Saksedyr

Saksedyr (Dermaptera) er ein orden insekt som er lette å kjenna att på dei harde saksetrådene dei har på bakkroppen. Gruppa omfattar noko over 1 200 beskrivne artar som finst i heile verda, med flest artar i tropane.

Saksedyr
Systematikk
Rike:	Dyr Animalia
Infrarike:	Protostomia
Rekkje:	Leddyr Arthropoda
Underrekkje:	Seksfotingar Hexapoda
Klasse:	Insekt Insecta
Underklasse:	Flygande insekt Pterygota
Infraklasse:	Neoptera
Orden:	Saksedyr Dermaptera De Geer, 1773

Kjenneteikn

Forficula auricularia

Saksedyr er små til mellomstore insekt med cerci omdanna til store sklerotiserte «saksar». Desse er oftast størst hjå hannen. Dei har bitemunn og middels lange, trådforma antenner. Bakvengjene halvsirkelforma og membranøse, og vert falda saman sirleg under dei læraktige stumpane som er dei reduserte forvengjene. Somme artar er heilt vengjelause, medan andre er særs dyktige flygarar.

Ulike artar varierer i storleik. Dei minste vert ikkje stort større enn 7 millimeter, medan dei største kan bli så mykje som 5 centimeter.

Levesett

Saksedyra er vanlege, men ikkje spesielt godt kjende. Dei fleste framstår som nattaktive altetarar som både et levande og daudt bytte. Halesaksa vert nytta i jakta, i tillegg til i forsvar mot predatorar, som del av paringsleiken og til å reinska kroppen for avfallsstoff.

Dei har ufullstendig forvandling og yngelpleie - hoa passar på egg og dei første nymfestadia.

Systematikk

Ordenen vert delt inn i 10 familiar i tre underordenar. Grupper utan norske artar er markert med asterisk (*):

Orden Saksedyr - Dermaptera

• Underorden Hemimerina*
  • Familie Hemimeridae*
• Underorden Arixeniina *
  • Familie Arixeniidae *
• Underorden Forficulina
  • Overfamilie Pygidicranoidea *
    • Familie Pygidicranidae *
    • Familie Diplatyidae *
  • Overfamilie Anisolabidoidea *
    • Familie Anisolabididae *
    • Familie Labiduridae* (her finst det ein dansk art)
  • Overfamilie Apachyoidea *
    • Familie Apachyidae *

Overfamilie Forficuloidea

• • • Familie Dvergsaksedyr Labiidae
    • Familie Chelisochidae *
    • Familie Breifotsaksedyr - Forficulidae

Kjelder

• Brusca & Brusca: Invertebrates Associates 2002
• Norges Insekter

Bakgrunnsstoff

• (no) saksedyr hos Artsdatabanken
• (en) saksedyr – oversikt og omtale av artane i WORMS-databasen
• (en) saksedyr i Encyclopedia of Life
• (en) saksedyr i Global Biodiversity Information Facility
• (sv) saksedyr hos Dyntaxa
• (en) saksedyr hos Fauna Europaea
• (en) saksedyr hos Fossilworks
• (en) saksedyr hos ITIS
• (en) saksedyr hos NCBI
• (en) Kategori:Dermaptera – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
• Dermaptera – detaljert informasjon på Wikispecies