Peter Nicolai Arbo

Peter Nicolai Arbo (18. juni 1831–14. oktober 1892) var ein norsk biletkunstnar som særleg er kjend for måleria sine med motiv frå ein nordisk historisk-mytologisk emnekrins. Dei mest kjende bileta hans er Åsgårdsreien og Valkyrien.

Peter Nicolai Arbo
Statsborgarskap	Noreg
Fødd	18. juni 1831 Gulskogen
Død	14. oktober 1892 (61 år) Christiania
Yrke	kunstmålar
Sjanger	historiemåleri
Far	Christian Fredrik Arbo
Ektefelle	Eliza Arbo
Born	Elna Arbo
Peter Nicolai Arbo på Commons

Åsgårdsreien frå 1872.

Valkyrien frå 1869, olje på lerret. Tilhøyrer Nasjonalgalleriet.

Arbo var noko i utakt med sine samtidige norske kollegar, og omdømet til kunsten hans har i ettertida vore merkt av medfarten han fekk av kunstkritikarar som var prega av 1880-åras kunstsyn.

Gulskogen og slekta

Gulskogen gård i Drammen kor Arbo vart fødd. Tidlegare herregard, no ein del av Drammens Museum. Bilete frå september 2012.

Foto: Petter Ulleland

Jutulen og Johannes Blessom.

Peter Nicolai Arbo vart fødd 18. juni 1831 på Gulskogen gård ved Drammenselva. I dag ligg staden sentralt til i bydelen Gulskogen i Drammen, men i Arbo si tid låg Gulskogen gård landleg til. Han var son til overlærar Christian Fredrik Arbo og kona Marie Christiane von Rosen og bror til lækjaren Carl Arbo.

Arboslekta kan førast attende til Ærø i Danmark, og namnet Arbo er truleg ei avleiding av Arøbo. Slekta kom til Noreg med Peter Arbo (1689–1761) som starta opp ein stor trelastforretning på Strømsø.

Utdanning og kunstnarliv

Peter Nicolai Arbo starta kunstutdanninga si med eit skuleår ved Helsteds Tegneskole i København 1851-1852. Etter det reiste han til Düsseldorf og studerte på kunstakademiet frå 1852 til 1861. Frå 1853 til 1855 studerte han under rettleiding av Karl Ferdinand Sohn som var professor i figurmåleri, og frå 1857-1858 under J.E. Hünthen som var slag- og dyremålar. Under Hünthen var det særleg hestemåleri Arbo arbeidde med, og han vart ein framifrå skildrar av hestar. I Düsseldorf var han også ei tid privatelev hjå historiemålaren C. Mengelberg, og han hadde kontakt med Adolph Tidemand og vart god ven med Hans Gude som han også i fleire år var leigebuar hjå. Tidemand og Gude var begge professorar ved kunstakademiet i Düsseldorf.

I 1861 flytte Arbo heimatt til Noreg og han fór året etter på ei studiereise i lag med Gude og Frederik Collett i heimlandet. I 1863 målte han den fyrste versjonen av Hesteflokk på høyfjellet, eit motiv han seinare tok opp att fleire gonger, og versjonen frå 1889 er i Nasjonalgalleriet si eige og vert rekna med mellom dei viktigaste verka hans.

Arbo måla også portrett av mellom anna Christian Boeck, Robert Collett, Andreas Christian Conradi og Marcus Jacob Monrad.

Frå 1863 til 1871 budde Arbo for det meste i Paris. Arbo gifta seg som 43-åring i 1882 med den 23 år yngre kunstutdanna Eliza Thomas (1854-1921) i Meudon utanfor Paris. Dei busette seg i Oscarsgate 43 i Kristiania (Oslo).

Illustratøren Arbo

Axvalla-album

Etter oppdrag frå forleggar Christian Tønsberg teikna Arbo ulike motiv frå den store norsk-svenske miltærøvinga på Axvalla i 1858. Utifrå teikningane vart det utarbeidd 10 litografi: «Borgen med omgivelser», «Udsigt over den vestlige delen av leiren», «Bivoukscene», «St Hans Aftens-fornøielse», «Rast i skoven», «Parti af fægtningen» (2 plansjar), «Parti af cavalleri-leiren», «Gudstjenesten» og «Parti af den store defilering».

Albumet kom ut i 1858 og på tittelbladet stod: Axvalla-album : en Cyklus Mindeblade tegnede af P. N. Arbo ; og ledsagede med en oplysende Text; udgivet og forlagt af Chr. Tønsberg.

Billeder af Norges Historie

I 1860 gav Christian Tønsberg ut Billeder af Norges Historie, ei lettare tilgjengeleg utgåve av P. A. Munchs Det norske folks historie. Det var tenkt å verte eit større verk frå starten av, men i 1860 var Tønsberg i økonomiske vanskar (mykje grunna nettopp P. A. Munchs Det norske folks historie) og det vart med dette eine heftet. Arbo leverte 3 akvarellar til Tønsberg som vart grunnlag for trykka til heftet.

Motiva heitte:

• «Olav Tryggvasons ankomst til Norge.»
• «Olav Tryggvason kåres til konge på Øreting.»
• «Olav den helliges fall i slaget på Stiklestad.»

På tittelbladet stod det: Billeder af Norges Historie tegnede af P.N. Arbo og ledsagede af en kort oplysende Text efter P.A. Munch.

Norske Folke og Huldre-Eventyr

I 1879 kom Asbjørnsens og Moes Norske Folke og Huldre-Eventyr illustrert av norske kunstnarar. Det var to band i verket. Bind I inneheld Norske Folke og Huldre-Eventyr i udvalg ved P. Chr. Asbjørnsen illustrert av mellom andre Hans Gude, Otto Sinding, Adolph Tidemand, Erik Werenskiold og Peter Nicolai Arbo. Berre to av illustrasjonane bygger på teikningar av Arbo, ein til «Per Gynt» og ein til «Jutulen og Johannes Blessom». I seinare utgåver av eventyra, som til dømes «Norske kunstneres billedutgave» frå 1939, er originaltekningane gjenngjevne utan å gå vegen om stikk, og der er også nokre fleire Arbo-illustrasjonar tekne med.

Billeder til Norgeshistorien for Skolen og Hjemmet

Forleggar Asbjørn Knutsen tok i dette verket opp att ideen frå Christian Tønsbergs Billeder af Norges Historie. Arbo leverte 11 teikningar til verket, og fekk her brukt nokre av arbeida Tønsberg ikkje fekk nytta.

Måleri

• 
  Gulskogen, 1871
• 
  Sverrir
• 
  Liden Gunvor og Havmanden, 1874
• 
  Dagr, 1874

Kjelder

---

• Marit I. Lange og Anne-Berit Skaug: Peter Nicolai Arbo 1831-1892 Drammens museum, Fylkesmuseum for Buskerud, 3. juni - 28.sept. 1986. (Utstillingskatalog.)
• Leif Østby og Henning Alsvik: Norges billedkunst i det nittende og tyvende århundre, bind 1 s. 167-168.
• Salomonsens konvertsationsleksikon, andre utgåve (1915-1930)
• Om Gulskogen på nettsidene til Drammen kommune. Arkivert 2007-03-22 ved Wayback Machine.
• Om Gulskogen gård på nettsidene til Drammen kommune. Arkivert 2007-03-22 ved Wayback Machine.
• Store Norske Leksikon: «Arbo» og «Peter Nicolai Arbo»

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Peter Nicolai Arbo