Slaget ved Quiberonbukta

Slaget ved Quiberonbukta (Bataille des Cardinaux) var eit sjøslag som fann stad 20. november 1759 under sjuårskrigen i Quiberonbukta, utanfor kysten av Frankrike nær St. Nazaire. Den britiske admiralen Sir Edward Hawke med 23 linjeskip tok igjen ein fransk flåte med 21 linjeskip under Marshal de Conflans og etter harde kampar, sokk, kapra eller grunnstøtte britane dei fleste av dei, og gav Royal Navy ein av dei største sigrane sine.

Slaget ved Quiberonbukta
Del av sjuårskrigen
Slaget ved Quiberonbukta, Nicholas Pocock, 1812. National Maritime Museum
Dato 20. november 1759 Stad Quiberonbukta i Biscayabukta Resultat Avgjerande britisk siger
Partar
Storbritannia	Frankrike
Kommandantar
Sir Edward Hawke	Comte de Conflans
Styrkar
23 linjeskip	21 linjeskip
Tap
To linjeskip vart øydelagde	Seks linjeskip forsvann, eitt vart kapra

Sjuårskrigen: Quiberon

Le Havre - Lagos – Quiberonbukta - Carrickfergus

Kart over Quiberonbukta

Bakgrunn

I løpet av 1759 hadde franskmennene planar om å invadere England og Skottland og hadde samla transportskip og soldatar rundt munningen av elva Loire. Nederlaget til middelhavsflåten i slaget ved Lagos i august gjorde at invasjonsplanane ikkje kunne gjennomførast, men Choiseul hadde framleis planar om å ta Skottland, så flåten fekk ordre om å kome seg unna den britiske blokaden utanfor Brest og samle transportskipa i Morbihanbukta.

Den første veka i november slo ein vestleg sterk kuling inn og etter tre dagar, måtte skipa til Hawke vende attende mot Torbay på sørkysten av England. Robert Duff vart att i Quiberonbukta med ein skvadron på 5 'fifties' og 9 fregattar for å halde eit auge med transportskipa. I mellomtida kom ein liten skvadron frå Vestindia til Conflans i Brest og då austavinden kom den 14. november, kom Conflans seg ut. Han vart oppdaga av HMS «Actaeon», som hadde vore att ved Brest, trass den kraftige vinden, men hadde ikkje klart å nå Hawke med HMS «Juno» og HMS «Swallow». Desse skipa hadde prøvd å åtvare Duff, men vart tilsynelatande jaga bort av franskmennene. Duff fekk melding dagen etter og sette segl mot Quiberon inn i ein kraftig søraustleg vind. Samstundes ahdde HMS «Vengeance» nådd Quiberonbukta kvelden før for å åtvare Duff og han sende skvadronen sin til havs i den kraftige vinden.

Slaget

Rørslene til dei engelske og franske flåtane

Conflans hadde kjempa mot vinden og hadde sakka av kvelden den 19. for å nå Quiberon ved daggry. 20 nautiske mil utanfor Bellisle såg han sju av skipa i skvadronen til Duff. Då han skjønte at dette ikkje var hovudflåten til britane, sette han opp farten. Duff delte skipa sine mot nord og sør, med fronten og senteret til franskmennene jagande etter, medan dei bakarste franske skipa heldt seg tilbake på vindsida for å observere nokre segl dei hadde sett dukke opp i vest. Franskmennene avbraut forfølginga, men var framleis spreidd då flåten til Hawke kom til syne. HMS «Magnanime» såg franskmennene kl. 0830 og Hawke gav signal om å sette skipa side om side.

Conflans måtte ta eit val, å starte kampen med den ufordelaktige posisjonen han no hadde til havs og ein særs kraftig nordvest, eller gå inn til Quiberonbukta, forsvare seg der og lokke Hawke inn i labyrinten av skjer og grunner. Rundt kl. 0900 gav Hawke signal om generell forfølging, samt eit nytt signal om at dei første sju skipa skulle danne ei linje framfor og trass i vêret setje fullt segl. Kl. 1430 hadde Conflans runda Les Cardinaux, klippene ytst på Quiberonhalvøya som har gjeve det franske namnet på slaget. Dei første skota vart høyrd samstundes som han runda klippene, sjølv om Sir John Bentley på «Warspite» hevda at dei vart avfyrte utan hans ordre. Britane var i ferd med å ta igjen dei bakaraste franske skipa medan skipa i midten og heilt framme var på veg inn i den tryggare bukta.

