Vallø Oljeraffineri
Vallø Oljeraffineri var eit oljeraffineri på halvøya Valløy 5 km aust for Tønsberg i Vestfold. Her produserte Esso Noreg, og forgjengarane til selskapet, smøreoljer, asfalt og anna i perioden frå 1905 til 2001. Mot slutten av andre verdskrigen våren 1945 vart anlegget bomba av allierte fly. 53 nordmenn omkom saman med eit ukjent tal tyske soldatar.
| Vallø Oljeraffineri | |||
 Vallø Oljeraffineri i 1937  | |||
| Skipa | 1905 | ||
|---|---|---|---|
| Land | Noreg | ||
Historikk endre
Petroleumsverksemda i Noreg på industristaden Vallø starta då A/S Petroleums- & Maskinoljeraffineriet vart grunnlagt i 1899.[1]
Dette selskapet gjekk konkurs, men A/S Vallø Oljeraffineri vart sett i gang same stad i 1905. Dette var det første anlegget i Noreg for raffinering av råolje til ferdigprodukt som bensin og smøreoljer.[1] Produkta vart distribuerte av Østlandske og Vestlandske Petroleumscompagnier som frå 1919 samarbeidde med Amerikansk Petroleumscompagni og frå 1953 vart samla i eitt selskap under namnet A/S Norske Esso[1] (frå 1999 underlagt Exxon Mobil).
I mellomkrigstida nådde verksemda eit høgdepunkt med over 100 tilsette og arbeidarbustader i landsbyen på Vallø. På det meste budde det omkring 500 personar på staden.
Den 25. april 1945, knappe to veker før freden, vart raffineret, som var kontrollert av tyske okkupasjonsstyresmakter under krigen, angripe av britiske bombefly. Føremålet kan ha vore å ramme oljeforsyningane til tyske ubåtar. Lagertankane ved raffineriet skal likevel nesten ha vore tomme. Bombardementet øydela anlegget, mange av husa omkring, og tapetfabrikken på Vallø. 53 nordmenn og eit ukjent tal tyske soldatar vart drepne. Raffineriet vart gjenreist og heldt fram produksjonen frå 1950.
Etter at Esso-raffineriet på Slagentangen 9 km lenger nord kom i drift i 1961, la raffineriet på Vallø gradvis om, til hovudsakleg å produsera asfalt.[1] Denne produksjonen opphøyrde i 1993.[1] Sidan var staden importterminal for kjemiske produkt og sentrallager for smøreoljer til alle Esso sine bensinstasjonar i Noreg.[1] All verksemd opphøyrde i 2001.
I 2015 byrja arbeidet med å fjerna store mengd miljøfarleg avfall frå den tidlegare smøreoljeproduksjonen ved raffineriet. Fram til 1964 vart det sloppe ut 30 000 tonn giftig syrebek og blekejord (fullerjord), og dei gamle avfallsdeponia omfattar cirka 120 mål. Omkring 200&nbso;000 m³ masse, eller bortimot 2 000 lastebillass, skulle fjernast og reinsast.[2]
Galleri endre
-
Vallø oljerafineri (1925) Foto: Arkivverket -
Frå tapperiet på 1920-talet Foto: Riksarkivet -
Laboratoriet (1932) Foto: Riksarkivet -
Anlegg for utskifting av syrebekk. Foto frå 1932. Foto: Riksarkivet -
Tankbil frå Østlandske Petroleumscompagni på anlegget då tyskarane hadde kontrollen under krigen 1940–1945. Foto: Bernt Tollefsen (1911–1945)/Riksarkivet -
«Tankbåt» med oljetynner, for kysttrafikk i Noreg. Foto frå krigen. Foto: Bernt Tollefsen (1911–1945)/Riksarkivet -
Raffineriet i ruinar etter det britiske bombardementet 25. april 1945 då 53 nordmenn og ei ukjent mengd tyske okkupasjonssoldatar vart drepe. Foto: Arkivverket -
Tankbilar ved administrasjonsbygget i 1952 Foto: Riksarkivet
Sjå òg endre
Kjelder endre
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 «ExxonMobil om historien til Vallø Oljeraffineri». Arkivert frå originalen 2. februar 2017. Henta 29. januar 2017.
- ↑ Om planene for opprydding i syrebekdeponiene (artikkel frå 2015)
- Denne artikkelen bygger på «Vallø Oljeraffineri» frå Wikipedia på bokmål, den 28. september 2018.
Bakgrunnsstoff endre
- Søkbar digitalkopi av Vidar Zakariassen: Valløy - et industristed med tradisjoner og mangfold : 1999 - 100 år med petroleumsvirksomhet (utgitt av Esso Norge i 1999)
- Om Vallø Oljeraffineri side 25–27 i Ulf Erichsen: Vallø, verket og menneskene : en historisk oversikt over Vallø (1995)
- Vallø og omegn historilag om Vallø oljeraffineri
- Søkbar digitalkopi av Esso-raffineriene Slagen-Valløy (presentasjonshefte fra Esso 1974)