Garantert gjensidig øydelegging

Garantert gjensidig øydelegging (engelsk mutually assured destruction, MAD) er ei lære innan militær strategi og nasjonale retningslinjer for tryggleik. Ein full-skala bruk av kjernefysiske våpen frå to eller fleire krigførande sider ville føra til full øydelegging av både åtakar og forsvarar (sjå kjernefysisk forkjøpsangrep og andreslag). Doktrina er basert på teorien om avskrekking, som seier at trugselen om bruk av sterke våpen mot fienden hindrar fienden å nytta dei same våpena. Strategien er ei form for Nash likevekt der partane verken har insentiv til å starta ein væpna konflikt eller til å rusta ned.

Kjølvatnet av atombombeeksplosjonen over Hiroshima 6. august 1945

Teori

Under MAD-doktrinen har kvar side nok atomvåpen til å øydeleggja motparten, og kvar side har kapasitet til å hemne eit eventuelt angrep med lik eller større kraft som det første angrepet. Det forventa resultatet er ein umiddelbar, irreversibel opptrapping av krigen, noko som resulterer total øydelegging av begge dei krigførande partane. Doktrina krev at korkje side av dei krigførande partane freista konstruera bunkers eller fortifiseringar som kan motstå eit kjernefysisk angrep i massiv skala Viss det på ei side vert bygt system av tilfluktsrom, ville det stride mot MAD-doktrina og destabilisera situasjonen. Denne sida ville ikkje ha grunn til å frykta konsekvensane av eit andreslag. Det same prinsippet gjeld overfor rakettskjold eller missilforsvar.

MAD-doktrina legg vidare til grunn at ingen av sidene i ein krig vil våga å starta eit førsteslag fordi den andre sida ville òg starta angrep på åtvaring eller med overlevande styrkar starta eit andreslag, noko som resulterar i uakseptable tap for begge partar. Fordelen av MAD-doktrina var, og enno er, forventa å vera anspent, men stabil global fred.

Den primære bruken av denne læra under Den kalde krigen (1940-talet til 1991), der MAD vart sett på som bidrag til å hindra alle direkte full-skala konfliktar mellom Usa og Sovjetunionen, medan dei er engasjert i mindre proxykrigar rundt om i verda. Dei var òg ansvarlege for våpenkapplaup, og begge partar kjempa for å halda kjernefysisk paritet, eller i det minste halda på andreslagkapasiteten. Sjølv om den Kalde Krigen tok slutt tidleg på 1990-talet, gjer MAD-doktrina framleis nytte.

Tilhengarar av MAD-doktrina som ein del av USA og SOVJET sine strategiske doktrinar meinte at kjernefysisk krig som best kan førebyggjast viss inga side kan forventa å overleva ei full-skala kjernefysisk utveksling som ein fungerande statsmakt. Sidan truverdet av trusselen er kritisk til ei slik forsikring, måtte kvar side investera mykje kapital i sina kjernefysiske arsenal, sjølv om dei ikkje var berekna for bruk. I tillegg, kunne ingen av sidene i kapplaupet forventast eller tillate tilstrekkeleg til å forsvara seg mot den andre sine kjernefysiske rakettar. Dette førte både til herding og spreiing av kjernefysiske leveringssystem (til dømes kjernefysiske rakett siloar, ubåtar med ballistiske missil, og kjernefysiske bombefly halde på fail-safe - poeng) og til ABM-avtalen (Anti-Ballistic Missile Treaty).

Dette MAD-scenario er ofte referert til som kjernefysisk avskrekking. Omgrepet "avskrekking" vart først brukt i denne samanhengen etter andre Verdskrig; før den tida, er vart bruken avgrensa til juridisk terminologi.

Dommedagsmaskiner

Ein militærstrateg som heitte Herman Khan (1922-1982) skreiv artiklar og bøker der han sa at sjølv om MAD var brukbar som metafor, var den logiske konklusjonen at doktrina var absurd og rein galskap. Han vart av sume karakterisert som ein krigshissar og hauk for same.

1964-filmen Dr. Strangelove parodierar noko av Kahn sitt arbeid, og karakterane i filmen gjer parodiske referansar til Kahn si forsking, som i dette sitatet frå filmen (etter at USA feilaktig lanserte eit kjernefysisk angrep på SOVJET): "Under den styresmakta som er gjeven meg som leiar av våpen, forsking og utvikling, har eg som oppdrag siste året gjort ei studie av dette prosjektet "Dommedagsmaskin" av Dry Corporation. Basert på funna i rapporten, er det min konklusjon at denne idéen ikkje var eit praktisk skremebilete, av grunnar som, i denne augneblunken, må det vera alt for opplagt."

Ein gong på 1980-talet vart ein annan, men ekte, dommedagsmaskin, kalla Handa frå grava, sett inn i biletet i Sovjetunionen. I motsetnad til Kahn si maskin, var den ikkje basert på radioaktiv kobolt, men den var sjølv-aktivert, og kan ikkje stoppast.

Andreslagsevne (second strike)

Robert McNamara

MAD-strategien var fullt erklærde tidleg på 1960-talet, først og fremst ved USA sin Forsvarsminister Robert McNamara. I McNamara var formuleringa den veldig reelle faren for at ein nasjon med kjernefysiske våpen kunne freista å eliminera ein annan nasjon sin evne til å slå attende med eit overraskande, øydeleggjande Forkjøpsangrep og teoretisk "vinna" ein atomkrig relativt uskadd. Slik andreslagsevne kan berre oppnåast når ein nasjon hadde ei garantert evne til fullt ut å slå attende etter eit forkjøpsangrep.

USA hadde oppnådd ei tidleg form av andreslagsevne ved hjelp av kontinuerlege patruljar med strategiske kjernefysiske bombefly, og med ei stor mengd fly alltid i lufta - på veg til eller frå fail-safe nær grensa til Sovjetunionen. Dette tydde at USA kunne slå attende like hardt, sjølv etter eit øydeleggjande forkjøpsangrep. Taktikken var problematisk på grunn av den høge kostnaden for å halda nok fly i lufta til kvar og ei tid, og høvet for at dei kunne skytast ned av Sovjetiske Bakke-til-luft-missil før dei nådde sine mål. I tillegg, som idéen om eit missilgap mellom USA og Sovjetunionen utvikla seg, vart det aukande prioritet gjeve til ICBMar over bombefly.

USS «George Washington» (SSBN-598)

Det var berre med bruk av ubåtar med ballistiske missil, og startar med George Washington klasse i 1959, der ekte overlevnad kunne levere påliteleg andreslagskapasitet.

Referansar

• Denne artikkelen bygger på «Garantert gjensidig ødeleggelse» frå Wikipedia på bokmål, og «Mutual assured destruction» frå Wikipedia på engelsk den 31. januar 2018.