Sengetøy

Sengetøy eller sengeklede er ulike tekstila ein nyttar til å reia opp senger, som laken, dynetrekk, putevar^[1] og sengeteppe. Utstyr som sengeforheng og myggnetting kan også vera del av sengetøyet. Ulike delar sengetøy som passar saman i farge og mønster blir kalla sengesett.^[2]

Historie endre

Framstilling av fødsleen til Ludvig VIII av Frankrike, i ei himmelseng med puter og sengeteppe.

Historiske former for sengetøy er å ligga på skinnfell eller sengehalm med puter av semska skinn fylte med dun og reinsdyrhår, med dyner av skinnfellar eller ryer med flossida vend ned mot senga. Omgrep som «sengehalm» finst framleis som uttrykk for ei seng.^[3]

Kvite lintøylaken med blonder og broderi er kjende frå slutten av 1500-talet. Sengetøy spelte ei viktig rolle for sosial status på den tida då den kvinna si medgift i tekstilar var av viktig økonomisk verdi. Når sengehalmen og fellar til å ligga på blei erstatta rundt 1700-talet med stoppa madrassar og puter blei det òg utvikla lintøy for senger.

Oppå senga kunne ein ha pryddekke av finare fellar eller ryer, og frå slutten av 1800-talet kvite sengeteppe. I finare heimar fanst himmelsenger og sengeforheng.

I 1949 blei det innført ein sengestandard, og i siste halvdelen av hundreåret fekk sengetøy dagens utforming. Skumplast erstatta materiale som vatt og sjoddi som fyll, og sengeteppe blei bytta ut med dynetrekk i standardiserte storleikar med fargar og mønster.

Galleri endre

Seng og vogge med sengetøy i Museum für Thüringer Volkskunde i Erfurt i Tyskland.
Tradisjonelle alsassiske senger med forheng
Seng med forheng og quilt som sengeteppe ved Tinsley Living Farm ved Museum of the Rockies i USA.
Brodert sengeteppe av lin frå 1700-talet ved Auckland Museum
Applikert sengeteppe frå mellom ca. 1795 og ca. 1830 ved Auckland Museum