Elias Magnus Fries
Elias Magnus Fries (15. august 1794–8. februar 1878) var ein svensk soppforskar som ein kan kalla «far til mykologien».[1] Elias var omtrent det same for soppriket som Carl von Linné var for planteriket. Standardnoteringa, eller autornamnet for artar skildra av Elias, er Fr.
Liv og virke endre
Elias var fødd i Femsjö i vestre Småland. Interessa hans for sopp byrja i tolvårsalderen, då han var med på bærsanking og fann eit flott eksemplar av korallpiggsopp (Hericium coralloides).[2] Medan han framleis var skulebarn lærte han seg mellom 300 og 400 soppartar, og gav dei provisoriske namn.[2]
Elias blei student ved Universitetet i Lund i 1811, der han tok doktorgrad i 1813.[2] To år etter doktorgrada i 1815 blei det fyrste verket hans innan mykologi gitt ut. Dette verket heitte Observationes mycologici I, og den andre delen kom ut i 1818.[2] Det mest nytta verket til Elias er Systema mycologicum, som består av tre delar som kom ut 1821–1832, saman med Elenchus fungorum, volum 1 og 2, som kom ut i 1828.[2] Det er bestemt at dei namna Elias brukte i verka Systema og Elenchus skal gjelda sjølv om dei hadde eit namn før Elias namngav dei.[2] Ein gjer då eit unntak frå den alminnelege regelen om at dei eldste namna skal brukast, og kallar slike unntak sanksjonerte namn.[3] Men også her finst unntaka sot–, rust–, buk– og slimsoppar.[2]
I 1834 blei Elias professor på Universitetet i Uppsala.[2] Medan han var der publiserte han desse viktige verka:[2]
- Epicrisis systematis mycologici i 1836
- Monographia Hymenomycetum Sueciae I i 1851
- Monographia Hymenomycetum Sueciae II i 1863
- Icones selectae Hymenomycetum I i 1867{
- Icones selectae Hymenomycetum II i 1884
- Hymenomycetes europaei i 1874
Elias jobba også med å overvinna den alminnelege oppfatninga blant befolkninga om at sopp ikkje var mat.[2] Som eit ledd i dette arbeidet gav han ut boka Anteckningar öfver de i Sverige växande ätliga svampar i 1836.[2] Etter denne følgde plansjeverket Sveriges ätliga och giftiga svampar, som han jobba med frå 1860 til 1866.[2]
Elias samla soppar til eit herbarium, og det som er att av det er no i Fytoteket i Uppsala. Det er få storsoppar igjen der etter Elias, men han hadde studentar under seg som samla inn mykje til herbaria. Hampus von Post (1822–1911) var ein av dei.[2]
Kjelder endre
- ↑ Ryman & Holmåsen 1992, s. 9.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 Ryman & Holmåsen 1992, s. 10.
- ↑ Turland, N. J., Wiersema, J. H., Barrie, F. R., Greuter, W., Hawksworth, D. L., Herendeen, P. S., Knapp, S., Kusber, W.-H., Li, D.-Z., Marhold, K., May, T. W., McNeill, J., Monro, A. M., Prado, J., Price, M. J. & Smith, G. F. (eds.) 2018: International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code) adopted by the Nineteenth International Botanical Congress Shenzhen, China, July 2017. Regnum Vegetabile 159. Glashütten: Koeltz Botanical Books. DOI https://doi.org/10.12705/Code.2018
- Denne artikkelen bygger på «Elias Magnus Fries» frå Wikipedia på bokmål, den 4. februar 2024.
- Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene:
- Ryman, Svengunnar; Holmåsen, Ingmar (1992). Svampar, en fälthandbok (på svensk) (3 utg.). Interpublishing. ISBN 91-86448-31-5.