.

IV. Adagio lamentoso

Den siste satsen er ein sakte sats tilbake i H-moll og har sonaterondofrom. Temaet er ein «komposittmelodi» der verken fyrste- eller andrefiolin spelar det temaet ein faktisk høyrer.

Det er svært uvanleg at ein sakte sats kjem i slutten av ein symfoni. Hadde Tsjajkovskij følgd standard firesatsstruktur ville satsane ha vore ordna slik:

1. Adagio – Allegro non troppo
2. Adagio lamentoso
3. Allegro con grazia
4. Finale: Allegro molto vivace

I andre verk

Det andre temaet frå fyrste sats var grunnlaget for ein populær song på 1940-talet, «(This is) The Story of a Starry Night» (av Mann Curtis, Al Hoffman og Jerry Livingston), som blei gjort kjend av Glenn Miller. Dette same temaet er musikken bak «Where», som var ein hit i 1959 for Tony Williams og Platters, «In Time» av Steve Lawrence i 1961, og «John O'Dreams» av Bill Caddick. Alle fire songane har ulike tekstar. Temaet blei òg brukt med stor effekt i ein av dei tidlege Cinerama-filmane på midten av 50-talet.

Delar av symfonien er brukte i ei rekkje filmar, mellom anna som tema i Howard Hughes sin westernfilm The Outlaw frå 1943, Now, Voyager frå 1942, 1997-versjonen av Anna Karenina, og i The Ruling Class, Minority Report, Sweet Bird of Youth, Soylent Green, Maurice, The Aviator og The Death of Stalin. Han har òg vore med i teiknefilmserien The Ren & Stimpy Show, særleg i episoden Son of Stimpy, der katten går ut i ein snøstorm.

The Nice hadde med Keith Emerson sitt arrangement av tredje sats på albumet Elegy i 1971.

Tsjajkovskijs sjette symfoni spelar ei stor rolle i romanen Maurice av E.M. Forster (skriven i 1913 og seinare, men ikkje gjeven ut før i 1971), der han fungerer som ein skjult referanse til homofili.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Symphony No. 6 (Tchaikovsky)» frå Wikipedia på engelsk, den 30. august 2023.

Kjeldeliste

• Bagar, Robert (1947). «Peter Ilyitch Tchaikowsky». The Concert Companion: A Comprehensive Guide to Symphonic Music. New York: McGraw-Hill. 
• Brown, David (1992). Tchaikovsky: The Final Years. New York: W. W. Norton. ISBN 0-393-03099-7. 
• Jackson, Timothy L. (1999). Tchaikovsky: Symphony No. 6 (Pathétique). Cambridge Music Handbooks. Cambridge University Press. ISBN 0-521-64676-6. 
• Poznansky, Alexander. Tchaikovsky: The Quest for the Inner Man.   
• Rimsky-Korsakov, Nikolai (1942). My Musical Life (3. utg.). New York: Knopf. 
• Steinberg, Michael (1995). The Symphony. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-512665-3. 
• Taruskin, Richard (2009). On Russian Music. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. ISBN 9780520268067.