Bogurodzica

«Bogurodzica» (pl, 'Guds mor') er ein salme som er den eldste kjende diktteksten på polsk. Den eldste nedskrivne versjonen av songen er frå 1407, men opphavet hans er eldre. Diktaren og komponisten av songen er ukjend. «Bogurodzica» opnar med ei lovprising av jomfru Maria og ei bøn til henne om å få nåde frå sonen hennar. Deretter rettar han seg mot Jesus sjølv i ei bøn om frelse.

Bogurodzica-manuskriptet frå 1407.

Styrkar frå Det polsk-litauiske samveldet syng «Bogurodzica» før slaget. Måleri av Józef Brandt frå rundt 1909.

Songen har ei viktig tyding i polsk kultur, og verker å ha vore velkjend på 1400-talet. Han blei sungen før slaget ved Tannenberg (Grunwald) i 1410 og under slaget ved Varna i 1444. Han blei også brukt ved kroninga av dei første kongane frå huset Jagello. På 1500-talet blei han mindre viktig. Det arkaiske språket og den monofoniske, modale musikken gjer han vanskeleg å synga for den moderne allmugen. Songen blir likevel framleis framført i polske kyrkjer og kloster.

Tekst

Polsk Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja, U twego syna Gospodzina Matko zwolena, Maryja! Zyszczy nam, spuści nam. Kyrie elison! Twego dziela Krzciciela, bożycze, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jegoż prosimy: A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kyrie elison!

Engelsk omsetjing Virgin, Mother of God, God-famed Mary! Ask Thy Son, our Lord, God-named Mary, To have mercy upon us and hand it over to us! Kyrie eleison! Son of God, for Thy Baptist's sake, Hear the voices, fulfill the pleas we make! Listen to the prayer we say, For what we ask, give us today: Life on earth free of vice; After life: paradise! Kyrie eleison!

Bruk i moderne musikk

• Andrzej Panufnik - Sinfonia sacra (1963)
• Wojciech Kilar - Bogurodzica for kor og orkester (1975)
• Krzysztof Meyer - Symfoni no. 6 'Polsk' (1982)

Kjelder

• Delar av denne artikkelen bygger på «Bogurodzica» frå Wikipedia på engelsk, den 16. juni 2014.

Bakgrunnsstoff

Originaltekst av Bogurodzica ved Wikisource.

• BOGURODZICA, Polish Music Reference Center. Artikkel med RealAudio-versjonar av songen.
• «Bogurodzica» i Mp3-format Arkivert 2008-04-30 ved Wayback Machine.
• «Bogurodzica» Arkivert 2009-02-15 ved Wayback Machine. på mange språk
• Polsk litteratur omsett til engelsk: «Bogurodzica» Arkivert 2008-12-05 ved Wayback Machine.

Litteratur

• Bogurodzica. Oprac. J. Woronczak, wstęp językoznawczy E. Ostrowska, oprac. muzykologiczne H. Feicht, Wrocław 1962. Biblioteka Pisarzów Polskich.
• J.Birkenmajer, Bogurodzica Dziewica. Analiza tekstu, treści i formy, Lwów 1937.
• S.Urbańczyk, "Bogurodzica". Problemy czasu powstania i tła kulturalnego, w: Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław 1979.
• A.Czyż, Bogurodzica - między Wschodem i Zachodem. Kilka myśli o duchowej jedności Europy, w: Światło i słowo. Egzystencjalne czytanie tekstów dawnych, Warszawa 1995