Eldhus
Eldhus (frå norrønt eldhús) eller størhus (norrønt steikarahús) er nemninga på ein bygning med eldstad til ein viss bruk, til dømes vasking eller baking. Ulike stader har ein også kjend bygningen som bakarstue, bryggarhus, kylne, masstu (matstove) og sørpehus.
Skildring endre
Eldhus var vanlege frå norrøn tid, og var ein av dei viktigaste husa på gardane. Lenge var eldstaden ei åre, også etter at hovudhusa fekk peis. Eldhusa var i bruk på den norske landsbygda fram til moderne tid.
Som regel var eldhuset eit eittroms hus med dør i gavlveggen, ofte eit lafta tømmerhus. I Vest-Noreg fann ein også mange bygningar i grindbygg med bordveggar.
Utstyr endre
Det vanlege utstyret var ei storgryte, ei nedmurt bakstehelle, ein brødomn og ein båsomn/peis. Ein kunne ha fleire eldstader, men røyken frå dei gjekk opp gjennom den same pipa. Huset kunne òg innehalde utstyr til å brygge og vaske klede. Det vart gjerne òg nytta i samband med slaktinga på garden, og til ysting og smørkjerning.
Eldhuset var gjerne gardkona sin arbeidsplass, og inneheldt gjerne ein arbeidsbenk og eit stort langbord. Huset kunne òg innehalde overnattingsstad for gjestar.
Sjå òg andre gardsbygningar endre
Kjelder endre
«eldhus» i Store norske leksikon, snl.no.
- Søk etter eldhus Arkivert 2016-03-07 ved Wayback Machine. i Nynorskordboka
- Delar av denne artikkelen bygger på «Ildhus» frå Wikipedia på bokmål, den 6. desember 2010.
