Gandhara
Gandhara (Gandhāra) er eit tidlegare rike i den noverande regionen Khyber Pakhtunkhwa i Pakistan, rundt Peshawar. Det omfatta Peshawar-dalen og strekte seg etterkvart til både dagens Jalalabad-distrikt i Afghanistan og til Taxila i Pakistan. Under akamenidedynastiet og hellenismen var hovudstaden i riket Charsadda. Hovudstaden blei flytta til Peshawar av Kusjan-herskaren Kanisjka den store rundt år 127.
| Gandhāra | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Hovudstad | Charsadda (Puṣkalavati), seinare Peshawar (Puruṣapura) | |||
| Styreform | Monarki | |||
| Historie | ||||
| - Oppretta | 1500-talet f.Kr. | |||
| - Opphøyrde | 535 f.Kr. | |||
Gandhara fast rundt same tida Rigveda blei til (ca. 1500–1200 f.Kr.).[1][2] Det blir omtalt i parsarboka Avesta som Vaēkərəta, den sjette vakraste staden i verda, skapt av Ahura Mazda.
Gandhara blei erobra av det persiske Akamenideriket på 500-talet f.Kr. I 327 blei det erobra av Aleksander den store, og seinare blei det del av Mauryariket. Det var eit senter for baktrisk parsisme, hinduisme[3] og seinare greko-buddhisme. Riket er kjend for den greko-buddhistiske kunsten sin. Frå det første til det femte hundreåret blomstra det som del av Kusjanriket.
Etter at det blei erobrar av Mahmud av Ghazni i år 1001, forsvann namnet Gandhara. Under det muslimske styret blei området styrt frå Lahore eller Kabul. Under Mogulriket var det eit sjølvstendig distrikt som omfatta Kabul-provinsen.
Kunst
endre
Gandhara er kjend for sin særeigne Gandhara-stil innan buddhistisk kunst, som utvikla seg ved å bland gresk, syrisk, persisk og indisk påverknad. Utviklinga byrja under den partiske perioden (50 f.Kr.–år 75). Gandhara-stilen blømde og hadde eit høgdepunkt under Kusjantida, frå det første til det femte hundreåret.
Stukkatur og stein var mykje brukte materiale av steinhoggarar i Gandhara til å dekorera kloster og sakralbygg. Stukkatur var eit formbart materiale som gav kunstnaren eit vidt uttrykksspekter.
-
Ståande bodhisattva (1.–2. hundreår) -
Buddhahovud (100-talet) -
Buddhahovud (300–500-talet) -
-
Atlas støtter eit buddhistisk monument i Hadda -
Bodhisattvaen Maitreya (100-talet) -
Vindrikking og musikk, Hadda (1.–2. hundreår) -
Scene frå livet til Buddha (100-200-talet) -
Buddha døyr, eller parinirvana (100-200-talet) -
Skulptur frå Hadda (200-talet) -
-
Leande gut frå Hadda -
Bodhisattva i jhanameditasjon
Tidsline
endre- Legende: Bharat, broren til Rama av Kosala, herska frå Gandhara. Sønene hans var Taksh og Pushkala, som budde i nye byar kalla Taksha-shila (Taxila) og Pushkarvati (Peshawar).[4] Tentative timeline for this event is 5000 BC or before that [citation needed].
- Legende: Gandhari, ei prinsesse av Gandhara blei gift med Dhritrashtra, kongen av Hastinapur.
- ca. 2300–ca. 1900 f.Kr: Induskulturen
- ca. 1900–ca. 520 f.Kr: Ingen nedskrivne kjelder. Indo-arisk migrasjon. Ramayana-legenda fortel at Rama sin bror Bharat herska frå Gandhara.
- ca. 1500–ca. 500 f.Kr: Gandhara-gravkulturen
- ca. 1200–ca. 800 f.Kr: Gandharifolk omtalte i Rigveda og Atharvaveda.
- ca. 520 –ca. 326 f.Kr: Akamenideriket. Under direkte persisk kontroll og/eller lokal kontroll under akamenide-overherredøme.
- ca. 326–ca. 305f.Kr: Okkupert av Aleksander den store og makedonske generalar.
- ca. 305–ca. 180f.Kr: Kontrollert av Mauryariket grunnlagd av Chandragupta. Konverterte til buddhismen under kong Ashoka (273–232 f.kr.)
