Yixing-leire

Yixing-leire eller zisha-leire er ein type leire frå området nær byen Yixing i Jiangsu-provinsen i Kina.

Framstilling av ei tradisjonell tekanne med yixing-leire.

Bruken av leira går attende til Song-dynastiet (960-1279) då lilla leire først vart tatt ut rundt innsjøen Taihu i Kina. Frå 1600-talet vart leirvarene eksportert til Europa.

Det ferdige steintøyet som er nytta i samband med laging og driking av te og andre småting er vanlegvis raudt eller brunt i fargen. Det er kjend som lilla sand-steintøy og er som oftast utan glasur. Leira som er nytta i yixing-steintøy er veldig kohesiv og kan bli forma ved hjelp av begitting, spiralforming eller mest vanleg plateforming. Dei mest kjende produkta laga av yixing-leire er yixingtekanner (宜興紫砂壺; yíxīng zǐshā hú, 'yixing lilla sand-kanne').

Leiretypar

Raud tekanne av yixing-leire.

Mørk, firkanta yixing-tekanne.

Omgrepa «yixing-leire» og «zisha-leire» er ofte nytta som paraplyuttrykk om tre ulike typar steintøy:

• Zisha eller zini (kin. 紫砂 eller 紫泥 ; direkte omsett 'lilla leiresand'): er mest vanleg og har fargar frå rosa til brun; mørkebrunt steintøy som gjev namn til type steintøy som vanlegvis er knytt til yixing.
• Banshanlu: meir sjeldan med fargar frå gulkvit til lysebrun
• Zhuni (朱泥; direkte omsett 'sinober-leire'): har rike raude fargar; raudaktigt brunt steintøy som er laga av leire med eit høgt jerninnhald. Namnet viser berre til den noko sterke raudtonen på sinober (朱砂; pinyin zhūshā). Det er no 10 gruver som framleis lager zhuni. På grunn av auka etterspurdnad av yixing-steintøy, er zhuni no tilgjengeleg i avgrensa mengder. Zhuni-leire må ikkje forvekslast med hongni-leire (红泥, direkte omsett 'raud leire'), ei anna raud leire.

• Duanni (鍛泥; direkte omsett 'forsterka leire'): steintøy som vart tilsett ulike steinar og mineral i tillegg til til zini- eller zhuni-leire. Dette gir ulike teksturar og fargar som spenner frå beige, blå og grøn (绿泥), til svart.

Ved å blande desse leirene kan ein få grøn- og blåfargar.

Mineralsamansetting

Kjemisk er zisha ei blanding av kaolin, kvarts og glimmer med eit høgt innhald av jernoksid. Ho er i hovudsak tatt ut i Huanglongshan og Zhaozhuangshan og har ei litt sandaktig tekstur. Prosessen med å lage til leire er lang og var tradisjonalt ein løyndom. Typisk vart leira brent i ein oksyderande atmosfære ved temperaturar mellom 1100°C-1200°C som er høgare enn med vanleg leire.

Sjå òg

• Kinesisk porselen
• Leiremineral
• Yixing-tekanne

Bakgrunnsstoff

• http://www.zisha.cn
• http://zisha.org Arkivert 2009-01-06 ved Wayback Machine.
• Yixing City English Guide (Jiangsu.Net)

Kjelder

• learn-about-tea.com
• Denne artikkelen bygger på «Yixing clay» frå Wikipedia på engelsk, den 1. november 2010.