Like før kl. 1600 overgav det medtekne franske «Formidable» seg til HMS «Resolution», samstundes med at Hawke sjølv runda Les Cardinaux. Samstundes tapte «Thésée» duellen hennar med HMS «Neptune» og gjekk ned. «Superbe» kantra og den hardt skadde «Héros» heiste flagget for vicomte Howe før ho gjekk på grunn i løpet kvelden.

Samstundes dreidde vinden frå vest-nordvest til nordvest, og dette gjorde den halvvegs oppretta linja til Conflans ytterlegare forvirra. Conflans prøvde utan hell å få orden i rekkene, men valde til slutt å gå ut til havs igjen. Flaggskipet hans, «Soleil-Royal», var på veg ut bukta, samstundes med at Hawke var på veg inn på HMS «Royal George». Hawke såg høvet til å skyte langskips mot «Soleil Royal», men «Intrépide» la seg i mellom og tok imot elden. Samstundes hadde «Soleil Royal» falle mot lesdia og vart tvunge tilbake og ankra opp utanfor Croisic, vekk frå resten av den franske flåten. No var klokka vorte 1700 og mørket var i ferd med å senke seg, så Hawke gjorde signal om å kaste anker.

I løpet av natta klarte åtte franske skip å gjere det «Soleil Royal» ikkje hadde klart, å navigere gjennom grunnene og ut i det trygge havet til Rochefort. Sju skip og fregattar låg i Villaine-estuaret (like utanfor kartet over, mot aust), men Hawke vågde ikkje å gå til åtak mot dei i den kraftige vinden. Franskmennene kasta kanonar og utstyr over bord og nytta floa som var på veg inn, og nordvestavinden til å kome seg over sandbanken og inn i Villaine-elva. Fire linjeskip braut kjølen i gjørma. Den hardt skadde «Juste» gjekk tapt med alle mann då segla mot Loire og HMS «Resolution» gjekk på grunn i løpet av natta.

Slaget ved Quiberon Bay: dagen etter
(Richard Wright 1760)

«Soleil Royal» prøvde å kome seg i tryggleik ved batteria i Croisic, men HMS «Essex» jaga etter, noko som førte til at begge gjekk på grunn ved sidan av «Heros». Den 22. november minka vinden og tre av skipa til Duff vart sende for å øydelegge dei grunnstøtte skipa. Conflans sette «Soleil Royal» i brann sjølv, medan britane brende «Heros», som sett på måleriet til Richard Wright til høgre. Hawke prøvde å angripe skipa i Villaine med brannbåtar, men det hadde ingen effekt.

Etterverknad

Den franske flåten var kraftig svekka og kom seg ikkje på fote att før krigen var over. Som Alfred Thayer Mahan sa, «Slaget den 20. november 1759 var denne krigen sitt Trafalgar [...] den engelske flåten var no fri til å handle mot dei franske koloniane og seinare dei spanske, på ein langt større skala enn tidlegare.» Til dømes klarte ikkje franskmennene å følgje opp sigeren deira i slaget ved Sainte-Foy i 1760 fordi dei ikkje fekk ettersendt forsyningar frå Frankrike, så hendinga i Quiberonbukta kan ha vore avgjerande for lagnaden Ny-Frankrike og dermed Canada.

Frankrike opplevde ei kredittinnstramming, sidan finansmennene innsåg at britane no kunne angripe når dei måtte ønske mot fransk handel.