- ca. 185–ca. 97 f.Kr: Kontrollert av Det indo-greske riket, med nokre innfall frå indo-skytiarar frå rundt 100 f.Kr.
- ca. 97 BC–ca. år 7: Saka (indo-skytisk) herredøme
- ca. 7–ca. 75: Partia invaderte og Gandhara blei del av Det indo-partiske kongedømet.
- ca. 75–ca. 230 Kusjanriket
- ca. 230–ca. 440 Kushanshas under herredømet til det persiske Sassanideriket.
- ca. 450–ca. 565: Kvite hunarar (hefthalittar)
- ca. 565–ca. 644: Nezakriket, styrt frå Kapisa og Udabhandapura
- ca. 650–ca. 870: Kabul Shahi, styrt frå Kabul
- ca. 870–1021: Hindu Shahi, styrt frå Udabhandapura
- ca. 1032–1350: Erobra og styrt av riket til Mahmud av Ghazni.
Kjelder
endre- Denne artikkelen bygger på «Gandhara» frå Wikipedia på engelsk, den 22. september 2017.
- ↑ «Rigveda 1.126:7, English translation by Ralph TH Griffith».
- ↑ Macdonell, Arthur Anthony (31. desember 1997), A History of Sanskrit Literature (på engelsk), Motilal Banarsidass Publ., ISBN 978-81-208-0035-9, henta 17. november 2024
- ↑ Schmidt, Karl J., An Atlas and Survey of South Asian History (på engelsk), M.E. Sharpe, ISBN 978-0-7656-3757-4, henta 17. november 2024
- ↑ Vālmīki, "Ramayana, the epic of Rama, prince of India", page 181
Bibliografi
endre- Beal, Samuel. 1884. Si-Yu-Ki: Buddhist Records of the Western World, by Hiuen Tsiang. 2 vols. Trans. by Samuel Beal. London. Reprint: Delhi. Oriental Books Reprint Corporation. 1969.
- Beal, Samuel. 1911. The Life of Hiuen-Tsiang by the Shaman Hwui Li, with an Introduction containing an account of the Works of I-Tsing. Trans. by Samuel Beal. London. 1911. Reprint: Munshiram Manoharlal, New Delhi. 1973.
- Bellew, H.W. Kashmir and Kashgar. London, 1875. Reprint: Sang-e-Meel Publications 1999 ISBN 969-35-0738-X
- Caroe, Sir Olaf, The Pathans, Oxford University Press, Karachi, 1958.
- Herodotus (1920). Histories (på Greek og English). With an English translation by A. D. Godley. Cambridge: Harvard University Press.
- Hill, John E. 2003. "Annotated Translation of the Chapter on the Western Regions according to the Hou Hanshu". 2nd Edition: Through the Jade Gate to Rome: A Study of the Silk Routes, 1st to 2nd Centuries CE. 2015. John E. Hill. Volume I, ISBN 978-1500696702; Volume II, ISBN 978-1503384620. CreateSpace, North Charleston, S.C.
- Hussain, J. An Illustrated History of Pakistan, Oxford University Press, Karachi, 1983.
- Legge, James. Trans. and ed. 1886. A Record of Buddhistic Kingdoms: being an account by the Chinese monk Fâ-hsien of his travels in India and Ceylon (A.D. 399–414) in search of the Buddhist Books of Discipline. Reprint: Dover Publications, New York. 1965.
- Shaw, Isobel. Pakistan Handbook, The Guidebook Co., Hong Kong, 1989
- Watters, Thomas. 1904–5. On Yuan Chwang's Travels in India (A.D. 629–645). Reprint: Mushiram Manoharlal Publishers, New Delhi. 1973.
Bakgrunnsstoff
endre
- Livius.org: Gandara
- The Buddhist Manuscript project
- University of Washington's Gandharan manuscript Arkivert 2004-04-05 ved Wayback Machine.
- Coins of Gandhara janapada
- Gandhara Civilization- National Fund for Cultural Heritage (Pakistan)
- Vidare lesing
- Lerner, Martin (1984). The flame and the lotus: Indian and Southeast Asian art from the Kronos collections. New York: The Metropolitan Museum of Art. ISBN 0-87099-374-7.