Agnes Branting
Agnes Margareta Matilda Branting (27. februar 1862–13. april 1930) var ein svensk tekstilkunstnar og forfattar. Branting er eit av dei viktigaste namna i den gjenoppvekte interessa for tekstil kyrkjeustmykking, eller paramentikk, og i innføringa av liturgiske fargar i Den svenske kyrkja.
| Agnes Branting | |
 | |
| Statsborgarskap | Sverige |
| Fødd | 27. februar 1862 Nysunds församling, Nyköpings västra församling |
| Død |
13. april 1930 (68 år) |
| Yrke | tekstilkunstnar, konservator |
| Far | Carl Johan Branting |
| Agnes Branting på Commons | |
Biografi
endreBrenning er ein høgborgarleg familie frå Norrköping som er kjend frå 1700-talet. Far til Agnes Branting, Carl Johan Branting var apotekar i Nysund i Värmland. Etter at han døydde flytta mora Maria Karolina Lundh saman med døtrene sine til Skara, der Agnes gjekk på jenteskule. Seinare studerte ho ved Slöjdföreningens skule, som ho gjekk ut frå i 1883, og Tekniska skolan i Stockholm. Saman med Sofia Gisberg var ho ei av dei to første utdanna teikninglærarinnene med tekstilorientering i Sverige etter at Tekniska skolan opna ein slik linje for kvinner. I 1885 blei Agnes Branting knytt til Handarbetets vänner (HV). Frå 1891 var ho leiar for HV, og leidde atelierverksemda til foreininga fram til 1904.[1]
Agnes Branting var svært interessert i kyrkjetekstilar. Allereie i 1892 fekk ho høve til å gjera ei studiereise til Berlin og sjå ei utstilling med kyrkjekunst. Ho vitja òg fleire leiande tyske tekstilatelier som framleis produserte kyrkjetekstilar i ei nyoppvekka liturgisk ånd. Etter denne studiereisa heldt ho eit foredrag ved Svenska Slöjdföreningen i 1893, som blei trykt i fullskap i Slöjdföreningens Meddelande. Her uttrykte ho den liturgiske, ikonografiske og estetiske retninga som sidan kom til å prega den svenske kyrkjelege tekstilkunsten på 1900-talet.[2]
Som direktør for Handarbetets vänner fekk Branting òg oppdraget med å renovera den kongelege samlinga av vovne veggteppe i samarbeid med John Böttiger, som var leiar for Kungliga Husgerådskammaren.[3][4]
I 1904 grunnla Agnes Branting tekstilatelieret Lysium. Hovudoppgaven til atelieret var å tilverka kyrkjelege tekstil. Fram til Branting døydde i 1930 blei det levert over 1600 kyrkjelege tekstilar frå Atelier Licium. Bruken av dei fem liturgiske fargane i den svenske kyrkja - raud, vit, svart, grønt og fiolett/blått - er i stor grad takka vere Agnes Branting. Kyrkjetekstila som ho sjølv designa utvikla seg gjennom åra til ein stadig større enkelheit med broderte bibeltekstar eller enkle ornament.[5]
I 1906 fekk Branting i oppdrag å ordna liturgiske tekstilar til Uppsala domkyrkje og å planleggja eit domkyrkjesmuseum. Seinare fekk ho i oppgåve å ta vare på mellomaldertekstilane som blei funne i Linköping domkyrkje. Desse oppgåvene gav henne innsikt i den kulturhistoriske arva som fanst i dei svenske kyrkjene og kva vern som var nødvendig for at desse tekstilane skulle haldast ved like. Branting tok initiativ til grunnlegginga av konserveringsforeininga Pietas i 1908, der ho blei både sekretær og arbeidsleiar.[6][7][8] Leiinga av Pietas blei overteken i 1930 av Agnes Branting si systerdotter, kunsthistorikaren Agnes Geijer, som då òg tok seg det antikvariske ansvaret for verksemda. I 1949 blei verksemda gjort statleg, og kom då til å sortera under Riksantikvarieämbetet (RAÄ) som eit særskilt konservasjonsstudio ved textileininga til RAÄ.[9]
Agnes Branting hadde omgang med fleire viktige kulturpersonlegdommar, som Anders og Emma Zorn, og erkebiskop Nathan Söderblom. Ho blei lagt merke til som ein banebrytande tekstilforskar og skribent. Blant bøkene hennar om historiske sakrale klede, vevnad og broderi er Das goldene Gewand der Königin Margareta in der Domkriche zu Uppsala (1911) og Textil skrud i svenska kyrkor från äldre tid till 1900 (1920). Saman med kunsthistorikeren og professor Andreas Lindblom skreiv ho Medeltida vävnader och broderier i Sverige (2 band, 1928-1929), som er ein nærast fullkomen gjennomgang av mellomalderleg tekstilkunst i Sverige. Mykje av det som er skildra i dette verket er resultat av forskinga Agnes Branting utførte i samband med konservering av kyrkjetekstilar ved Pieta eller ordninga av tekstilsamlingane i domkyrkjene i Uppsala, Skara, Linköping og Strängnäs og i Vadstena klosterkyrkje.[10]
Branting førelas om tekstilkunst blant anna ved det svenske Kunstakademiet, og var drivkrafta bak ei rekkje utstillingar. Den siste store oppgåva hennar var den store utstillinga til Historiska museet av kyrkjekunst, med over 600 innlånte liturgiske gjenstandar, som fylte Liljevalchs konsthal i 1929. Ho døydde i april 1930, under førebuinga til Stockholmsutställningen.[11]
Kjelder
endre- Denne artikkelen bygger på «Agnes Branting» frå Wikipedia på svensk, den 24. november 2024.
- Wikipedia på svensk oppgav desse kjeldene:
- Thieme-Becker: Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler, Band 4, Leipzig 1910, S. 539
- Svensk uppslagsbok. Malmö 1939.
- Estham, Inger, "Eighty years of Pietas" Opera textilia Variorum Temporum:To honour Agnes Geijer on her ninetieth birthday 26th October, 1988, Stockholm, 1988.
- Lundwall, Ewa, Den ljusskygga textilkonsten: Textilkonservering under 1900-talet, Riksantikvarieämbetet, Stockholm, 2003
- Ridderstedt, Margareta, Veneziansk sidendamast: av svenska 1900-talskonstnärer, Riksantikvarieämbetet, 2008
- Ridderstedt, Margareta, "Agnes Branting och de liturgiska färgernas återkomst i Svenska kyrkan. i: Perspektiv på kyrkans år. (Svenskt gudstjänstliv 91, 2016), s. 143-170.
- Margareta Ridderstedt, Vackert och värdigt. Liturgiska textilier från svenska atelijéer 1880-1930 . Stockholms universitet 2017. ISBN 978-91-7649-793-7