Skip i slaget

Frankrike

Namn	Kanonar	Kommandant	Menn	Merknad
Første divisjon
«Soleil-Royal»	80	kapt. B. de Chasac	950	Flaggskipet til Marquis de Conflans – grunnstøytte og brent
«Orient»	80	kapt. N. de la Filière	750	Flaggskipet til Chevalier de Guébridant Budes – slapp unna til Rochefort
«Glorieux»	74	Villars de la Brosse	650	Slapp unna til Vilaine
«Robuste»	74	Fragnier de Vienne	650	Slapp unna til Vilaine
«Dauphin Royal»	70	Chevalier d'Uturbie Fragosse	630	Slapp unna til Rochefort
«Dragon»	64	Vassor de la Touche	450	Slapp unna til Vilaine
«Solitaire»	64	Vicomte de Langle	450	Slapp unna til Rochefort
Andre divisjon
«Tonnant»	80	kapt. St Victoret	800	Flaggskipet til Chevalier de Beauffremont – slapp unna til Rochefort
«Intrépide»	74	Chastologer	650	Slapp unna til Rochefort
«Thésée»	74	Kersaint de Coetnempren	650	Sokk
«Northumberland»	70	Belingant de Kerbabut	630	Slapp unna til Rochefort
«Superbe»	70	Montalais	630	Sokke av «Royal George»
«Eveillé»	64	Prévalais de la Roche	450	Slapp unna til Vilaine
«Brillant»	64	Keremar Boischateau	450	Slapp unna til Vilaine
Tredje divisjon
«Formidable»	80	kapt. St André	800	Flaggskipet til De Saint André du Vergé – teken av «Resolution»
«Magnifique»	74	Bigot de Morogues	650	Slapp unna til Rochefort
«Héros»	74	Vicomte de Sanzay	650	Overgav seg, men gjekk på grunn dagen etter i den kraftige vinden og til slutt brent
«Juste»	70	François de Saint Allouarn	630	Forliste i Loire
«Inflexible»	64	Tancrede	540	Mista i munningen til Vilaine
«Sphinx»	64	Goyon	450
«Bizarre»	64	Prince de Montbazon	450	Slapp unna til Rochefort
Fregattar og korvettar
«Hébé»	40		300	Segla tilbake til Brest
«Vestale»			254	Slapp unna til Vilaine
«Aigrette»				Slapp unna til Vilaine
«Calypso»				Slapp unna til Vilaine
Prince Noir/Noire				Slapp unna til Vilaine
Andre
«Vengeance»	?

Storbritannia

HMS «Royal George», flaggskipet til Hawke i Quiberonbukta - Etterlikning av elfenbein frå kvalross

Namn	Kanonar	Kommandør	Menn	Merknader
HMS «Royal George»	100	Kaptein Campbell	880	Flaggskipet til Sir Edward Hawke
HMS «Union»	90	Kaptein J. Evans	770	Flaggskipet Sir Charles Hardy
HMS «Duke»	80	Kapt. Samuel Graves	800
HMS «Namur»	90	Matthew Buckle	780
HMS «Resolution»	74	Henry Speke	600	Forliste på ei grunne
HMS «Hero»	74	George Edgcumbe	600
HMS «Warspite»	74	Sir John Bentley	600
HMS «Hercules»	74	W. Fortescue	600
HMS «Torbay»	70	Augustus Keppel	520
HMS «Magnanime»	70	Vicomte Howe	520
HMS «Mars»	70	Kommandør James Young	520
HMS «Swiftsure»	70	Sir Thomas Stanhope	520
HMS «Dorsetshire»	70	Peter Denis	520
HMS «Burford»	70	G. Gambier	520
HMS «Chichester»	70	W. S. Willet	520
HMS «Temple»	70	Hon. W. Shirley	520
HMS «Essex»	64	Lucius O'Brien	480	Forliste på ei grunne
HMS «Revenge»	64	J. Storr	480
HMS «Montague»	60	Joshua Rowley	400
HMS «Kingston»	60	Thomas Shirley	400
HMS «Intrepid»	60	J. Maplesden	400
HMS «Dunkirk»	60	R. Digby	420
HMS «Defiance»	60	P. Baird	420
HMS «Chatham»	50	J. Lockhart	350
HMS «Minerva»	32	A. Hood	220
HMS «Venus»	36	T. Harrison	240
HMS «Vengeance»	28	F. Burslem	200
HMS «Coventry»	28	D. Digges	200
HMS «Sapphire»	32	John Strachan	220

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Battle of Quiberon Bay» frå Wikipedia på engelsk, den 28. desember 2009.
  • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
  • Charnock, John Esq., Biographia Navalis, Vols.5 & 6 (London 1798)
  • Clowes, W.L. (ed.). The Royal Navy; A History, from the Earliest Times to the Present, Volume III. (London 1898).
  • Jenkins, E.H. A History of the French Navy (London 1973).
  • Mackay, R.F. Admiral Hawke (Oxford 1965).
  • Marcus, G. Quiberon Bay; The Campaign in Home Waters, 1759 (London, 1960).
  • Tunstall, Brian og Tracy, Nicholas (ed.). Naval Warfare in the Age of Sail. The Evolution of Fighting Tactics, 1650-1815 (London, 1990).

Bakgrunnsstoff

• Royal Navy om slaget