Slottsfjellet

For musikkfestivalen Slottsfjell, sjå Slottsfjellfestivalen. For kulturminnet i Fredrikstad, sjå Slottsfjellet i Fredrikstad.

Slottsfjellet er eit lite fjell i Tønsberg by i Vestfold og Telemark fylke med ei høgd på 63 moh. Der finn ein ruinane av ei kyrkje og Tunsberghus festning frå mellomalderen, og dessutan Slottsfjelltårnet, landemerket i byen, reist til Tønsbergs 1000-års-jubileum i 1888. Ved foten av fjellet ligg Slottsfjellmuseet. Kvart år vert Slottsfjellfestivalen og Mellomalderfestivalen arrangert på Slottsfjellet.

Slottsfjellet
fjell
Land	Noreg
Fylke	Vestfold og Telemark
Slottsfjellet 59°16′19″ N 10°24′14″ E
Wikimedia Commons: Slottsfjellet

Geologi

Slottsfjellet i Tønsberg by i Vestfold ca. 1957. Fjellet med Slottsfjelltårnet er eit landemerke i byen.

Slottsfjellet 1953, med borgmuren og andre ruinar etter Tunsberghus festning

Slottsfjellet består av rombeporfyr som er ei dagbergart. Larvikitt er djupbergart og stammar frå same kammer i Oslofeltet. Det er fleire lag med ulik porfyr og sprekk i fjellet. Tønsbergitt er frå dei eldste djupbergartene i regionen og stammar frå same senter som Larvikitt og rombeporfyr. Tønsbergitt er brunleg/rødleg av farge.

Historie

Motivet i kommunevåpenet til Tønsberg er henta frå eit segl frå 1200-talet og skal minna om Slottsfjellet med borga og fjorden nedanfor.

Steintårnet på Slottsfjellet vart reist i 1888.

Slottsfjellet var tidlegare eit kongssete. Fjellet vart i mellomalderen lenge kalla Mikkelberg etter Sankt Mikaelskirken på fjellet.

Sidan 1870-talet har det vorte gjort fleire sprengningar i Slottsfjellet. I 1881 stod Slottsfjelltunnelen ferdig som Noregs lengste jarnbanetunnel då. Han vart seinare teke i bruk som vegtunnel. I tillegg er det tilfluktsrom og tilfluktsromsamband. Under andre verdskrig vart det òg sprengt ut rom i fjellet.

I samband med markeringa av tusenårsskiftet, vart Slottsfjellet valt til tusenårsstaden i Tønsberg kommune.

Tunsberghus festning

Tunsberghus festning (Castrum Tunsbergis) på toppen av fjellet har truleg dominert byen og jordbruksområda rundt òg før 1100-talet då baglarane forskansa seg der under kringsetjinga av Kong Sverre og Birkebeinarane. Tunsberghus gjennomgjekk ein storstilt utbyggning i Håkon Håkonssons og Magnus Lagabøte si regjeringstid på 1200-talet. Festninga var residenssete for Tønsberg len til 1503, då han vart brent ned og ikkje bygd opp igjen. I dag er det berre låge ruinar igjen av anlegget på Slottsfjellet.

• 

  Bronsemodell av korleis borga på Slottsfjellet, Tunsberghus, kan ha set ut på 1200-talet. Borgen brann ned i 1503.

Slottsfjelltunnelen er ein kort vegtunnel på sjøsida av Slottsfjellet, mot Byfjorden. Han vart opphavleg opna som jarnbanetunnel i 1881.

Slottsfjelltårnet

Tårnet på Slottsfjellet vart reist i 1888 på privat initiativ som eit minnesmerke i samband med Tønsberg by sitt tusenårsjubileum. Det er eit 17 meter (60 fot) høgt utkikstårn i stein og har ein enkel, rundbua nyrenessanse-stil som kan gje assosiasjonar til borgtårn frå mellomalderen. Fasaden er dekorert med eit sitat frå Bjørnstjerne Bjørnson, innskriften «871-1871 Maa Byen som paa Tunet staar, faa blomstrar nye Tusind-aar», og kongesignaturane «Haakon R 1. august 1906», «Olav R 1. juli 1958» og «Harald R. 9. mars 1992». Slottsfjelltårnet var i bruk som Tønsberg museum frå 1894 til 1930.

Steintårnet erstatta eit utkikstårn av tre som Tønsberg Sjømannssamskipnad bygde i 1856 og som brann ned i 1874.

• 

  Ruinar frå mellomalderborga Castrum Tunsbergis på Slottsfjellet med utsikt over Byfjorden.

• 

  Parti frå Slottsfjellet

• 

  Slottsfjellet sett frå Frodeåsen med utsikt til blant anna «Vestfoldtunet», friluftsbygningane på Slottsfjellmuseet

Slottsfjellmuseet

Kong Haakon og dronning Maud vitjar Slottsfjellet under kroningsferden etter kroninga i Nidarosdomen sommaren 1906. I bakgrunnen sest museumsvillaen på Slottsfjellet.

Slottsfjelltårnet står sentralt i museumsarbeidet i byen. Tårnet romma dei første utstillingane til Tønsberg Museum ved etableringa i 1894. Tårnet viste seg å vere upraktisk som utstillingslokale, og museet fekk snart utstillingar i ein villaliknande bygning. På 1900-talet vart Tønsberg Sjøfartsmuseum oppretta. I 1930-åra var plassproblema prekære for musea i byen. Vestfold Fylkesmuseum vart etablert i 1939 i samarbeid med bl.a. Vestfold Historielag. Tønsberg kommune stilte areal til disposisjon på Tallak nær oppunder Slottsfjellet, både til nye utstillingslokale og til eit friluftsmuseum. Vestfoldtunet vart bygd opp i 1950 og -60 åra. I 2008 skifta museet namn til Slottsfjellmuseet. Det er del av Vestfoldmuseene.

Museet formidlar, i utstillingane sine og ved guida turar, middelalderbyen Tønsbergs historie og Historia til slottsfjellet.

Slottsfjellfestivalen

Kvar sommar vert Slottsfjellfestivalen arrangert, ein festival for rockemusikk, på fjellet og områda omkring. Biletet viser Belle & Sebastian på hovedscenen på Tallak 2010.

Slottsfjellfestivalen, eller eigenleg Slottsfjell Festival eller berre Slottsfjell, er ein rock- og popfestival som har vorte arrangert på Slottsfjellet og områda rundt kvar sommar sidan 2003. Ein serie rockefestivaler med same namn vart òg arrangert tidleg i 1980-åra.

Slottsfjell andre stadar

Namnet Slottsfjellet er òg brukt om små fjell, åsar og knausar andre stadar i Noreg, mellom dei på ei øy utanfor Mandal, i Roan kommune i Nord-Trøndelag og om eit Slottsfjellet i Fredrikstad med ei jernalderborg som kulturminne.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Slottsfjellet» frå Wikipedia på bokmål, den 12. september 2016.

Bakgrunnsstoff

• Fyldig om Slottsfjellet og historia
• Galleri Nors historiske fotografi av Slottsfjellet 1902-1950
• Bilete frå Slottsfjellet
• «DigitaltMuseum: Søk: 'slottsfjellet'». «DigitaltMuseum: Søk: 'slottsfjellet'». DigitaltMuseum. Henta 22. mai 2012. 
• Kulturarv i Vestfold fylkeskommune om Slottsfjellet og Tønsberg middelalderby Arkivert 2014-05-05 ved Wayback Machine.